Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
§ 11. Айыптап сөз сөйлеу
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
| 153
§ 11. Айыптап сөз сөйлеу: жалпы ерекшеліктері, құрылысы дұрыстығын, ұқыптылығын, барлық шын жүрегімен оның өкінгендігін және өзін кінәлайтындығын. Розинова Б.Я. қылмыс жасады, жауапқа тартылуы тиіс, алайда ол өкінеді. Сол себептермен оның ісі бойынша аяушылықпен өкінгеніне сенім білдіру керек». Судьяға қорытынды мен қоса түсінікті және толық түрде өкініш білдіреді. Адвокат Б.Д.Рожковский, А.Новикованың ісінде сөз сөйледі: - Құрметті судья! Сіздің алдыңызда Новикованың барлық күнделікті өмірі өтті. Қазір материалды моральды зардап шегуші міне отыр. Сізден оған, яғни осы отырған (кісіге) жылы қабақ танытуыңызды сұраймын. Шыққан шешім өмірін өзгертеді, заңның шын екендігіне сенетін болып, үміті артады. Қорытынды сөз шығарғанда, сотта сөз сөйлеудің композициялық-қисындық тұрғысында, ол белгіленуі тиіс және тыңдаушылардың көңілін өзіне қарата білуі керек екендігін ұмытпау қажет. Сот сөзiнiң негiзгi түрiнiң бiрi – сот жарыссөздерiндегi прокурордың айыптаушы сөзi. Айыптаушы сөздері – мемлекеттік айыптау болып саналады. Мұнда іс бойынша жиналған дәлелдердi талдауға да болады, қылмыстың санаттары туралы пiкiрлер айтады, жазалау шарасын, заңды үкiмнiң орындалуы туралы да айтылады. Сот сөзінің бұл түрінің негізгі міндеті: сотқа, оған қатысушыларға, көрермендерге қылмыстың себебін және қылмыстың барлық қауiп-қатерiн, қауіптілігін, айыпталушы тұлғаны дұрыс бағалауы болып табылады. Айыптау логикалық жоспарда қылмыстық әрекет және оның түбірі оның қылмыстық жауаптылықты дәлелдеуi, тұлғаны әшкерелеуге бағытталған нақтылы қызметтi ұсынады. Негiзінен пәндік - заңға сүйенген қатынаста кез келген айыптауды фабула бойынша, оның заңи нысандалуы және ең алдымен композициялық - логикалық ұйымдарын анықтайды, бұйымды сөздi айыптаған, заңға сүйенген бiлiктiлiктер болып табылады. Фабула айыпталушыны нақтылы қылмыс құрамының белгiсі бар әрекеттері, айып тағатын айғақтардың iс бойынша айыпталуы саналады. Ол айыптаудың нақты бөлiгін құрайды. Осы айыптауды фабуланың айғақ қосылатын қылмыс түрiнiң не бiрiнiң белгiлерi қылмыстық-құқықта заң үлгiлерiн жасауға мүмкiндiк бередi және өзінің жиынтығы бойынша айыптаудың заң тұжырымдарын құрастырып беруге әрекет етеді. Оның фабуласынан айыптаудың заң тұжырымын, айырмашылыққа әрдайым бiртұтастығын көруге болады. Заңға сүйенген бiлiктiлiк, олардың заң белгiлерiнiң айыптауды фабуланы және анықталуы, анықтауға арналған қажеттi алғы шарттарын құрады. Айыптауды құрама бөлiктiң құрайтын айғақтарының анықтауы депте атауға әбден мүмкін. |