Дәріс конспектісі пән атауы: Банк ісі

1. 
   Қазақстан Республикасында ақша аударымдары мен қолма-қолсыз төлемдерді жүзеге асыру операциялары қашан енгізілді?
   
2. 
   Банк шоты дегеніміз не?
   
3. 
   Ағымдағы шот дегеніміз не?
   
4. 
   Жинақ шотыдегеніміз не?
   

Өтімділік – банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы сипаттамалардың бірі. Банк өтімділігі – бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында банктің өз міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттілігі.

• 
  банк капиталының базасы;
  
• 
  банк активтерінің сапасы;
  
• 
  депозиттердің сапасы;
  
• 
  сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуелділігі;
  
• 
  мерзімі бойынша активтер мен пассивтердің өзара сәйкестігі;
  
• 
  сауатты менеджмент;
  
• 
  банктің жоғары дәрежелі беделі.
  

• 
  елдегі жалпы саяси жағдай;
  
• 
  бағалы қағаздар нарығының дамуы;
  
• 
  банкаралық несие нарығының дамуы;
  
• 
  қайта қаржыландыру жүйесін ұйымдастыру;
  
• 
  орталық банктің қадағалау қызметінің тиімділігі.
  

• 
  банк өтімділік мәселесін қосымша қаражат тарту арқылы, яғни оларды капиталдар нарығынан сатып алу арқылы шешеді.
  

• 
  Стратегиялық және ағымдағы жоспарлау;
  
• 
  Банктің саясатын қалыптастыру;
  
• 
  Банк активін басқару;
  
• 
  Пассивтерді басқару;
  
• 
  Өтімділікті басқару;
  
• 
  Табыстылықты басқару;
  
• 
  Активтер мен пассивтерді басқару;
  
• 
  Меншікті капиталды басқару;
  
• 
  Несиелік портфелді басқару;
  
• 
  Инвестциялық портфелді басқару;
  
• 
  Тәуекелдерді басқару.
  

• 
  Еңбекті мотивациялау;
  
• 
  Банктің ұйымдастырылу құрылымы;
  
• 
  Кадрлардарды таңдау;
  
• 
  Кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесі;
  
• 
  Еңбек ақы төлеу механизмі және ынталандыру;
  
• 
  Ішкі бақылау және аудитті ұйымдастыру;
  
• 
  Қызметті өсіру жүйесі;
  
• 
  Ұжымдағы қарым-қатынас прициптері.
  

• 
  активтерінің шекті тәуекел деңгейінде банктің пайдалығын басқару;
  
• 
  пайданың көлемін оңтайландыру арқылы банктің өтімділігін басқару;
  
• 
  банктің тәуекелін басқару әдістемесін жасау арқылы тәуекелдерді басқару;
  
• 
  банк қызметкерлерінің барлық потенциалдық мүмкіндіктерін пайдалану үшін қызметкерлерді басқару.
  

• 
  банк қызметін жоспарлау;
  
• 
  банк қызметін талдау;
  
• 
  банк қызметін реттеу
  
• 
  банк қызметін бақылау;
  

• 
  банктің статегиялық мақсаттары мен міндеттерінң мазмұны;
  
• 
  банктік және жалпы экономикалық жағдайларға талдау жасау;
  
• 
  банк стратегиясын жасау;
  
• 
  банк ресурстарын бөлу механимі;
  
• 
  жоспарлы көрскеткіштердің орындалуына бақылау жасау нысандары.
  

• 
  банк қызметінің көлемдік даму көрсеткіштерін бағалау, соның ішінде: банк активтерін, депозиттерін, меншікті капиталын, несиелерін және пайдасын бағалау. Бағалауды басқа банктердің осындай көрсеткіштерімен салыстыру арқылы банктің банк жүйесіндегі орнын немесе рейтингін анықтауға болады. Бұл талдаудың нәтижелері банктің даму стратегиясын жасауға мүмкіндік береді.
  
• 
  ресурстық базаны бағалау: банктің ресурстарының көлемін, құрылымын және негізгі даму ағымдарын, депозиттердің тұрақты және тұрақсыз бөліктерін анықтайды;
  
• 
  банк активтерінің сапасын бағалау: банк активтерінің көлемін, құрылымын, және даму ағымын бағалау арқылы табыс әкелетін және әкелмейтін, тәуекелді және тәуекелсіз, өтімді және өтімсіз активтер құрамын анықтау. Мұндай талдау нәтижесінда банктің несиелік, ивнестициялық, активтерді және пассивтерді басқару саясаты жасалады.
  
• 
  қаржылық коэффициенттерді, олардың нормативтік мәндерімен салыстыру арқылы, көрсеткіштердің өзгерісіне ықпал етуші факторларды айқындау, аквтивтер мен пассивтердің мерзімдері мен сомалары бойынша сәйкестік дәрежесін анықтау негізінде банктің өтімділігін бағалау. Бұл талдаудың нәтижелері банктің өтімділігін басқару саласында стратегиясы мен тактикасын анықтауға мүмкіндік жасайды.
  
• 
  банктің табыстылығы мен пайдалылығын, активтердің тиімділігін, банк табыстары мен шығыстарының құрылымын сипаттайтын сандық және сапалық көрсеткіштерді есептеу көмегімен банктің балансының мәліметтері және пайдасы мен зияны туралы есебінің негізінде банктің табыстылығын бағалау. Бұл талдаудың нәтижелері банк табыстылығын басқару саласында саясатын жасауға негіз болып табылады.
  
• 
  серіктес-банктердің қызметін талдау және бағалау. Бұл талдаудың нәтижелері банк үшін несиелеу лимиттерін белгілеуге мүмкіндік береді.
  

• 
  жалпы акционерлер жиналысы;
  
• 
  директорлар кеңесі;
  
• 
  банк төрағасы;
  
• 
  төрағаның орынбасарлары;
  
• 
  департамент директорлары;
  
• 
  департамент директорының орынбасары;
  
• 
  басқарма бастығы;
  
• 
  басқарма бастығының орынбасары;
  
• 
  бөлім бастығы;
  
• 
  Несиелік комитет төрағасы;
  
• 
  Активтерді және пассивтерді басқару комитетінің төрағасы;
  
• 
  Кадр бөлімін басшысы;
  
• 
  Өзге де қызметтер басшылары.
  

• 
  сандық және сапалық (соның ішінде әлеуметтік);
  
• 
  объективті және субъективті;
  
• 
  формалдық және формалды емес.
  

• 
  банк капиталының мөлшері;
  
• 
  құрылтайшыларының саны;
  
• 
  активтік және пассивтік операциялар көлемі;
  
• 
  клиенттерді саны;
  
• 
  экономика аясы мен жұмыс саласының саны;
  
• 
  жұмыстың жағрафиясы;
  
• 
  филиалдық торабының саны;
  
• 
  корреспонденттік қатынастар жасайтын банктердің саны;
  
• 
  банктік өнімдердің саны және т.б.
  

1. 
   Несиелік мекемеге қатысты қойылатын кәсіби талаптар тұрғысынан банктік менеджменті бағалауға мүмкіндік беретін банктің жағдайы мен қызметін сипаттайтын көрсеткіштер:
   

• 
  банк капиталының жеткіліктігі;
  
• 
  банк активтерінің сапасы;
  
• 
  банктің пайдалылығы;
  
• 
  банк өтімділігі;
  
• 
  банк операцияларын жүргізу және құжаттарды өңдеу жылдамдығы;
  
• 
  ұсынатын банк өнімдерінің кешенділігі;
  
• 
  ұсынатын банктік өнімдердің түрлері, сипаты, көлемі және сапасы жағынан клиенттердің сұранысын қанағаттандыру дәрежесі;
  
• 
  тәуекелдерді басқару дәрежесі;
  

2. 
   Кез келген кәсіпкерлік құрылымға нарық экономикасының тарапына қойылатын нормативтік талаптарға банк қызметкерлерінің сәйкес келуін бағалауға мүмкіндік беретін банктік менеджменттің көрсеткіштері:
   

• 
  банк әкімшілігінің құрамы мен біліктілігі (тағайындалған лауазымды қызметі бойынша банк жүйесіндегі тәжірибесінің болуы, бірінің орын бірі алмастыруы, кадрлар резервінің болуы, басқару құрылымының жоғарыдан төменге дейін қадағалау немесе бақылаудың болуы және оның сапалығы және т.б.);
  
• 
  банктің ішкі саясаты, соның ішінде кадр саясатына, ішкі бақылау және аудит ережелеріне сәйкес еңбек тәртібінің сақталуы;
  
• 
  банк қызметіне байланысты реттеушілік нормалардың орыналуы, заңдардың, нұсқаулықтардың және заңдық күші бар кез келген актілердің сақталуы (банк жүйесінің әр түрлі деңгейіне арналған нормативтердің, шектеулердің және ұсыныстардың сақталуы, өткен уақыттарда банк тарапынан заң бұзушылық пен қаржылық қылмыстардың болмауы, ақпараттың ашықтылығы және т.б.)
  
• 
  банк әкімшілігі мен қызметкерлерінің нарық коньюнктурасындағы алдағы уақыттарда мүмкін болар өзгерістерін көре білу және оған уақтылы дұрыс шаралармен жауап беру қабілеті (банктің қызметіне ықпал ететін инфляция, құлдырау, депрессия және т.с.с факторларға қарсы шара қолдануы)
  

3. 
   Әлеуметтік көрсеткіштер, соның ішінде:
   

• 
  қызметкерлердің еңбекке қатынасы;
  
• 
  қызметкерлердің біліктілігі, жауапкершілігі мен еңбегіне сыйлық ақы төлеудың шекті қатынасы;
  
• 
  директораттың әлеуметтік адекваттылығы (кәсіби дайындығы, шыншылдығы, міндеттемелерге менімділігі, контрактілерге дайындығы);
  
• 
  әлеуметтік мәселелерді шешу дәрежесі.
  

• 
  техникалық мисменеджмент;
  
• 
  косметикалық менеджмент;
  
• 
  дағдарыстық (авантюралық) менеджмент;
  

• 
  банк жаңадан құрылған, яғни енді ғана ұйымдастырлыған және агрессивтік саясат жүргізуі мүмкін, сонымен қатар оның жетекшісінің тәжірибесі жеткіліксіз;
  
• 
  банк иелері және жетекшілері ауысады және ол оның саясатының өзгерісіне әкеледі;
  
• 
  бұрынан банк жақсы басқарылып келгенмен, кейбір себептерге байланысты банктің жетекшілері нарықтағы мүмкін болатын коньюнктуралық өзгерістерді алдын ала көре білмейді.
  

• 
  ұйымдастырушылық қабілетінің болуы;
  
• 
  адамдарды басқару тәжіриебесінің болуы;
  
• 
  банктің даму болашағын көре білуі;
  
• 
  шешім қабылдай білу қабілеті.
  

• 
  банк клиенттеріне тікелей қызмет көрсетуді жүзеге асыратын мамандар (Фронт-кеңсе қызметкерлері);
  
• 
  банктің барлық құрылымдарында және жалпы өзінде қалыпты жұмыстың жүруін қамтамасыз ететін мамандар (Бэк-кеңсесінің қызметкерлері).
  

• 
  қызметкерлерді басқарумен байланысты мәселелерді шешу, соының ішінде кадрларды алу, оқуды ұйымдастыру, еңбекке қатысты даулар мен қақтығыстарды шешу, ұжымда қолайлы жағдайды жасау және т.б.;
  
• 
  банктің стратегиялық даму жоспарына сәйкес банк қызметкерлерінің даму бағдарламасын және кадр саясатын жасау.
  

• 
  болашақтағы және ағымдағы қызметкерлерге деген қажеттілікті жоспарлау;
  
• 
  кадрларды таңдау және алу;
  
• 
  кадрлар резервтерін қалыптастыру;
  
• 
  қызметкерлерді бағалау;
  
• 
  қызметкерлерді ынталандыру жүйесін жасау;
  
• 
  қызметкерлердің дамуын басқару.
  

• 
  банк қызметкерінің біліктілік деңгейі (білімі, мамандығы, біліктілігін арттыру нысаны);
  
• 
  білім деңгейі – кәсіби және аралас білімдерді игеруі, яғни банк ісі, шет тілі, бағдарламалау және т.б. мамандықтарының иесі болуы;
  
• 
  іскерілік қатынасы, адамдарды басқаруы, талдау және ғылыми-зерттеу жұмыстарында, клиенттермен жұмыс жасауға байлансты тәжірибесінің болуы,
  
• 
  аталған мамандығы, аралас мамандықтар бойынша, банк жүйесінде жұмыс тәжірибесінің болуы;
  
• 
  тұлғалық-психологиялық сапасы (зияткерлік дейгейі, жұмысқа қабілеттігі, жан-жақтылығы және т.с.с.)
  

• 
  жоғарғы және орта оқу орындарды сәйкесінше мамандықтар бойынша бітірушілер;
  
• 
  өзге банктерде немесе банктік емес ұйымдарда қызмет ететін мамандарды шақыру;
  
• 
  өз қызметкерлердің ішінен өзін көрсет білген өсуге және басқа қызметтке лайықты мамандар;
  
• 
  еңбек нарығындағы ұйымдардың немесе еңбек биржасының ұсынатын мамандары.
  

