Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары
жүктеу/скачать 5.11 Mb. Pdf көрінісі
|
| Anahtar kelimeler: Ahmet Baytursunoğlu, edebiyat teorisi, edebi türlerin tanımı
Giriş 20. yüzyılın başlarında Türkistan Türkleri toplumunda bir uyanış dönemi başlamıştır. Uzun bir süre Çarlık Rus makamlarının emperyal sömürge politikasının tuzağına düşen Türk halkı, özgürlük mücadelesi başlatmıştır. Türkistan bozkırındaki modernleşme hareketlerinden biri de «Alaş» milli kurtuluş hareketidir. Bu hareket, 4 Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri Bilim Dalı, Doktora Programı öğrencisi. Ankara/Türkiye, toktarbay.eldos@gmail.com ORCID: 0000-0003-0346-2246 54 Haziran 1905'te Koyandı fuarında tüm Kazak aydınları tarafından imzalanan ve protesto edilen "Karkaralı Dilekçesi"nin yazılmasıyla siyasi bir hareket haline gelmiştir. Aydınlar, Rus çarına toprak, dil, din, eğitim, değer vergisinden muafiyet, Müslüman özgürlüğü ile ilgili sorunları içeren bir belge gönderdi. Hukuki ve siyasi direniş manifestosu olarak kabul edilen belgeyi 12.747 kişi imzaladı. Böyle bir direniş belgesi, Alihan Bökeyhan, Ahmet Baytursunoğlu ve Yakup Akbayoğlu liderliğindeki eğitimli ve zeki Kazak vatandaşlar tarafından hazırlandı ve düzenlendi. Daha önce öğretmenlik yapan şair ve yazar Ahmet Baytursunoğlu, siyasi arenaya girerek Kazak Türklerinin milli kimliğinin korunması, toprak bütünlüğü ve vatanın özgürlüğü için siyasi mücadeleye katıldı. Ahmet Baytursunoğlu, 1912'de Arap alfabesine dayalı ilk Kazak alfabesinin yaratıcısı ve yazıyı yeniden şekillendiren büyük bir düşünürdür. Alaş hareketinin ruhani lideri haline gelen Ahmet Baytursunoğlu, Kazak bozkırında İsmail Gaspıralı'nın modernist fikrini geliştirmek için her türlü çabayı gösterdi ve yeni Ceditçilik okulları açtı. 1913-1918 yıllarında Ahmet Baytursunoğlu önderliğinde «Kazak» gazetesi yayınlanarak Kazak toplumunun tüm sorunlarını gündeme getirdi ve okuma yazma bilmeyen nüfusu aydınlatarak bir kültür toplumu oluşturuldu. 1917 Şubat devriminde devrimciler Rus çarını devirip 300 yıllık Romanov imparatorluğunun sonunu getirdi. Devamında ise Kazak aydınları, Türkistan topraklarında Alaş ve Türkistan özerkliklerini ilan ettiler. Yeni bir Kazak hükümeti kuruldu. Alaş Milli Cumhuriyeti Hükümeti Eğitim Komisyonu üyesi olan Ahmet Baytursunoğlu, yeni devletin anayasal önkoşullarını ve gerekçesini hazırladı. 1921'de Türkistan bozkırındaki Alaş ve Türkistan devletleri yıkıldı ve Bolşevikler burada zorla Sovyet iktidarını kurdular. Sovyet iktidarının kuruluşunun ilk yıllarında, Ahmet Baytursunoğlu, Sovyet Kazakistanı’nın ilk Eğitim Bakanı olarak görev yaptı. Eski Alaş hareketine mensup aydınları toplayarak bir eğitim merkezi kurdu. Eğitim merkezinde Kazak toplumu için gerekli görülen ders kitapları, el kitapları ve metodolojik talimatlar yazıldı. Ahmet Baytursunoğlu, söz konusu programın projesini oluşturdu. Kazak, Özbek, Kırgız, Karakalpak aydınları da dahil olmak üzere 20. yüzyılın başlarındaki tüm Türkistan eğitimcileri onu bir öğretmen olarak gördü ve ona saygı duydu. жүктеу/скачать 5.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|