Он биринҹи дәрс Ахирәт әһлинин хүсусијјәтләри

Дин алимләринин вә өвлијаларын һәја хүсусијјәти

Ахирәт әһли Аллаһ гаршысында даим өзүнү хәҹаләтли сајыр. Онлар даим башгаларынын һүгугларына риајәт едир, кимсәнин һаггыны позмагдан горхурлар. Дүнја әһли исә өз һәрәкәтләриндә нә Аллаһдан чәкинир, нә дә инсанлардан.

Һәдисдә охујуруг: “Ахирәт әһлинин наданлығы аздыр, фајдалары бөјүкдүр, мәкрләри ҹүз’идир.” Ахирәт әһлинин үчүнҹү хүсусијјәти онларын даим агиланә вә низамлы һәрәкәт етмәси, наданлыға јол вермәмәсидир. Дөрдүнҹү хүсусијјәт исә ахирәт әһлинин ҹәмијјәтә бөјүк фајдалар вермәсидир. Бешинҹи хүсусијјәт исә будур ки, онлар башгалары илә сәмими рәфтар едәр вә һијләдән чәкинәрләр.

Өзләри әзијјәт чәкдикләри һалда, халга зәрәр вурмамалары ахирәт әһлинин алтынҹы хүсусијјәтидир. Онлар әзаб-әзијјәтә дөзәр, амма башгаларынын һүгугуну позмазлар. Устадларымыздан бири ајәтуллаһ Риза Мәһәммәдтәги Ширази һаггында белә бир әһвалат нәгл едирди: Мәрһум алим Самирранын сајылыб-сечилән фәгиһләриндән иди. Инҝилисләрә гаршы ҹиһад фитвасыны да верән о олмушду. Онун шаҝирдләриндән олан мәрһум шејх Мәһәммәд Казим Ширази нәгл едир ки, бир ҝүн ҝүнбатан вахты евдән чыхаркән мәрһум алимин мәнзилимин гаршысында о баш-бу баша ҝетдијини ҝөрдүм. Салам вериб, нә ҝөзләдијини сорушдум. Бујурду: “Сизи ҝөзләјирдим.” Сорушдум ки, бәс нә үчүн гапыны дөјмәјиб? Бујурду: “Билмирдим ки, адәтән бу вахтлар евдән чыхырсыныз. Зәһмәт вермәк истәмәдим.” Сорушдум ки, нә әмри вар? Бујурду: “Шәһријјәни (маашыны) ҝәтирмишәм.” Ислам дүнјасында шөһрәт тапмыш бир алимин өз шаҝирдинин шәһријјәсини евинә ҝәтирмәси чох тәәҹҹүблү бир һадисәдир. Инсанда бөјүклүјә бах ки, һәтта шаҝирдинин гапысыны дөјүб. Она зәһмәт вермәк истәмир! Ахирәт әһлинин једдинҹи хүсусијјәти онларын өлчү-бичили данышмаларыдыр. Онлар данышмаздан габаг дүшүнәр, дејәҹәкләри сөзүн хејир-зәрәрини ҝөтүр-гој едәр, Аллаһын разылығы олмајан бир сөз данышмазлар. Онлар нә башгаларынын баша дүшмәјәҹәји тәрздә мүрәккәб данышар, нә дә тәкрарларла динләјиҹини јорарлар. Бәли, ахирәт әһли данышыгда өлчү ҝөзләјир. Ахирәт әһлинин сәккизинҹи хүсусијјәти одур ки, даим өзү илә һесаб апарыр. Рәвајәтләрдә төвсијә олунур ки, инсан һәр ҝеҹә өзү илә һесаб апарсын. Ишдә ики нәфәр шәрик олдугда вә бири о биринә сәрмајә тапшырдыгда ардыҹыл шәкилдә ондан һесаб истәјир. Тапшырылыр ки, инсан өзүндән бир шәрик кими һесаб тәләб етмәли, өмүр сәрмајәсинин һара хәрҹләндији барәдә сорушмалыдыр. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: “Гијамәтдә һесаба чәкилмәздән габаг өзүнүзлә һесаб апарын.”

Ахирәт әһлинин доггузунҹу хүсусијјәти будур ки, онлар тутдуглары јолда, әзаб-әзијјәтдән чәкинмәзләр.

Гәлб ојаглығы

Достлардан бири белә нәгл едир: Мән өз дәрсләримдән әлавә “Мүтәввәл”дә охујурдум. Мүталиәм ҝеҹә јарыјадәк чәкирди. Анам дәфәләрлә ојаныб “һәлә дә охујурсан, јатмырсанмы” дејә сорушарды. Мән һәлә өз дәрсләрими баша вуруб Мүтәввәлә кечмәмишдим. Дүшүндүм ки, әҝәр Мүтәввәл дә мүталиә етсәм анам нараһат олар. Анамы разы салмаг мәгсәди илә һәмин китабын мүталиәсини сахладым. Јухуда ҝөрдүм ки, әјләшиб Мүтәввәл мүталиә едирәм. Китабын сәһифәсини кәлмә-кәлмә охујуб, онун һашијәләринә кечдим. Мүталиә етдијим мәсәләләри зеһнимдә груплашдырдым. Сәһәр јухудан дурдуғум вахт јухуда Мүтәввәл охудуғуму хатырладым. Јухуда нә охумушдумса, һамысы јадымда иди. Һәмин ҝүн һәмишәкиндән дә јахшы тәдрис едә билдим...

Чох ҝүман ки, Аллаһ-тәала һәмин шәхсә анасына еһтирам ҝөстәрдији үчүн белә бир лүтф етмишдир. Бәли, инсан бир мөвзу һагында ардыҹыл дүшүндүкдә јухуда да һәмин дүшүнҹә давам едир. Ахирәт әһли Аллаһы вә онун өвлијаларыны дәрин бир мәһәббәтлә севдикләриндән јухулары да онларсыз кечмир. Ојаг вахты мөвҹуд олан һал јухуда да давам едәрсә, инсан санки ики өмүр јашамыш олар. Белә бир мәгама чатмыш инсанлар дүшүнҹәләриндәки мәфһуму даһа ајдын дәрк едирләр. Чүнки јуху һалында олан инсанын руһу бәдәнлә бағлы бир чох мејлләрдән узаг олур. Мәрһум Мирза Ҹавад аға Мәлики Тәбризи өз китабларындан бириндә јазыр: “Елә бир адам таныјырам ки, јуху заманы өзүнү (һәгиги дәјәрини) таныја билир.” (Олсун ки, бу һал алимин өзүнә аиддир) Ахирәт әһлинин он биринҹи хүсусијјәти онларын ҝөзләринин ағлар, гәлбләринин даим Аллаһ зирки илә мәшғул олмасыдыр. Аллаһ-тәала бујурур: “Һәр ким Рәббинин һүзурунда дурмагдан горхмуш вә нәфс истәкләриндән горунмушдурса, һәгигәтән, онун јурду ҹәннәтдир.”¹