• 
  кандидаттармен нотариалды түрде куәландырылған құжаттары (білімі туралы дипломы, еңбек кітапшасы және т.б.) бойынша, өмірбаяны бойынша сырттай танысу. Бұл жерде кандидаттық жұмысты өзгертуіне, алғашқы 5-7 жылдық еңбек стажына және өзгелерге аса мән беріледі;
  
• 
  жұмысқа қыбылдау туралы шешім қабылдауға мүмкіндік беретін толық ақпартты беруші кандидатпен алдын-ала сұқбаттасу. Сұқбаттасу уақтында кандидаттың сұрақтаға тікелей жауап бермеу жағына, кәсіби біліктілігінің жеткіліксіздігін куәландыратын жіберілген кемшіліктеріне көңіл аударылады;
  
• 
  кандидаттың жалпы интелектуалдық, кәсіби, басқарушылық және тұлғалық-психологиялық деңгейін анықтауға мүмкіндік беретін кез келген формада тестілеу;
  
• 
  ақырғы сұқбаттасу, яғни соның нәтижесінде қосымша туындайтын сұрақтар нақтыланады. Мұндай шара негізінде банк жетекшілерінің қатысумен өткізіледі.
  
• 
  жұмысқа алу және жеке еңбек келісімшартын рәсімдеу. Бұл кезең жұмысқа қабылдаудың ақырғы кезеңі және бұл кезеңде жұмысқа қабылданушының жеке ісі рәсімделеді.
  

• 
  қызметкердің кәсіби біліктілігін бағалау, яғни конкурстық негізде жұмысқа қабылдау барысында жүргізіледі;
  
• 
  еңбек тәртібін орындауы, яғни ай сайын, тоқсан сайын және жыл сайын банк қызметкерлерінің лауазымдылық нұсқаулықтарын орындауына бақылау үшін пайдаланылады;
  
• 
  тұлғалық-психологиялық сапасын бағалау, бұл да жұмысқа қабылдау барысында өткізіледі.
  
• 
  оқытудың тиімділігін бағалау, яғни банктің арнай курстарға жіберген қызметкерлерінің оқуын аяқтауына қарай жүзеге асады;
  
• 
  қызметкерді кешенді аттестациялау негізінде бағалау, бұл негізінен банк жетекшілерінің шешімдері бойынша банк қызметкерлерінің жұмыс орнына сәйкестік дәрежесін анықтау және банк құрылымының сапасын әрі қарай жетілдіру мақсатында жүргізіледі. Қызметкерді кешенді аттестациялау төменгі буынның қызметкелер үшін жылына 1 рет, ал жетекшілер мен мамандар үшін 3-5 жылда 1 рет өткізіледі.
  

• 
  тоқсан сайынғы сыйақылар, банк жетекшілеріне басқаларына төленеді;
  
• 
  жетекшілерге арналған арнайы бонус;
  
• 
  банктің барлық қызметкерлеріне берілетін жыл қорытындысы бойынша сыйақы;
  
• 
  банкке қосымша табыс алуына себеп болған жеклеген банк қызметкерлеріне арналған бір мезеттік сыйақы.
  

1. 
   «Қаражаттардың ортақ қоры» әдісі негізінде банк ресурстарының жалпы сомасын ресурстардың құралу көздеріне қарамастан, активтердің әртүрлі деңгейіне бөлу жатыр.
   
2. 
   Өтімділікті басқарудың келесі әдісі – «банктегі банк» әдісі. Бұл әдіс активтердің қалыптасуы жалпы сомаға және тартылған ресурстардың құрамына байланысты болатынын сипаттайды.
   
3. 
   Активтерді басқарудың «ғылыми басқару» әдісі. Ол ғылыми әдістер мен операцияларды зерттеу көмегімен банк балансындағы және табыстар мен шығыстар туралы есебіндегі әртүрлі баптар арасындағы күрделі байланыстарды талдау үшін қазіргі математикалық аппарат пен өте күрделі модельдерді пайланауды ұйғарады.
   

• 
  Баланстың өтімділігін көрсететін және баланстар бойынша есептелетін қаржылық коэффициенттер негізінде;
  
• 
  Сәйкес кезеңдердегі банк балансының активері мен пассивтері бойынша айнымалылардың талдауын ескере отырып, өтімді қаражаттарға потенциалды қажеттілігін анықтау негізінде.