Билет №18 Аңырақай шайқасы
Сейітқұл Қойдағұлов пен Құтлумбет Қоштаев басқарған хан Əбілқайыр
жүктеу/скачать 0.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.Сейітқұл Қойдағұлов пен Құтлумбет Қоштаев басқарған хан Əбілқайыр
елшілігі. Тевкелев елшілігі – Ресейдің 1731 жылы Кіші жүзге жіберген елшілігі. Бұл елшілік 1730 жылы Əбілқайыр ханның атынан Санкт-Петербургке барған Құтлымбет Қоштаев бастаған елшілікке жауап ретінде жіберілді. Күзетпен қамтамасыз етілген елшілікті А.И. Тевкелев басқарды, оның құрамында қазақ жерін картаға түсіру жүктелген геодезиттер А.Писарев пен М.Зиновьев болды. Тевкелев елшілігіне патша өкіметі 12 тармақтан тұратын “Нұсқау” тапсырды. Онда Кіші жүздің билеуші тобынан Ресейдің қол астына өту жөнінде ант қабылдау, бодандықты мойындағандарға Анна Иоановнаның атынан сыйлық тарату (қылыш, қанжар, бұлғын тон, бөрік, т.б.), қазақтар туралы мəлімет жинау, Кіші жүзге көршілес жерлердің Ресей бодандығын қабылдауына негіз қалау, т.б. мəселелер қамтылды. Тевкелев елшілігі 1731 жылы 5 қазанда Ырғыз өзені жағасындағы Майтөбе сайында орналасқан Əбілқайыр хан ордасына келді. Тевкелев елшілігінің Ресей бодандығын қабылдату жөніндегі миссиясы Кіші жүздегі көрнекті ақсақалдардың, сұлтандардың үлкен тобының ашық қарсылығына ұшырады. Олар Тевкелев елшілігін мұндай пиғылы үшін жазалауға талпынды. Қалыптасқан осындай ахуал жағдайында Əбілқайыр Тевкелев елшілігін алып жүруді жəне оның қауіпсіздігін қамтамасыз етуді өзінің баласы Нұралыға тапсырды. 1731 жылы қазанда Тевкелев елшілігіне Ресей бодандығын мойындайтыны жөнінде бірінші болып Əбілқайыр хан ант берді, оған Бөкенбай, Есет батырлар мен Құдайназар Қарпықұлы мырза қосылды. Сол арада бодандыққа 27 ақсақал ант берді. Бұдан соң Тевкелев елшілігі “Нұсқауға” сəйкес көршілес елдердің бодандыққа ант беруіне негіз қалауға кірісті. 19 желтоқсанда Тевкелев елшілігі Əбілқайырды Нұралы сұлтанды Хиуаға жіберуге көндіріп, ол елдің бодандыққа деген көзқарасын білуге тырысты. 1732 жылы 2 наурызда Хиуадан оралған Нұралы сұлтан Тевкелев елшілігіне Хиуаның бодандық мəселесіне наразылығы мен ашу-ызасын білдірді. Тевкелев елшілігі 1733 жылы қаңтарда Санкт-Петербургке қайтты. Тевкелев елшілігімен бірге Əбілқайыр Санкт-Петербургке Ералы Сұлтан бастаған жауап елшілігін аттандырды. Кіші жүз ханы Əбілқайырдың 1730 ж. Ресей императоры Анна Иоановнаға Құлымбет Көштайұлы бимен бірге жіберген елшілік басшысының бірі.1730 ж. қыркүйекте Уфа арқылы Санкт-Петербургке келген қазақ елшілері Анна Иоановнаға Кіші жүз ұлыстарын қорғауға алып, Ресей бодандығына қабылдауын сұраған Əбілқайыр ханның өтінішін жеткізген. Бұл хатта Əбілқайыр: «Аса құрметті падиша, Мен, Кіші жүз қазақтарылың ханы Əбілқайыр, өзімнің қол астымдағы бүкіл жұртыммен Сіздің императорлық ұлы мəртебеңіздің қол астында болғым келеді. Ресей мемлекетіне əрдайым адал боламыз...»—деп жазған.Қойдағұлов бастаған елшілік Кіші жүздің Ресейге өз еркімен қосылу процесі барысында, сонымен қатар қазақ-орыс қарым-қатынастарының нығаюында айтарлықтай роль атқарған. жүктеу/скачать 0.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|