«білім берудегі 4к моделі: теория мен әдістеме» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік
жүктеу/скачать 2.86 Mb. Pdf көрінісі
|
| жатқан алтын гауһар есепті. Алтын қазына жер бетіне шықпағанымен, қазыналыққасиетін
жоя ма? Тек қана қимылы жоқ қалғып тұрғандай боп кезегін күтеді. Кезі жеткен от күнінде жарқырай шығып, жат етеді. Тебіреніп теңіз толқыса, тереңіне шөккен меруертін атпай ма жағаға. Тарих телегейі толқығанда да сол сияқты ел тамырындағы қасиет жамырай шығып шарқ ұрады. Тарих – тарих болғалы ерлік жайында сөйлеген жандар көп-ақ, бірақ өзгенің, бұрынғының бәрі де бірдің басындағы ерлікті, бірдің атымен байланысты ер қимылды айтатын. Осымен бірге шын ерліктің сырының өзі де басқаша болып атылады. Бұрын ерлік білекпен танылатын сияқты еді, бүгін ерлік жүректен орын тепті (М.Ә. 20 томдық шығармалар жинағы. 8-т., 81-85-бб.). Бұл үзіндіге аналитикалық-публицистикалық шығарма деп қарауға болады. Ой тұтастығы бір бағыттағы терең толғаныстан туындаған шығарма. Мақала ой түйіндеуден басталады. Ерлік туралы түсінігін жазушы уақытпен, тарихи жағдаймен байланыстырып қарайды. Мезгілге берілетін сипаттама оқушыны өз бетінше әрі қарай ойлануға жетелейді: «...заман өгей болғанда, ...кезі жеткен сәт күнінде» – эпитеттер бір-біріне мағына жағынан қарама-қарсы болмағанымен, контекстік қарама-қарсылық бар. Бұл қарама-қарсылыө мақала бойында желі болып тартылып отырады. Мақала алғашқы жолдарынан-ақ М.Әуезов тілінің образдылығы, экспрессиялылығы, ойды біреудің үдетпелі сипаты оқушыны еліктіріп алады. Бұл қарсы мәнді құрылымдардан (жер бетіне шықпағанымен, қазыналық қасиетін жоя ма) сөздердің метонимиялық қолданысынан (жарқырай шығып, жалт етеді), асонанс, аллитерациялардан (теңіз толықса, тарих телегейі толқығанда), инверсиядан (атпай ма жағаға), жаңаша образды қолданыстардан (жамырай шығып, шарқ ұрады) көрінеді. Әр түрлі ұғымдарды қарама-қарсы қоя отырып (бұрын – бүгін; білек – жүрек) М.Әуезов оқушыға негізгі айтпақшы ойын жеткізген. Ол – ерлік ұғымының жаңа мазмұнға ие болуы. М.Әуезов – публицистиканың негізгі ерекшелігі мен оған қойылатын талаптарды терең түсінген шебер қаламгер. Ол әр сапарларынан байқап, түсінгендерін қалт жібермей, блокнотына жазып жүрген. М. Әуезов туралы қазақ журналистері мынадай лебіздер білдіреді. Н. Омашев «Мақсат демекші, автор очеркке кіріспес бұрын «үш түрлі жайдан өзіміздің ардақты оқушылар алдынан өтініп алуды мақұл деп білдім» деп алдына қойған міндетін өте бір үлкен жауапкершілікпен анықтап алады. Бұдан жазушының деректі шығармаларда 37 оқырманды ақиқаттан титтей де болса ауытқымай ұстайтынын қалам қуаты, көркемдік деңгейі биік бола тұра, шындықты бәрінен де жоғары қоятынын аңғарамыз» [5] деп көрсетеді. Б.Майлин публицистикасына сынщылдық, С.Ерубаев публицистикасына жасампаз өмір тақырыбы тән болса, М.Әуезов көрген фактілеріне тек дерек ретінде қарамай, терең байланыс пен дамуды көрген, әр құбылыстың өткені мен келешегінен сабақтастық іздеген публицист болды. Қорыта айтқанда, публицистика тілі кітаби жазба стиль мен ауызекі сөйлеу стиль тілдерінің арасында аралық сипатқа ие. Публицистика қалың оқырманға бағытталғандықтан, онда кейде басқа стиль элементтері де араласып қолданылады. жүктеу/скачать 2.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|