- **Монархия** – бір адамның билігі, егер ол әділетті болса, бұл ең жақсы басқару формасы болып саналады.
- **Аристократия** – ақылды адамдардың билігі, бұл да әділеттілік пен даналыққа негізделген басқару формасы.
- **Демократия** – халықтың билігі, бірақ бұл басқару формасы тек егер халықтың мүддесі үшін жұмыс істесе ғана әділетті бола алады.
Әл-Фараби демократияны халықтың еркіндігін қамтамасыз ететін басқару формасы деп санағанымен, ол демократияның артықшылықтарын шектен тыс пайдалану қоғамды хаосқа әкелуі мүмкін екенін ескерткен.Әл-Фарабидің саяси философиясы көбінесе ежелгі грек философы Платонның идеяларына негізделген. Ол Платонның «Идеалды мемлекет» тұжырымдамасын дамытып, өз қоғамына бейімдеген. Екеуінің де көзқарастарында идеалды қоғам мен идеалды билеушінің рөлі маңызды болып табылады. Бірақ әл-Фараби исламдық философия мен дінге негізделген идеялармен Платонның тұжырымдарын толықтырған. Мысалы, Платон дінді мемлекет басқаруында негізгі рөлде қарастырмаса, әл-Фараби дін мен философияны қатар қарастырып, оларды біріктіруге тырысқан.Әл-Фараби саяси философиясы ортағасырлық мұсылман әлемінің ең озық ойларын көрсетіп, кейінгі дәуірлерде де өзектілігін сақтап келді. Ол мемлекет пен қоғамды әділеттілікке негіздеп ұйымдастыру, билеушінің даналығы мен моральдық тазалығын қамтамасыз ету мәселелерін көтерді. Әл-Фарабидің саяси көзқарастары қазіргі заманғы құқықтық және саяси теориялардың дамуына ықпал етіп, әділетті мемлекет пен бақытты қоғам құру жолында үлкен мәнге ие болды.
1.3 Орта ғасыр саяси ойшылдарының мәдениетке ықпалы
Орта ғасыр саяси ойшылдары философияда ғана емес, мәдениетке де терең ықпал етті. Олардың идеялары мемлекет пен қоғамның дамуына әсер етіп қана қоймай, сол кездегі және қазіргі мәдени құндылықтар мен идеалдардың қалыптасуына негіз болды. Ежелгі грек философиясы мен исламдық, христиандық дәстүрлерді біріктіре отырып, олар мәдениеттің әртүрлі аспектілерін, соның ішінде өнер, дін, білім беру, және қоғамдағы моральдық құндылықтарды қалыптастырды. Орта ғасыр ойшылдарының мәдениетке ықпалына тоқталсақ:
Достарыңызбен бөлісу: |