Булгакова Д. А. Мемлекет жəне қҰҚЫҚ теориясы

18 тақырып.
ҚҰҚЫҚ ЖҮЙЕСІ 
1. Құқық жүйесінің түсінігі. 
2. Құқықтық реттеу пəні мен əдісі құқық нормаларын салалар-
ға бөлу негіздері ретінде. 
3. Құқық саласы.
4. Құқық институты. 
1. Құқық жүйесінің түсінігі. Құқық жүйесі – бұл құқықтың 
өзінің құрылымы, оның салаларға, институттарға бөлінуі. Құқық-
тың жүйелік құрылымы оның белгілі бір байланыстағы көптеген 
элементтерден құралған біртұтас құрылым екендігін білдіреді. 
Құқық жүйесінің негізгі сипаттары: 
1) оның алғашқы элементі болып құқық нормалары табылады, 
олар, өз кезегінде, біріге отырып, ірі құрылымдарды – институт-
тарды, салаларды құрайды; 
2) оның элементтері бір-біріне қайшы келмейді, іштей үйлес-
кен, тығыз байланыстылыққа ие; бұл құқық жүйесінің тұтастығын 
қамтамасыз етеді; 
3) ол əлеуметтік-экономикалық, саяси, ұлттық, діни, мəдени, 
тарихи факторлармен тығыз байланысты; 
4) ол объективтік сипатқа ие, себебі, объективтік сипаттағы 
қатынастарға тəуелді жəне адамдардың субъективтік қалауы 
бойынша қалыптасуы мүмкін емес. 
2. Құқықтық реттеу пəні мен əдісі құқық нормаларын са-
лаларға бөлу негіздері ретінде. Құқық нормаларын салаларға 
бөлу үшін екі негізді басшылыққа алады: құқықтық реттеу пəні 
мен əдісін. 
Құқықтық реттеу пəні – бұл құқық реттейтін қоғамдық қаты-
настар. Ол басты негіз болып табылады, себебі, қоғамдық қаты-
настар объективтік түрде қалыптасады жəне олардың белгілі бір 
сипаты сəйкес құқықтық нысандарды талап етеді. Мысалы, еңбек 
қатынастары еңбек құқығының, ал отбасы қатынастары отбасы- 
неке құқығының реттеу пəні болып табылады.
Қосымша негіз болып құқықтық реттеу əдісі табылады. Егер 
пəн құқықтың нені реттейтініне жауап берсе, əдіс оның қалай 
реттейтінін көрсетеді.
Құқықтық реттеу əдісі – бұл олардың көмегімен біртектес қо-
ғамдық қатынастарды құқықтық реттеу жүзеге асырылатын заңды 

құралдардың жиынтығы. Құқықтық реттеудің төмендегідей негіз-
гі əдістері болады: 
1) императивтік – бұл тыйымдарға, міндеттерге, жазаларға 
негізделген биліктік ережелер, субординация əдісі; 
2) диспозитивтік – рұқсат етуге негізделген, тараптардың 
теңқұқылығы, координация əдісі; 
3) марапаттаушы – белгілі бір жақсы жүріс-тұрыс үшін 
марапаттау əдісі; 
4) ұсынушылық – мемлекет пен қоғам үшін тиімді жүріс-
тұрысты жүзеге асыруға кеңес беру əдісі; 

жүктеу/скачать 0.85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: