билет Сөйлеуді дамыту әдістемесінің пәні, міндеттері, басқа ғылымдармен байланысы
Ы.Алтынсарин- балалар әдебиетінің атасы
жүктеу/скачать 62.01 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғ.Мүсірепов новеллаларындағы ана образы. 9-билет 1. Балалардың сөйлеу тілін дамытудағы педагогтің рөлі
- Мұзафар Әлімбаев және қазақ балалар әдебиеті 10-билет
| Ы.Алтынсарин- балалар әдебиетінің атасы
8-билет 1. Балалардың сөйлеуін дамытуда жатқа дауыстап оқу мен жаттаудың рөлі Баланың сөздік қорын байыту, нақтылау үшін, күнделікті өмірде орынды қолдана білуі үшін жаңа сөздің мәнін, мағынасын жете түсіндіріп, белсенді сөздік қорын арттыру қажет. Ауыз әдебиеті үлгілері: мақал- мәтел, жұмбақ, жаңылтпаш, ертегілерді, сюжетті суреттерді ойын, жаттығуларды балаларға арналған мультфильм, кинофильмдерді пайдаланып, ертегі мазмұнын қайта жаңғыртып, ондағы кейіпкерлерді сынау, сипаттау, сұраққа жауап беру әдіс- тәсілдерін қолдана отырып сөз туындату, сөйлем құрау, шығармашылықпен қысқаша әңгіме құрастыру арқылы баланың тілі дамытылады Ғ.Мүсірепов новеллаларындағы ана образы. 9-билет 1. Балалардың сөйлеу тілін дамытудағы педагогтің рөлі Балалар тұрмыстық сөздікті, табиғат пен тұрмыстық заттардың атауларын, олардың қасиеттері мен сапаларын, құрылымын, материалы мен оның ерекшеліктерін білдіретін сөздерді дұрыс және нақты қолдануды белсенді меңгерулері тиіс. Нысанның пішіні, өлшемі мен басқа да белгілерін білдіретін сөздерді меңгеруді жалғастыруы керек. Ересектер тобында (5-6 жас) балалар материалдардың неден жасалынғаны, олардың қасиеттері туралы көбірек білулері тиіс. Кейбір заттар мен бұйымдардың дайындалу үдерісін білу (пісіру, жасау, тігу, үтіктеу және т.б.). Алты жаста балалардың сөздігі заттардың материалы, қасиеті мен күйін жалпылайтын сөздермен толықтырылады. Балалар өзіне таныс заттардың қасиеті мен сапасын анықтауға қажетті зерттеу әрекеттерін дербес қолданып, оларды атаулары тиіс (сипау, үрлеу, умаждау, қолында өлшеу, иіскеу және т.б.). Мұзафар Әлімбаев және қазақ балалар әдебиеті 10-билет 1. Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті туралы түсінік, оның баланың жеке басының дамуы үшін маңызы Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті туралы түсінік, оның баланың жеке басының дамуы үшін маңызы. Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті - бұл өте кең ұғым, оған сөйлеудің фонетикалық және орфоэпиялық дұрыстығы, оның мәнерлілігі мен айқын дикциясы кіреді. Дыбыс мәдениетін тәрбиелеу мыналарды қамтиды: сөйлеуді естуді, сөйлеу тынысын, артикуляциялық аппараттың моторикасын дамытуды қажет ететін дұрыс дыбыстық айтылым мен сөздің айтылуын қалыптастыру; орфоэпиялық дұрыс сөйлеуге тәрбиелеу - әдеби айтылу нормаларына сәйкес сөйлей білу. Орфоэпиялық нормалар тілдің фонетикалық жүйесін, жекелеген сөздер мен сөз таптарының айтылуын, жеке грамматикалық формаларын қамтиды. Орфоэпияға тек айтылым ғана емес, сонымен қатар стресс, т.с.с. ауызша сөйлеудің ерекше құбылысы. Орыс тілінде әртүрлі орын мен қозғалмалы стресстің күрделі жүйесі бар; сөйлеу мәнерлілігін қалыптастыру - сөйлеу мәнерлілігі құралдарын меңгеру дауыстың биіктігі мен күшін, сөйлеу қарқыны мен ырғағын, кідірістерді, әртүрлі интонацияларды қолдана білуді болжайды. Күнделікті қарым-қатынаста баланың сөйлеу мәнерінің мәнерлілігі бар екендігі байқалады, бірақ өлең оқығанда, әңгімелеуде, әңгімелеуде ерікті, саналы мәнерлілікке үйрету қажет; дикцияны дамыту - әр дыбыс пен сөзді, сондай-ақ сөз тіркесін бөлек, анық, түсінікті түрде айту; әдептілік бөлігі ретінде сөздік қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу. Сөйлеудің дыбыстық мәдениетінде екі бөлім ажыратылады: сөйлеуді айту және сөйлеуді есту мәдениеті. Сондықтан жұмыс екі бағытта жүргізілуі керек: 1. сөйлеу қозғалтқыш аппаратының дамуы (артикуляциялық аппарат, дауыс аппараты, сөйлеу тынысы) және осы негізде дыбыстардың, сөздердің айтылуын, айқын артикуляцияны қалыптастыру; 2. сөйлеуді қабылдауды дамыту (есту зейіні, сөйлеуді есту, оның негізгі компоненттері фонематикалық, биіктік, ырғақты есту). Тілдің дыбыстық бірліктері сөйлеудегі рөлімен ерекшеленеді. Кейбіреулері бірігіп, сөз құрайды. Бұл сызықтық (бірінен соң бірі қатарға орналасқан) дыбыстық бірліктер: дыбыс, буын, сөз тіркесі. Тек белгілі бір сызықтық тізбектегі дыбыстардың тіркесімі сөзге айналады, белгілі бір мағынаға ие болады. Басқа дыбыстық бірліктер, просодемалар, сызықтан тыс болып келеді. Бұл стресс, интонация элементтері (әуен, дауыс күші, сөйлеу темпі, оның тембрі). Олар сызықтық бірліктерді сипаттайды және ауызекі сөйлеудің міндетті белгісі болып табылады. Просодикалық бірліктер артикуляциялық мүшелерді модуляциялауға қатысады. Мектеп жасына дейінгі балалар үшін, ең алдымен, сөйлеудің сызықтық дыбыстық бірліктерін (дыбыс пен сөзді айту) меңгеру ерекше маңызды, өйткені бала үшін ең қиын нәрсе - бұл жеке дыбыстардың артикуляциясын меңгеру (p, l, w, w). Фонетикалық және логопедиялық құралдарда артикуляция органдарының жұмысы егжей-тегжейлі сипатталған. Дыбыстарды модуляциялаудағы прозодемдердің рөлі онша жақсы түсінілмеген. Балалардың сөйлеу тілін зерттеушілері мен практиктер баланың толыққанды жеке басын қалыптастыру және әлеуметтік байланыстар орнату үшін, мектепке дайындық үшін және болашақта мамандық таңдау үшін дыбыстарды дұрыс айтудың маңыздылығын атап өтеді. Сөйлеуі жақсы дамыған бала ересектермен және құрдастарымен қарым-қатынасқа оңай түседі, өз ойлары мен тілектерін анық білдіреді. Айтылу кемістігі бар сөйлеу, керісінше, адамдармен қарым-қатынасты қиындатады, баланың психикалық дамуын және сөйлеудің басқа жақтарының дамуын кешіктіреді. Дыбысты дұрыс айтудың мектепке барғанда ерекше маңызы бар. Бастауыш сынып оқушыларының орыс тілінде үлгере алмауының бір себебі - балаларда дыбыстық айтылуында ақаулардың болуы. Дыбыс айтуында кемістігі бар балалар сөздегі дыбыстардың санын қалай анықтайтынын, олардың ретін атай білмейді, берілген дыбыстан басталатын сөздерді таңдау қиынға соғады. Көбінесе, баланың жақсы ақыл-ой қабілеттеріне қарамастан, сөйлеудің дыбыстық жағындағы кемшіліктерге байланысты, ол кейінгі жылдары сөйлеудің лексикасы мен грамматикалық құрылымын игеруде артта қалады. Дыбыстарды құлақ арқылы ажырата және ажырата білмей, оларды дұрыс айтуды білмейтін балаларға жазу дағдыларын меңгеру қиынға соғады. Сөйлеудің дыбыстық жағын қалыптастыру мәселесі қазіргі уақытта өзектілігін және практикалық маңыздылығын жоғалтқан жоқ. жүктеу/скачать 62.01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|