Әжинияз атындағы Нӛкис мәмлекетлик педагогикалық институты
Foydalanilgan adabiyotlar
жүктеу/скачать 4.15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- НЫЗАМЛАР ҲӘМ ОЛАРДЫҢ ИНСАН ӚМИРИНДЕГИ ӘҲМИЙЕТИ Х. Ешмуратов, Ж. Нурабуллаева ӚзР ИИМ Қарақалпақ академиялык лицейи
| Foydalanilgan adabiyotlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 1-noyabrdagi Qarori ―Xalqaro hunarmandchilik festivalini o‘tkazish to‘g‘risida‖. ―Xalq so‘zi‖ gazetasi. N:229. 2018-yil 6-noyabr soni. 2. Bobobekov H. Qo‘qon tarixi. O‘zR FA ―Fan‖.: 1996. 3. Isabayeva G. XIX asrda Qo‘qon xonligida madaniy hayot. Tarix fanlari nomzodi … dis. T.: 2008 4. Сергеев Б. Мискарлик. ЎзССР Бадиий Адабиѐт Нашриѐти. Т.: 1960 5. Абдуллаев Т. XIX – XX асрларда ўзбек кандакорлиги. – Т., 1974. НЫЗАМЛАР ҲӘМ ОЛАРДЫҢ ИНСАН ӚМИРИНДЕГИ ӘҲМИЙЕТИ Х. Ешмуратов, Ж. Нурабуллаева ӚзР ИИМ Қарақалпақ академиялык лицейи Нызамлар ҳәм олардың инсан ӛмириндеги әҳмийети ҳаққында сӛз еткенде алдын ала нызам деген не екенлигин айтып ӛтиў керек болады. Нызам бул — инсан, жәмийет ҳәм мәмлекет мәплери кӛз – қарасынан ең әҳмийетли есапланатуғын социаллық қатнасықларды беккемлеў, раўажландырыў ҳәм тәртипке салыў қуралы болып табылады. Нызам мәмлекет жоқары ўәкиллик органларының ең жоқары күшке ийе болған ҳүжжети есапланады. Нызам мәмлекет ҳуқық системасының тийкарын қурайды, мәмлекеттиң басқа барлық органларының норматив актлерине қарағанда ең үлкен юридикалық күшке ийе болады.[Ўзбекистон миллий энциклопедияси: «Қ» ҳарфи] Нызам – мәмлекет ҳәкимиятының жоқары ўәкиллик органы тәрепинен ямаса халықтың ӛз қәлеўи менен, маселен, референдум ӛткериў арқалы қабыл етилген ҳәм қағыйда сыпатында, ең әҳмийетли, арнаўлы ҳәм турақлы белгили бир социаллық қатнасықларды тәртипке салыўшы ҳукыкый нормалардан ибарат болған ҳуқықый ҳүжжет, юридикалық ҳүжжет.[Ўзбекистон юридик энциклопедияси: 611] Президентимиз Ш. М. Мирзиѐев тәрепинен алға сүрилген 2017 – 2021 жыллырдағы Ӛзбекстан Республикасын раўажландырыўдың бес баслы бағдарлары бойынша «Ҳәрекетлер стратегиясы»ның II бӛлими «нызам үстемлигин тәмийинлеў ҳәм суд – ҳуқық системасын еледе реформалаўдың баслы бағдарлары» деп аталған. Бул бӛлим тӛмендеги жӛнелислерди ӛз ишине алады: 1. Суд ҳәкимиятының ҳақыйқый ғәрезсизлигин тәмийинлеў, судтың абыройын асырыў, суд системасын демократияластырыў ҳәм жетилистириў. 2. Пуқаралардың ҳуқық ҳәм еркинликлерин исенимли қорғаў кепилликлерин тәмийинлеў. 3. Ҳәкимшилик, жынаят, пуқаралық ҳәм хожалық нызамшылығын жетилистириў. 58 4. Жынаятшылыққа қарсы гүресиў ҳәм ҳуқықбузарлықлардың алдын алыў системасын жетилистириў. 5. Суд – ҳуқық системасында нызымшылықты еледе беккемлеў. 6. Юридикалық жәрдем ҳәм хизмет кӛрсетиў ситемасын жетилистириў. Нызамлардың инсан ӛмириндеги орны жоқары, себеби ҳәр қандай инсан жасап турған орталықта белгили нызам – қағыйдаларға бойсынып жасайды. Усы орында тӛмендеги белгили илимпазлардың пикирлерин келтирип ӛтиў мақсетке муўапық деп ойлаймыз. «Нызам – қағыйда ҳәм тәртиплер барлығы әдиллик тийкарында қурылады, жаман адамлар жаманлықларын таслап жоқ болады». (Юсуф Хас Ҳажиб.) «Ҳеш қайсы затты нызамды билгенимиз сияқлы жаман билмеймиз». (О. Бальзак.) «Халық нызамды ӛзиниң сүйениши, ӛзин қорғаўшы дийўал сыяқлы қорғаўы шәрт». (Гераклит.) «Нызамлар иллетлерди жоқ етип, жақсылыққа жол ашыўы керек». (Цицерон.) «Нызамлар бәрше ушын тен болыўы зәрүр». (Ш.Монтескье.) Ҳақыйқатында да, инсан омиринде, әсиресе жаслар тарбиясында нызамлардын әҳмийети жоқары. Ӛзбекстан ғәрезсизлигиниң дәслепки дәўринде қабыллынған нызамлар ўақыт ӛтип жаңа редакцияда ҳәм жана кӛринислерде қабыллынып атыр. Жасларды нызамларды жақсы билиў оларға бойсыныў ҳаққынды түсиндириў менен бирге оларда ҳуқықый мәдениятты қалиплестириў зәрүр. «Бул ўазыйпаларды әмелге асырыўда жақынды қабыл қылынған «Жасларға тийисли мәмлекет сиясаты ҳаққында»ғы нызам жаңа имканиятлар ашып бериўи анық» - дейди президентимиз Ш. М. Мирзиѐев.[Ш. Мирзиѐев: 232] Ҳүрметли биринши Президентимиз И. Каримов айтқанындай: «Ҳуқықый мәденият дәрежеси қабылланған нызамлар саны менен емес, бәлким олардың орынланыўы менен белгилениўи бәршемизге жақсы мәлим».[И. Каримов: 201-202] Жаслар ӛзлериниң пуқаралық ҳуқық ҳәм миннетлерин нызамға бойсыныў нормаларын, жәмийеттеги ҳуқықый тәртипти ҳәм нызамшылықты тәмийинлеўде ҳуқықты қорғаў органларының тутқан орнын, жынаят ушын жазаланыў анық екенлигин белгили дәрежеде ӛзлестириўи зәрүр. жүктеу/скачать 4.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|