Батыс Қазақстан облыстық маслихат сессиясының 2002 жылдың 8 қазанындағы №25-2 шешімімен бекітілген батыс қазақстан облысының

46-ші кесте

47-ші кесте

Материалдық –техникалық жарақтандыру бойынша шығыстардың қажеттілігі

Бөлінетін қаржының көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижелері бойынша заңнамада белгіленген тәртіппен нақтылануы мүмкін.

облыстың эпизоотикалық қолайлы жағдайын қамтамасыз ету;

малдар мен құстарды аса қауіпті аурулардан (оның ішінде адамдар мен малдарға бірдей қатысты) қорғау;

малдан алынатын өнімдер мен шикізаттардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

облыс территориясын жұқпалы аурулар қоздырғыштарынан қорғау;

облыста асыл тұқымды мал шаруашылығын өркендетуді қамтамасыз ету.

3.7. Қайта өңдеу өнеркәсібін дамыту

Облыста ұн тарту, соған орай наубайхана өнеркәсібі жақсы дамыған. «Желаев нан өнімдері комбинаты» ААҚ-ы тек қана облыста емес, сонымен қатар республикадағы ірі ұн тарту кәсіпорны болып табылады. Оның құрамында диірмен зауыты, дайындау және өнеркәсіптік элеваторлары бар.

Диірмен зауытының жоғары өнімді құрал жабдығы жылына 150 мың тоннаға дейін дән өндеуге мүмкіндік береді. 2001 жылы олар арқылы 51,6 тонна немесе облыста өндірілетін ұнның жалпы көлемінің 83,8 пайызы өндірілді. Тұтас комбинат бойынша өнім өндіру көлемі 730,8 млн. тенгені құрады.

Ірі кәсіпорындар қатарына, сонымен қатар облыстық сүт комбинаты «Береке» ААҚ-ы жатады. Олар сүт, ет, көкөніс және жеміс өнімдерін өндеу мен айналысады, сүт ет және басқа да өнімдердің, соның ішінде майдың, ірімшіктің, майонездің, балмұздақтың, ет және балық консервілерінің, шұжықтың әр алуан түрлерін шығарады.

Комбинаттың облыс аудандарында өзінің дайындау–сауда жүйелері және Атырау мен Ақтау қалаларында дүкендері бар. 2001 жылы олар арқылы 499 млн. теңгенің өнімі өндірілді немесе 2000 жылғы деңгеймен 154,7 пайыз құрайды.

Облыстың сүт өндіру саласында тағы бір кәсіпорын «Ақсай тағамдары» ЖШС жұмыс жасайды. Кәсіпорын Ақсай қаласында орналасқан, 1992 жылы іске қосылған шетелдік құрал – жабдықтары бар. Сүт зауытының өндірістік қуаты тәулігіне қазіргі заманғы технологиямен 25 тонна сүт өндеуге мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта кәсіпорын толық қуатында жұмыс жасап тұрған жоқ.

Облыста жүн өндеумен «Аяз» ЖШС-гі айналысады, олар дәстүрлі байпақ және киіз өнімдерін шығарумен қатар, тері және жүн өнімдерін илеу мен тігуді игерді. 2001 жылы кәсіпорында 126,0 млн. теңгенің өнімі өндірілді.

Жұмыс жасайтын кәсіпорындар қатарына «Қазақлакрица» ААҚ –да жатады, олар экспорттық өнім болып табылатын республикадағы мия тамырлары экстрактасын өндіретін және шығаратын жалғыз кәсіпорын болып саналады. Одан басқа кәсіпорын кондитер және макарон, нан – бөлке өнімдерін өндіреді. 2001 жылы кәсіпорын 71,2 млн. теңгенің өнімін өндірді.

Қазіргі уақытта облыс үшін әр түрлі себептерге байланысты былғары мен тон-мех шикізатын және жүн өңдеу шешілмеген проблема болып қалып отыр.

Жартылай жұқа жүн, тері тұрғындардан өте арзанға алып-сатарлар арқылы сатып алынады да республикадан тыс жерлерге сатылады. 2001 жылы облыстан тыс жерлерге 0,6 мың тонна ірі былғары шикізаты, 15,9 мың дана ұсақ былғары шикізаты, 223,5 тонна жүн кеткен.

Облыстың статистикалық басқарманың мәліметі бойынша 2001 жылы облыста тамақ өнімдерін өндіру 2452,5 млн. теңгені құрады немесе 2000 жылмен салыстырғанда 114,5 пайызға жоғары.

Өткен жылмен салыстырғанда тамақ өнеркәсібі өнімдерінің барлық түрлерін шығару көлемі өсті, соның ішінде шұжық өнімдері 3,2 есеге, сары май –2,9 есеге, майонез 2,1 есеге, сүт –1,9 есеге, жарма 1,6 есеге, жаңа кондитер өнімдері –1,5 есеге, ет және ет өнімдері, макарон өнімдері 1,4 есеге, ұн-12,6 пайызға артты.

Бірақта, өнім өндірудің өсіміне қарамастан ауыл шаруашылығы өнімдерін өндеу үлесі әлі де болса төмен екендігін атап көрсетуіміз керек. 2001 жылы етті өнеркәсіптік өңдеу тек қана 4,4%, сүт 4,1 % құраса, көкөніс және жеміс – жидек 1%-дан төмен.

Ішкі нарықтағы импорт үлесі құс етінен -66%, ет консервілерінен -71,8%, сүт консервілерінен -98%, өсімдік майынан 95,8% құрайды.

Қайта өндеу өнеркәсібінде өндірілетін өнімнің ассортиментін арттыру және сапасын жақсарту жұмыстары жәй жүргізіледі. Негізгі себептердің бірі болып технологиялық құрал жабдықтармен жарақтанудың нашарлығы, олардың моральдық және табиғи ескіруі, қолда бар өндірістік базалардың қазіргі талаптарға сай келмеуі болып табылады. 2001 жылы ескіру деңгейі сүт өнеркәсібінде 90%, тұтастай тамақ өнеркәсібінде 69% құрады.

Банк ставкалары пайызының жоғарылығы жұмыс жасап тұрған кәсіпорындарды техникалық қайта жарақтандыруға, қайта жаңартуға және жаңа қуаттар енгізуге қаржы тартуға мүмкіндік бермейді. 2001 жылы осы мақсатқа кәсіпорындар арқылы өз қаржылары есебінен тек қана 53,1 млн. теңге бөлінді.

Ауыл шаруашылығы шикізатын сатып алу үшін өзіндік айналым қаржысының жетіспеушілігі басқа да себептермен қатар ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өндеуді дамытуды тежейді. Ұсақ тауарлы өндіріске негізделген ауыл шаруашылығы шикізатын дайындау жүйесі нашар дамыған. Өндірістік қуаттарды пайдалану деңгейі төмен күйде қалып отыр. 2001 өндірістік қуаттар жүктемесі дәнді қайта өндеу жөніндегі ірі кәсіпорындарда 49% дан, сүтті-20%, жүнді-45%, былғары шикізаты-43% аспады.

ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеуді қалпына келтіру және дамыту, ұқсатушы кәсіпорындардың технологиялық және техникалық жағынан артта қалушылығын еңсеру;

бағаны арзандату және өндіріс шығындарын азайту, өнім сапасын жақсарту, ассортименттің жақсарту есебінен өнімнің бәсекелестік қабілетін арттыруды қамтамасыз ету;

ішкі нарықты жоғары сапалы азық-түлік тағамдарымен толықтыру.

ұқсатушы кәсіпорындарға лизинг бойынша құрал –жабдықтар сатып алу және пайыздық ставканы өтеу үшін лизинг тетіктерін енгізу есебінен технологиялық қайта жарақтандыру және өндірісті жаңғырту;

ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындау жүйесін, әсіресе, шалғай аудандарда дамыту, өзінің базасы бар жоғарыдан төмен қарай интеграцияланған өндірістер құру;

өндірістің техникалық және технологиялық стандарттары мен ауыл шаруашылығы өнімдері мен оны қайта өндеуді халықаралық талаптарға сәйкестендіру;

несиенің пайыздық ставкасын арзандату арқылы айналымдағы қаражатты толықтыруға арналған несиелік ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ету;

жергілікті жерлерде тұтынушылар кооперациясының материалдық – техникалық базасын және облыстық бюджеттен осы мақсатқа бөлінетін қаражаттарды пайдалана отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өндейтін шағын кәсіпорындар мен цехтардың өндірісін дамыту.

48-ші кесте

Бөлінетін қаржының көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижелері бойынша заңнамада белгіленген тәртіппен нақтылануы мүмкін.

Жаңа өндірісті қалыптастыру едәуір қаржыны қажет ететінін ескере отырып, өңдеуді дамыту негізінен қолда бар өндірістік қуаттардың базасында қамтамасыз етілетін болады.

Облыста сүт өнімдерінің, ет, балық және жеміс-көкөніс консервілерін, жармалардың алуан түрлерін өндіру, сонымен қатар Орал қаласындағы қолда бар өндірістік қуаттар негізінде былғары шикізаты мен жүн өндеу өндірісін қалпына келтіру дайын тауарларды шығару және дамыту басым бағыт алатын болады.

Бұдан басқа, ауылдарда тұтынушы кооперацияларының өркендеу келешегін, материалдық –техникалық базаларын, ауыл шаруашылығы шикізатының қолда барын есепке ала отырып, аудандарда шағын өндіріс дамитын болады.
Күтілетін нәтижелер:

49-шы кесте