Аяпбергенова гульсум сагындыковна
жүктеу/скачать 4.5 Mb.
|
| Оқытушы-топ:
– білім беру үдерісін ұйымдастыруға стандартты емес қатынас; – тек оқу орындарында ғана емес, сонымен қатар кәсіби жағдайларда тұлғааралық өзара іс-қимылға уәждемелік дайындықты қалыптастыру. Біз жүргізген зерттеулерге талдау «жобалар әдісі» дефинициясын қалыптастыруға мүмкіндік берді. Жобалар әдісі-бұл болашақ педагог тұлғасының өзін-өзі дамытуы мен өзін-өзі дамытуға бағытталған жаңа міндеттермен, қызмет түрлерімен, оқу ақпаратының жоғары реттілігімен сипатталатын рәсімдер мен іс-қимылдарды жүйелі ауыстыру тәсілі [153]. Жобалар әдісінің маңызды сипаттамасы болып практикаға бағдарлау; оның мазмұнының зерттеу бағыты; білім алушылардың дербестігі; студенттердің мүдделеріне баса назар аудару; қызмет өнімдерінің пайдасы тұрғысынан маңыздылығы саналады. Педагогикалық зерттеулердің басым бөлігі, ең алдымен, жобаны оқушылардың жобалық іс-әрекеті шеңберінде қарастырады, осыған байланысты бұл жұмыстардағы жоба педагогтың кеңестері арқылы идеядан іске асыруға дейінгі шығармашылық, дербес іс-әрекет ретінде қарастырылады. Зерттеуге қатысты «жоба» ұғымында педагогтың кәсіби дамуына бағытталған, педагогикалық шеберліктің ең жоғары деңгейіне жетуге мүмкіндік беретін саналы, мақсатты, дәлелді, шығармашылық, өзіндік қызметін ескеру орынды деп санаймыз. Жалпы білім беретін орталарда қолданбалы, ақпараттық, іздестіру-шығармашылық және әлеуметтік, ойын және рөлдік, зерттеу жобалар іске асырылуы мүмкін. Педагогикалық процесс әлеуметтік жүйенің бір бөлігі бола отырып, әлеуметтік жобалау объектілерінің біріне айналады. Педагогикада педагогикалық жобалау теориясының негізін қалаушы ретінде «педагогикалық өндіріс» процесі ретінде тәрбие процесін қараған А.С. Макаренко деп есептеуге болады. Тәрбие үрдісінің стихиялығына қарсы бола отырып, жобалау қызметінің тәрбиелік ортасына әсерін атап өтті және жобаланған нәтиже қоршаған шындыққа оң өзгерістер енгізуге қабілетті деп санады. Педагогикалық жобалау ұғымының өзін бірінші рет А.С. Макаренко енгізді. Педагогиканың ғылым ретінде әдіснамалық функциясын бөлген А.С. Макаренко «тұлғаның ғылыми жобаларын», сондай-ақ жеке тұлғаның жеке ерекшеліктерін ескере отырып және жалпы жоба негізінде тәрбиелеу бағдарламаларын құру мен жүзеге асырумен айналысатын практик-мұғалімдердің қызметін анықтады [154]. Қазіргі уақытта педагогикалық жобалау оны анықтау мен зерделеуге әртүрлі тәсілдердің болуымен, әртүрлі теориялық үлгілерде көрсетілген педагогикалық жобалау процесінің аспектілерін түсіндірудің әртүрлі негіздерін бөлумен сипатталады. И. Чечельдің анықтамасы бойынша «жоба, бұл прототип, қандай да бір нысан, қызмет түрі». Жобалық білім беру-бұл бір жағынан, жоба түрінде білімді игеруді, екінші жағынан - жаңа жобалар түрінде ескі білімді пайдалануды және жаңа білімді өндіруді болжайтын білім [155, с. 11]. Педагогтың кәсіби дамуындағы жобалаудың мәні соңғы уақытта айтарлықтай өсті, бұл, атап айтқанда, алдыңғы параграфта қаралған инновациялық білім беру жобаларының мұғалімнің кәсіби өсуіне ықпалының зерттеулерінің өсуімен де расталады. Жобалаудың орталық идеясы кәсіби және жеке өсу процесінің болжамы мен мақсаттылығын ескере отырып, толыққанды тұлғалық-кәсіби даму үшін өрістету мен стратегияның жалпы білім беру ұйымын ұсыну болып табылады. Қазіргі уақытта педагогикалық жобалау мәселелерін әзірлеуде негізгі бағытты бөліп көрсетуге болады. Жобалаудың дидактикалық бағыты педагогикалық үдерісті, оның субъектілерінің өзара іс-қимыл түрлерін, тиімділік шарттарын, үдерісті жүзеге асыруға бағытталған шешімдер қабылдау стратегиясын зерттеуге бағытталған. Бұл саладағы зерттеулер технологиялардағы жаңалықтарды, білім алушылар мен педагогтардың өзара іс-қимыл формаларын, дидактикалық құралдар мен педагогикалық жағдайларды жобалауға бағытталған. В.В. Беспалько «жобалау» термині педагогикалық феномендерге қолданылмайды. Оның орнына педагогтар «құру», «әзірлеу», «жоспарлау» және т.б. педагогикалық жобалау, ол «объектімен нақты эксперименталдауға және оның құрылымын, мазмұнын оңтайландыруға, критериалды негізделген қорытындыларға сүйене отырып жұмыс істеуге жол беретін материалдық түрде (сызба, сипаттама, есептеу) педагогикалық объектіні құру» деп қарады [156]. Е.С. Заир-Бек «педагогикалық жобалауды» нақты жағдайда білім беру тәжірибесінде бар мәселелерді шешуді қамтамасыз ететін педагогикалық зерттеу қызметінің бағыттарының бірі ретінде түсіндіреді. Жобалау педагогикалық идеялар кешенін құруды және қажетті қайта құрулар мен оларды нақты білім беру жүйесіне іске асыру бағдарламаларын жүйелі тәсіл негізінде әзірлеуді көздейді» [157]. Педагогикалық жобалаудың» құндылық-әдіснамалық негіздері болып табылатын: – педагогикалық шындықтың полипарадигмалды кеңістігіндегі педагогикалық жобалау субъектісінің құндылықты өзін-өзі анықтауы; – педагогикалық жобалаудың барлық субъектілерінің жинақталған конвенциалды құндылық өрісін сөзсіз белгілеу; – оның тұтастығын сөзсіз сақтай отырып, жобаланатын феноменнің жүйелі сапасы мен өзін-өзі дамытудың ішкі әлеуеті арқылы дамуының бірегей белгілерін анықтау; – жобалау қызметінің барлық субъектілерінің өзін-өзі анықтау негізінде жатқан құндылықтар жүйесінен туынды ретінде жобалау мақсаттарын түсіну, яғни жобалау нәтижелерінің шоғырланған көрінісі бар қайталама, негізгі емес. В.С. Безрукованың [158], Е.С. Заир-Бек, Г.Е. Муравьеваның [159], В.Е. Радионовтың [160], А.П. Тряпицынаның [161] және т.б. жұмыстарының талдауы педагогикалық жобалаудың мәнін бірыңғай түсіндірудің жоқтығын көрсетеді. Авторлар оны оқушылар мен педагогтардың алдағы қызметінің негізгі бөлшектерін, нақты педагогикалық технологияны, білім беру жобаларын, идеяларды және не болуы мүмкін нәрселерді қайта құру бойынша қызмет бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру процесі ретінде анықтайды. Г.А. Монахованың пікірінше, бірінші деңгей жаңа педагогикалық және білім беру жүйелерін жобалаудан тұрады, онда екі аспектіде: «жүйенің өз ойы және оны құру траекториясының жобасы» [162]. Біздің көзқарасымызша, педагогикалық жобалаудың әдіснамалық деңгейі жобалаушылар мен орындаушылардың теориялық және практикалық қызметін ұйымдастыру қағидалары мен ережелерінің (бағдарламасының) интегративтік жиынтығын құруда, сондай-ақ осы қағидалар мен ережелердің ғылыми негіздемесін әзірлеуде болуы тиіс. Екінші (әлеуметтік-әдіснамалық) деңгей білім беру ортасын детерминациялайтын сыртқы факторларға, олардың педагогикалық процесті тиімді өрістету үшін әлеуетті мүмкіндіктеріне назар аударады. Үшінші деңгей білімді меңгеру, ақпаратты қабылдау және қайта құру механизмдерінің негізінде педагогикалық үдерістердің модельдерін құрастыруды көздейді. Болашақ педагогтарды дайындау тәжірибесінде педагогикалық жобалаудың интерпретациясы қызығушылық танытады. А.П. Тряпицина мұғалімдердің кәсіби даярлығын педагогикалық жобалауды «белгілі педагогикалық жүйені жүзеге асыру жағдайын қамтамасыз ету бойынша қызмет» - деп анықтайды [161, 113 б.]. Педагогикалық жобалау – бұл әдістемелік принцип, оған сәйкес іс-әрекет педагогикалық әрекеттің жеке мәнін ескере отырып жүзеге асырылады. Ол философияны ой елегінен өткізіп, бұрын қалыптасқан педагогикалық тәжірибені қайта зерделеуге, сондай-ақ мүлдем жаңа, дәстүрлі емес педагогикалық өнім жасауға мүмкіндік береді. Осы ұғымдар мен қызмет түрлерімен жобалаудың өзара тәуелділігі бар: жүктеу/скачать 4.5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|