Булгакова Д. А. Мемлекет жəне қҰҚЫҚ теориясы
Заңды жауапкершіліктің түрлері
жүктеу/скачать 0.85 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. Əрекеттің құқыққа қайшылығын жəне заңды жауапкер- шілікті жоятын жағдайлар.
| 4. Заңды жауапкершіліктің түрлері. Заңды жауапкершіліктің
төмендегідей түрлері болады: 1. Қылмыстық – тек қылмыстар үшін қолданылады; ешкім де сот шешімінсіз қылмыс жасағаны үшін кінəлі деп танылмауы жəне қылмыстық жауаптылыққа тартылмауы тиіс. Қылмыстық жазалау шаралары – кінəлінің тұлғасына бағытталған мемлекеттік мəжбүрлеудің ең қатаң нысандары – бас бостандығынан айыру, өлім жазасы жəне т.б. 2. Əкімшілік – əкімшілік теріс қылықтарды жасағаны үшін туындайды жəне айыппұл, арнайы құқығынан айыру жəне т.б. сияқты шаралардан көрініс табады. 3. Азаматтық – мүліктік сипаттағы шарттық міндеттемелерді бұзу жəне шарттан тыс мүліктік зиян келтіру үшін туындайды. Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің негізгі қағидасы – зиянды толығымен өтеу. 4. Тəртіптік – еңбек, оқу, қызметтік, əскери тəртіпті бұзу үшін қолданылады; тəртіптік жауапкершілік шаралары – сөгіс, қатаң сөгіс, жұмыстан шығару жəне т.б. 5. Материалдық – қызметкерлер мен жұмысшылардың өз қызметтік міндеттерін орындауы барысында кəсіпорынға, меке- меге, ұйымға келтірген зияны үшін туындайды. 5. Əрекеттің құқыққа қайшылығын жəне заңды жауапкер- шілікті жоятын жағдайлар. Оларға мыналарды жатқызуға бо- лады: 1) есі дұрыс еместік – тұлғаның өз əрекеттеріне есеп бере ал- мауы; 2) қажетті қорғаныс – мемлекеттің, қоғамның тұлғаның мүд- делерін қоғамға қауіпті нұқсан келтіруден қорғау барысында нұқ- сан келтіруші тұлғаға зиян келтірумен сипатталады; алайда, қа- жетті қорғаныс шегінен асып кетпеуі тиіс, яғни, қорғанудың нұқ- сан келтірушіліктің қоғамға қауіптілігінің сипаты мен дəрежесіне айқын түрде сəйкес келмеуі орын алмауы тиіс; 3) аса қажеттілік – мемлекеттің, қоғамның, тұлғаның мүдделе- ріне қауіп төндіруші əрекетті жою жағдайында мүмкін, қойы- латын шарт – бұл қауіп басқа құралдармен жойыла алмауы қажет жəне аса қажеттіліктен туындаған зиян алдын алған зияннан аз болуы тиіс; 4) қоғамға аса қауіптілігі жоқ құқықбұзушылық; 5) казус (жағдай) жəне т.б. |