Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет183/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
мен шығармаларын қазақ зерттеу-
шілерінің қалай танып-білгендігін, 
шы ғармаларын талдағанын көрсету 
үшін емес, орыс әдебиеттану ғылы-
мының сол кездегі бағытын таныту 
үшін кейбір тұжырымдарын кел-
тіре кеткен орынды. Өйткені, қазақ 
әдебиетінің тарихын, әрбір ақын-жа-
зушының дүниетанымы мен шы ғар-
машылығын баға лау ға тә жіри бесі 
мол орыс әдебиет тануының қан дай 
ықпал жасағанын байқар едік. 
«Алты жүз жылдан бері үзілмей 
келе жатқан ақсүйек тұқымнан шық-
қан Пушкиннің либерализмі өзі-
нің шаруашылығын капиталистік 
үлгімен қайта құруға ұмтылған ор-
таша ақсүйектің салт-санасын көр-
сететін либерализм» болса, «Лер-
монтов алдыңғы қатарлы ақсүйек-
тердің көзқарасын, күй шабытта-
рын көрсетуші болып қала береді». 
Толстой «төрешіл чиновник, капи-
тализмді өлтіре сынады, сүйте оты-
рып қарсыласпа деп, диуаналық 
уағыз таратты», Чехов «өзінің жап-
жақ сы шығармаларын торығу, түңілу 
қасіреттер бұдан 100-200 жылдан 
кейінгі адамдар жақсы бола ма деген 
үмітсіз қиялмен жырлады» [52, 37]. 
Осы сипаттағы тұжырымды пікірлер 
қазақ әдебиеттану ғылымында ұлт 
ақын-жазушыларының шығарма
шы-
лығын бағалауға әсер етпей қалған 
жоқ емес.
Қазақ әдебиеті оқулығына орыс 
дарындарын кіргізудегі осы автор-
лар салған бастама 30-жылдардағы 
барлық оқу құралдары мен хрес-
томатияларда орын алды. Бұл қазақ 
әдебиетінің ғылыми тарихын жазу 
мен дәуірге бөлуде басты мән ат-
қар мағанымен, кейінірек ұлттық ғы-
лыми-зерттеушілік ой-пікірді орыс
әдебиеттану ғылымындағы маркстік-
лениндік әдіснаманың бағыт-бағ-
дарын ұстануға және оқулықтар мен 
хрестоматиялардың ғылыми-пе до-
гогикалық, оқу-әдістемелік дәре-
жесін арттыруға әсерін тигізді. 
Қорыта айтқанда, «ХІХ ғасыр мен 
ХХ ғасырдың басындағы қазақ әде-
биетінің оқу құралындағы» әдебиет 
тарихын дәуірге бөліп тексерудегі 
жаңа жүйе, соны топшылаулар мен 
тұжырымдар зерттеушілік ой-пікір-
дің тың бір қадам жасағанын бай-
қатады. Оқу құралында көптеген 
эстетикалық-социологиялық мәселе -
лердің беті ашылып, қазақ әде бие-
тінің тарихын ғылыми арнамен 
жазу қажеттігін танытқан сәтті ізде-
ністердің бірі болды. Қазақ әде-
биеттану ғылымының туып, қалып-
тасу процесіне осындай мәнді педо-
гогикалық еңбектердің септігі тиген-
дігін айқындала түсті.
1930 жылдардың бас кезінде 
жарық көрген оқу құралдары мен 
оқулық-хрестоматиялар тек әдебиет 
тарихын зерттеу мен дәуірге бөлуде 
ғана емес, жалпы әдеби-теория лық, 
әдеби -тарихи, 
ғылыми-зерттеуші-
лік ой-пікірдің өсу, кемелдену, дәуір 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


201


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет