Өвлијалар вә илаһи әзәмәтдән горху

Өвлијалар вә илаһи әзәмәтдән горху

Демәк, ахирәт әһлинин хүсусијјәтләриндән бири дә Аллаһ горхусудур. Әввәлки дәрсдә гејд етдијимиз кими, ахирәт әһлинин дә мүхтәлиф мәртәбәләри вар. Јухары мәртәбәдә оланларда ујғун хүсусијјәтләр даһа камил шәкилдәдир.

Ме’раҹ һәдисинин давамында охујуруг: “Халг гафилләрдән сајылдығы вахт, онлар зикр едәнләрдән сајыларлар.” Бә’зән ҹәмијјәтдә елә һадисәләр баш верир ки, инсанлар бу һадисәләр нәтиҹәсиндә өзләрини унудурлар. Бу һадисәләр һәм севиндириҹи, һәм дә нараһатедиҹи ола биләр. Ахирәт әһли исә истәнилән бир һадисә илә гаршылашдыгда Аллаһы јаддан чыхармыр. Гур’анда охујуруг: “О инсанлар ки, һеч бир кәсб вә тиҹарәт онлары Аллаһын зикриндән ајыра билмир.”¹

Ахирәт әһлинин он икинҹи хүсусијјәти одур ки, не’мәтин әввәлиндә Аллаһа һәмд, сонра исә шүкүр едәрләр. Аллаһы унутмајан инсан бир не’мәт әлдә етдикдә һәмин не’мәти Аллаһ тәрәфиндән билдијиндән она һәмд охујур. Еләҹә дә, не’мәтдән фајдаландыгдан сонра шүкүр етмәји јаддан чыхармыр. Дүнја әһли исә әлдә етдији не’мәтин һарадан ҝәлдији илә дә марагланмыр. Онлар бүтүн не’мәтләри өз тәлашлары илә газандыгларыны зәнн едирләр.

Һәдисин давамында бујурулур: “Ахирәт әһлинин дуасы ҝөјә уҹалар. Дедикләри гәбул олунар вә мәләкләр онлардан разыдырлар.” Дуанын Аллаһа доғру уҹалмасы о демәк дејил ки, Аллаһ сәмада гәрар тутмушдур. Бу тә’бир Аллаһын сонсуз мәгамына бир ишарәдир. Башга сөзлә, Аллаһын әзәмәти вә ҝениш мәгамы илә инсанлар арасындакы мәсафә сонсуздур. Аллаһ мүтләг варлы, бәндәләр исә фәгирдирләр. Аллаһын мәгамы инсанларын дүшүнҹәсиндән чох-чох уҹадыр. Она ҝөрә дә дуанын гәбул олмасы үчүн дуа инсанын алчаг мәгамындан Аллаһын јүксәк мәгамына уҹалмалыдыр. Аллаһ-тәала Гур’анда бујурур: “Пак сөз она тәрәф јүксәләр вә пак сөзү дә јахшы әмәл галдырар.”² Рәвајәтләрдә Аллаһ тәрәфиндән гәбул олунмуш әмәл һаггында “о әмәл јухары уҹалыр” тә’бирини ишләдирләр. Гәбул олунмајан әмәл һаггында исә “саһибинә доғру гајытды” дејирләр. Ахирәт әһлинин сөзү ҝөјә галхыр, јә’ни мәхлуглар һәддини ашараг, Аллаһ дәрҝаһына јол тапыр.

Ме’раҹ һәдисинин давамында охујуруг: “Онларын дуалары өртүкләр алтда дөврә вурур. Аллаһ ана өз көрпәсини севдији тәк, онларын сөзүнү динләмәји севир.” Дини мәнбәләрдә билдирилир ки, әрш вә күрсүнүн фөвгүндә нурдан һиҹаблар мөвҹуддур. Бу тә’бирләр бизим дүшүнҹәмизлә Аллаһын әзәмәти арасында олан мәсафәни билдирмәк үчүн ишләдилир. Аллаһы танымаг истәјән инсан бу һиҹаблары кәнара чәкмәлидир. Әлбәттә ки, һәмин һиҹаблар, өртүкләр дә Аллаһын мәхлугудур. Ме’раҹ һәдисинин бу ҹүмләсиндә билдирилир ки, ахирәт әһлинин дуасы илаһи һиҹаблара чатанадәк уҹалыр. Орада исә дуалар дөврә вурмаға башлајыр. Аллаһ-тәала өз мөмин бәндәләринин дуаларыны динләмәји хошлајыр. Аллаһын өз бәндәсинә мәһәббәтини ананын өз көрпәсинә мәһәббәтинә охшатмасы мөминләрә олан бөјүк бир лүтфдүр. Сөзсүз ки, бәндәләрин Аллаһа мәһәббәти Аллаһын өз бәндәләринә мәһәббәти илә мүгајисәјә ҝәлмәз. Варлыг аләминдә мөвҹуд олан бүтүн мәһәббәтләри үст-үстә јығыб Аллаһын мәһәббәти илә јан-јана гојсаг, онлар дәрја бәрабәриндә дамланы хатырладар. Чүнки Аллаһын мәһәббәти нәһајәтсиздир.

Гүдси һәдисдә билдирилир ки, бәндәнин төвбәси Аллаһы елә шад едир ки, онун бу шадлығы кимсәсиз сәһрада итирдији дәвәсини вә азугәсини тапан адамын шадлығындан гат-гат үстүн олур. Дәвәсини вә азугәсини итириб өлүмлә үзбәүз дајанмыш инсан онлары јенидән тапдыгда неҹә севинир? Бәли, Аллаһ өз бәндәсинин төвбәсинә бундан да артыг шад олур. Әлбәттә ки, бу охшатмалар һансыса мә’налары инсанлара анлатмаг үчүндүр. Әҝәр белә бир зәрурәт олмасајды, Аллаһла бағлы мәфһумлары инсанла бағлы мәфһумларла өлчмәк дүзҝүн олмазды.

Рәвајәтдә нәгл олунур ки, Аллаһ мөминин дуасыны ҝеҹ гәбул едәр ки, о чох дуа етсин. Чүнки Аллаһ өз мөмин бәндәсинин сәсини дост тутур. Амма мүнафигләр Аллаһдан бир шеј истәдикдә Аллаһ онларын истәјини дәрһал верир ки, сәсләрини кәссинләр. Чүнки Аллаһ мүнафигләрин сәсини хошламыр.

Он икинҹи дәрс

ахирәт әһлинин хүсусијјәтләри барәдә сөһбәтин давамы

Ахирәт әһли вә Аллаһа диггәт

Ме’раҹ һәдисиндә охујуруг: “Ахирәт әһли һәтта бир ҝөз гырпымы да Аллаһдан гәфләтдә олмур.” Ахирәт әһлинин он үчүнҹү хүсусијјәти будур ки, онлар һеч заман, бир ан олсун белә Аллаһы јаддан чыхармырлар. Бу барәдә бир чох ајә вә рәвајәтләрдә данышылмышдыр. Дејилмишдир ки, нә тиҹарәт, нә дә алыш-вериш онлары Аллаһын зикриндән ајырмаз;¹ “Аллаһын нуру, уҹалдылмасына вә өз адынын зикр едилмәсинә иҹазә вердији о евләрдәдир ки, орада сәһәр-ахшам ону тәгдис едиб шә’нинә тә’рифләр дејәрләр.”² Доғурдан да, бәрбәзәкли дүнјада инсанын бир ан олсун белә Аллаһы унутмамасы тәәҹҹүблү бир ишдир! Дүнјаҝирләрин вәзијјәти мә’лумдур. Онлар дүнјаја о гәдәр ҝөз дикмишләр ки, Аллаһы гәтијјән јада салмырлар. Амма бир мәсәләни ајдынлашдырмаг лазым ҝәлир ки, Аллаһдан бир ан олсун белә гәфләтдә галмамаг неҹә мүјәссәр олур? Инсанын бүтүн мәгамларда, о ҹүмләдән мүталиә заманы, әкин-бичин заманы Аллаһы бир ан олсун белә јаддан чыхармамасы надир бир һалдыр. Ахы инсанын ејни заманда һәм дүнјәви бир иш илә мәшғул олмасы, һәм дә Аллаһы дүшүнмәси неҹә мүмкүн олур? Ҝүндәлик һәјатымыза нәзәр салсаг, ҝөрәрик ки, бә’зән һәм хөрәк јејир, һәм дә мүталиә едирик. Бә’зән әлимиздә иш ҝөрә-ҝөрә јанымыздакы адамла сөһбәт едирик. Психологлар тәҹрүбәдә сүбут етмишләр ки, инсан ејни заманда једди, сәккиз иш ҝөрә билир. Бәли, инсан өз диггәтини вә дүшүнҹәсини бу сајаг бөлә билир. Әҝәр ејни заманда ики иш ҝөрмәк, ики шејә диггәт ајырмаг мүмкүндүрсә, инсан әлиндә бир иш ҝөрә-ҝөрә Аллаһы да дүшүнә биләр. Аллаһ зикри хасијјәтә чеврилдикдән сонра артыг бүтүн чәтинликләр арадан галхыр. Әлламә Тәбатәбаи бујурмушдур: “Инсана бир мүсибәт үз вердикдә, мәсәлән, әзиз бир адамыны итирдикдә һәмин инсанын хатирәси узун мүддәт гәлбиндә јашајыр. Инсан ҝүндәлик ишләринә мәшғул олдуғу һалда итирдији инсан һаггында дүшүнүр.” Һәр биримиз үчүн елә бир мүсибәт үз вермишдир ки, һансыса бир ишдән ајрылдығымыз һалда һәмин мүсибәт һаггында да дүшүнмүшүк. Беләҹә, мәһбубуну дәрин мәһәббәтлә севәнләр бүтүн һалларда онун һаггында дүшүнүрләр. Бүтүн бунлары нәзәрә алсаг, гәбул етмәмәлијик ки, дүнјәви ишләр инсанын диггәтини Аллаһдан јајындырыр. Әҝәр инсан ибадәт заманы јалныз Аллаһ һаггында дүшүнмәјә чалышса, белә бир һал асанлыгла әлдә олунар. Сөзсүз ки, Аллаһа бу сајаг диггәт әлдә етмәк үчүн бир мүддәт чалышмаг лазымдыр. Имам Муса ибн Ҹәфәр (ә) бујурур: “Аллаһа елә ибадәт ет ки, санки Ону ҝөрүрсән. Әҝәр сән дә Ону ҝөрмүрсәнсә, О сәни ҝөрүр.”¹ Мәрһум Әлламә Тәбатәбаи бујурур: “Јухарыдакы рәвајәтдә зикр вә диггәтин ики мәрһәләсинә ишарә олунмушдур. Биринҹи мәрһәлә одур ки, инсан Аллаһын ону ҝөрдүјүнү унутмасын. Бә’зән инсан бағлы бир отагда олдуғу вахт пәнҹәрәдән киминсә бахдығыны һисс едир. О, бајырдакы шәхси ҝөрмәсә дә, әмин олур ки, бајырдакы шәхс ону ҝөрүр. Зикрин икинҹи мәрһәләси исә бәндәнин Аллаһы ҝөрмәси һиссидир. Аллаһын даим ону ҝөрдүјүнү дүшүнән инсан Аллаһын һүзуруну һисс едир. Аллаһын һүзуруну һисс етмәк исә Аллаһы ҝөрмәјә бәрабәрдир. Бә’зән Аллаһ-тәала инсаны гәфләтдән ајырмаг үчүн васитәләр гәрар верир. О, мүхтәлиф васитәләрлә инсаны гәфләт бәласындан хилас едир. Инсанын диггәтинин Аллаһа ҹәлб олунмасы мәһәббәтлә мүшајиәт олунарса, инсан бу диггәтдән бөјүк бир ләззәт алыр. Дејиләнләри ајдынлашдырмаг үчүн бир мисал чәкәк: Тәсәввүр един ки, ејни бир мәҹлисдә отурмуш ики нәфәрдән бири о бирини бөјүк мәһәббәтлә севсә дә, өз севҝисини бирузә вермәк истәмир. Амма онун гәлби даим севдији инсанын ихтијарындадыр. Әҝәр һәмин шәхсин диггәти бир ан өз мәһбубундан јајынса вә мәһбубу һансыса ишарә илә онун диггәтини өзүнә ҹәлб етсә, ашиг нә гәдәр ләззәт алыр! Аллаһын гәфләтдән ајылтдығы инсанлар бу лүтфүн нә гәдәр дадлы олдуғуну билирләр. Әлбәттә ки, Аллаһ-тәала өз бәндәләрини вә достларыны даим гәфләт јухусундан ојатмаг үчүн тәдбир төкүр вә мөвҹуд рабитәни гырылмаға гојмур.

жүктеу/скачать 2.39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: