ИкинҹИ Ҹилд) пејҒӘМБӘри-әКРӘмин (С) ӘбузәРӘ НӘСИҺӘТЛӘри мүӘллиф: доктор мисбаһ ЈӘзди тәРҸҮМӘ едәН: ФҮзули шәФИЈЕВ

Мүтләг Гәни олана үз тутмаг еһтијаҹсызлығын әсас амили кими

Хош о таҹирин һалына ки, дүнјаны ахирәт үчүн васитә сечир, вај о адамын һалына ки, ахирәти дүнја не’мәтләринә јијәләнмәк үчүн васитә едир. Мә’лумдур ки, белә адам дүнјадан накам ҝедәҹәкдир, һәмишә фикри гарышыг, изтираблы олаҹагдыр. Чүнки динә бағлы, диндән башы чыхан бир адам олмасына бахмајараг дини дәјәрләрә инанмыр. Билији, елми вар, амма әмәл етмир, өзү дедијинә иманы јохдур. Белә адам Аллаһын гәзәбинә туш ҝәлир вә Аллаһ онун өз дүнјәви һәдәфләринә чатмасына әнҝәл төрәдир. Бу ҹәһәтинә ҝөрә дә баханда ҝөрүрсән ки, белә адамлар һәјатда һеч вахт наилијјәт газана билмир, нә дүнјадан бир шеј јыға билир, нә дә ахирәтләринә бир шеј ҝөндәрә билирләр. Амма мө’мин өз е’тигадына, иманына сарылыб Аллаһ јолунда гәдәм ҝөтүрәндә, Аллаһ онун бу дүнја илә бағлы һәјат јолларыны да һамарлајыр вә онун һәјатыны елә идарә едир ки, артыг онун дүнја еһтијаҹларыны неҹә өдәјәҹәји барәдә баш сындырмасына чох да еһтијаҹ галмыр. Јә’ни бу барәдә зеһнини чох јормур. Неҹә ки, ме’раҹ ҝеҹәси Аллаһ Пејғәмбәрә (с) дејир:

“Бәндә нафилә намазы гылмагла (вә мүстәһәбата әмәл етмәклә) чалышыр Мәнә јахынлашсын, Мәним мәһәббәтими газансын. Нәһајәт, Мән ону севәрәм вә елә ки, Мән ону севдим, онун ешидән гулағы оларам, онунла ешидәр, онун ҝөрән ҝөзү оларам, онунла ҝөрәр, онун дили оларам, онунла данышар, тутан әли оларам, онунла тутар.”¹

Мө’тәбәр олан бу рәвајәтин сәнәди “Кафи” кими китабларда верилир вә һәмин мәзмун башга рәвајәтләрдә дә нәгл олунмушдур. Бу рәвајәтдә кечән тә’бирләри, јә’ни Аллаһын бујурдуғу “Мән онун ешидән гулағы, ҝөрән ҝөзү, тутан әли оларам” кәлмәләри Шејх Бәһаи, Имам Хомејни кими бөјүк алимләр ачыглајыб, тәфсир етмишләр.

Имам Хомејнинин “Гырх һәдис”дә сөјләдији тәфсирин мәзмуну беләдир:

“Үрәк Аллаһдан гејрисинә нә гәдәр чох диггәт јетирәрсә вә дүнја ишләри илә мәшғул оларса, онун дүнја еһтијаҹлары даһа да артаҹагдыр. Амма гәлбин вә руһун еһтијаҹлары ајдындыр, чүнки дүнјаја олан севҝи, бағлылыг онун бүтүн буҹагларыны долдурмушдур. Хариҹи еһтијаҹларын да тәбии олараг ҝенишләндијини, артдығыны билирик. Чүнки һеч ким тәкликдә өзүнүн бүтүн ишләрини идарә едә билмәз. Дүздүр ки, варлылар заһирдә еһтијаҹсыз адам кими ҝөрүнүрләр, амма диггәтлә баханда мә’лум олур ки, сәрвәтләри артдыгҹа еһтијаҹлары да артыр. Демәли, варлылар дөвләтли шәклиндә ҝөрүнән һәгиги касыблардыр вә еһтијаҹсызлыг либасы ҝејинмиш мөһтаҹлардыр. Үрәк дүнја ишләринә нә гәдәр чох баш гарышдырса, онун абаданлығына нә гәдәр чох диггәт јетирсә, инсаны зилләт губары даһа чох басаҹагдыр. Зилләтин зүлмәти вә артан еһтијаҹ ону бүрүјәҹәкдир. Әксинә, әҝәр адам дүнјадан үз чевирсә вә үрәјини Аллаһа јөнәлтсә вә бүтүн мөвҹудатларын зати фәгирликләринә иман ҝәтирсә ҝөрәҹәкдир ки, һеч бир мөвҹудун өзлүјүндә һеч нәји јохдур. Бүтүн гүдрәт, иззәт, сәлтәнәт нишанәләри – һамысы Аллаһа ҝедиб чыхыр. Белә оланда о һәр ики аләмдән еһтијаҹсыз олур. Елә еһтијаҹсыз олур ки, Сүлмајан мүлкү онун нәзәриндә кичик ҝөрүнүр. Әҝәр дүнјанын хәзинәләринин ачарыны она версәләр е’тина етмәз. Неҹә ки, һәдисдә дејилир: Ҹәбрајыл (ә) хәзинәләрин ачарыны Аллаһ тәрәфиндән Муһәммәд Пејғәмбәрә (с) ҝәтирир. Пејғәмбәр миннәтдарлыг едиб гәбул етмир. Фәгирлији өзүнүн ифтихары олдуғуну билдирир.¹

Һәзрәт Әли (ә) Ибн Аббаса дејир: - “Сизин бу дүнјаныз мәним нәзәримдә әлимдә јамадығым бу башмагдан даһа ашағыдыр (дәјәрсиздир).²

Онлар дүнјаја бағлылығын, онун зәр-зибасына мәфтунлуғун, дүнја әһли илә отуруб-дурмағын инсанын гәлбиндә күдурәт, зүлмәт јаратдығыны, ирадәсини сүстләшдирдијини, ону мөһтаҹ етдијини, Аллаһдан диггәтини јајындырдығыны јахшы билирләр. Амма үрәк, үрәк саһибинә, ев өз саһибинә тәслим оларса вә гәсб едилмәзсә, ев саһибинин өзү орада тәҹәлли едәҹәкдир. Әлбәттә, мүтләг Гәни оланын тәҹәллиси мүтләг еһтијаҹсызлыг ҝәтирәҹәкдир вә үрәји башдан ајаға иззәт вә дөвләт дәрјасына гәрг едәҹәкдир:

“...Шәрәф-шан да, гүдрәт вә гәләбә дә јалныз Аллаһа, Онун пејғәмбәринә вә мө’минләрә мәхсусдур...”³

Тәбиидир ки, ев јијәси ев ишләрини өзү идарә едәрсә, инсаны өзбашына бурахмаз вә бәндәнин бүтүн ишләринә дәхаләт едәр. Бәлкә өзү онун гулағы, ҝөзү, әли, ајағы олар. Белә олан сурәтдә бәндәнин бүтүн фәгр вә еһтијаҹлары арадан галхар вә һәр ики аләмдән бинијаз олар. Әлбәттә, һаггын бу тәҹәллисиндә бүтүн мөвҹудатын хофу бәндәнин ҹанындан чыхар вә Һагг Тәаланын хофу онун јерини тутар; Һаггын әзәмәт вә һәшәмәти онун гәлбини башдан ајаға бүрүјәр. Һагдан гејриси үчүн әзәмәт вә онун ишләринә дәхаләт едәҹәк бир ҝүҹ ҝөрмәз вә сәмими гәлблә “Ла мүәссиру фил-вүҹуду, илләллаһ” һәгигәтини дәрк едәр.⁴

“Ону Өзүмә јахынлашдырарам” рәвајәти үчүн едә биләҹәјимиз ән садә тәфсир будур ки, Аллаһ бујурур: ҝөзүн, гулағын бәндә үчүн ҝөрәҹәји иши Мән ҝөрәрәм. О мадди вәзијјәтини дүзәлтмәјә чалышар, еһтијаҹларыны өдәмәк истәјәр, Мән ишләри онун үчүн елә дүзүб-гошарам ки, ишләр өзү-өзүнә јолуна дүшәр, даһа “сабаһ нә едәҹәјәм” дејиб бејнини јормаз. Евдән ајағыны чөлә гојдуғу вахт Аллаһын ирадәси илә, Онун һазыр етдији васитәләрлә вә бәлкә дә Аллаһын бәндәләриндән биринин әли илә ишләри гајдасына дүшәр. Онун көмәјә еһтијаҹы вар, Аллаһ гејбдән она көмәк јетирәр. Бу мә’нада јох ки, бирбаша гејб аләминдән ҝәлиб онун ишләрини ҝөрәрләр, гәрәз будур ки, бүтүн ишләрин тәдбири, бүтүн ишләрин ип уҹу Онун әлиндәдир. О, ишләри бир-биринә елә дүзүб-гошар, васитәләри, амилләри елә тәнзим едәр ки, ишләр сүр’әтлә габаға ҝедәр. Инсанын чох фикирләшиб, баш сындырмағына да еһтијаҹ галмаз.

Мө’минин өз ишләрини саһмана салмасы үчүн шејтани планлар ҹызмасына еһтијаҹ јохдур. О инананда ки, мүхтәсәр еһтијаҹларыны Аллаһ тә’мин едәҹәк, артыг башында узун-узады арзулар бәсләмәјәҹәк. Онун ишләри анҹаг тәклифинә әмәл етмәкдир. Әксинә, әҝәр инсан анҹаг мал, сәрвәт топламаг фикриндә олса, дүнја зинәтләринә башы гарышса – даим евин декорасијасыны дәјишсә, машыныны јени моделли башга бириси илә әвәз етмәк истәсә, - бу ишин нәһајәти олмадығы үчүн, бир јерә апарыб чыхармадығы үчүн, - Имам Хомејнинин дедији кими, әҝәр Јер күрәсини дә она версән гане олмајаҹаг, фикирләшәҹәк ки, о бири планетләри дә әлә кечирсәм пис олмаз – даим еһтијаҹ ичиндә олаҹагдыр.

Өлүмү анмаг вә Илаһи һәјанын ҹилвәләри

Өндә дедикләримизә диггәт етсәк, Пејғәмбәр (с) Беһиштә дахил олмаг үчүн үч шәрт зикр едир. Биринҹи шәрт будур ки, инсан арзуларыны гысалтсын, дүнјаја үрәк бағламасын, ҝәләҹәји үчүн ниҝаран олмасын вә анҹаг ахирәти дүшүнсүн.

Икинҹи шәрт будур ки, һәмишә өлүмү хатырласын. Бу шәртин биринҹи шәртдән сонра ҝәтирилмәси, бу ики шәрт арасында јахын әлагәнин олдуғуну ҝөстәрир. Чүнки, инсан әҝәр узун арзулары фикир даирәсиндән чыхармаг истәсә, ҝәрәк даим өлүм һаггында дүшүнсүн. Чүнки өлүмү јадына саланда дүнјәви арзуларын агибәти вә пучлуғу да онун нәзәриндә мүҹәссәм олур. Бу ҹәһәтинә ҝөрәдир ки, узун арзулары кәнарлашдырмагла өлүмү фикирләшмәк арасында сых әлагә мөвҹуддур. Арзу етмәк, арзусу олмаг камил олараг инсанын ихтијарында дејил. Инсан маддијата өнәм верән бир мүһитдә тәрбијјә тапдығы заман, ҝөрмәлиләр, ешитмәлиләр она тә’сир едирләр; онун ҝөзүнү вә гулағыны дүнјаја дикдириб истәр-истәмәз дүнјәви арзулары онун гәлбинә јеридирләр. Инди нә етмәлијик ки, дүнјанын бәр-бәзәји бизи өзүнә ҹәлб етмәсин вә башымызда узун арзулар бәсләмәјәк. Бу мәсәләјә диггәти чәкмәк үчүндүр ки, Пејғәмбәр (с) Әбузәрә төвсијә едир ки, өлүмү һәмишә ҝөзләринин габағына ҝәтирсин. Әҝәр бир кәс һәмишә бу һәјатын сонунун өлүм олдуғуна диггәт јетирә билсә анлајаҹагдыр ки, бу дүнјаја үрәк бағламағына дәјмәз. Үрәк бағланасы шеј сонсуз, түкәнмәз олмалыдыр. Бу да анҹаг ахирәтин пак һәјатыдыр.

Инсан әҝәр даим өлүмү јадына сала билсә узун арзулара гапылмаз, әксәр рәзил сифәтләрә мүбтәла олмаз. Демәли, өлүмү анмаг, мә’нәви вә руһани хәстәликләрин мүалиҹәси үчүн тә’сирли дәрмандыр.

Тәбиидир ки, өлүмә диггәти јөнәлтмәк олдугҹа асандыр. Инсан өз әтрафында өлүмү онун јадына салан нишанәләри јарада биләр. Өлүм һаггында олан јазыны вә таблону өз отағында вә иш јериндә ҝөзү саташан бир јердән аса биләр. Һәтта китабы арасында бу јазыны гоја биләр ки, ону ҝөрәндә өлүм јадына дүшсүн. Рәвајәтләрин бириндә Пејғәмбәр (с) бујурур: -“Инсанларын ән зирәки өлүмү тез-тез хатырлајандыр.”¹

Мә’лумдур ки, зирәк инсан алданмаз, дүнја вә ахирәт арасында ән јахшысыны сечәр. Зирәк инсан биләндә ки, дүнјанын ахыры өлүмдүр, она мәһәл гојмаз. Һәр һалда өлүмү анмаг дүнја мәһәббәтиндән вә онун арзуларына мүбтәла олмагдан јаха гуртармаг үчүн тә’сирли бир дәрмандыр.

Беһиштә дахил олманын үчүнҹү шәрти – неҹә ки, бундан габагкы бәһсдә дә башга бир шәкилдә она ишарә едилди – Аллаһдан һәја етмәкдир. Пејғәмбәрин (с) јенидән Аллаһдан һәја етмәјин лүзумуну ачыгламасындан сонра Әбузәр баша дүшүр ки, һәја мәсәләси хүсуси әһәмијјәт дашыдығына ҝөрәдир ки, Пејғәмбәр (с) гыса фасилә илә јенидән бу мәсәләни вурғулајыр. Буна ҝөрә дә Әбузәри белә бир суал дүшүндүрүр ки, ҝөрән Пејғәмбәр (с) бу мәсәләјә нијә бу гәдәр әһәмијјәт верир. Фикирләшир ки, јәгин Пејғәмбәрин (с) хүсуси мәгсәди вар, буна ҝөрә дә сорушур: - “Еј Аллаһын Рәсулу (с), бизим һамымыз Аллаһдан һәја едирик.” Пејғәмбәр (с) исә бу һәјанын кафи олмадығыны дејәндән сонра, Аллаһдан һәја етмәјин үч ҹилвәсини зикр едир: -“Аллаһдан һәја етмәк сиз дүшүнән кими дејил, Аллаһдан һәја етмәк одур ки, гәбирләри вә виранәләри јаддан чыхармајасан.”

Илаһи һәјанын биринҹи нишанәси будур ки, инсан гәбиристанлығы вә виранә галмыш харабалыглары унутмасын. Әлбәттә, бәзәк-дүзәк вурулмуш мәгбәрәләр нәзәрдә тутулмур, һәмчинин дә ҝөзәл сарајлар вә бүрҹләр. Нәзәрдә тутулан диггәти аз чәкән виран олмуш гәбирләрдир.

Өндә дә хатырлатдыг ки, инсанын зеһни мәһдуддур. Әҝәр зеһни силсилә бир мәсәлә әтрафында дүшүнәрсә, диҝәр мәсәләләри дүшүнмәкдән мәһрум олур вә зеһнин тутуму онлары өзүндә јерләшдирә билмир. Әҝәр инсан Исламын дәјәр системиндә јүксәк гијмәтләндирилән вә әхлагда тә’кид олунан һәја, илаһи шөвг вә хоф кими бә’зи бәјәнилән һаллары вә нәфсин мүсбәт әксүл-әмәлләрини өзүндә јаратмаг истәсә, бу иш үчүн лазым олан зәминә вә мүгәддиматы һазырламаг ҝәрәкәҹәкдир. Әҝәр инсан, Пејғәмбәрин (с) сөзүндә ишарә едилән һәјаны өзүндә јаратмаг истәсә, ҝәрәк дүнја бәр-бәзәјини бир кәнара гоја. Көһнә вә виран галмыш мәканларла үнс тута. Инсанын диггәти даим ҝөзәл ме’марлыг абидәләринә, ҹаһ-ҹалаллы евләрә дикилиб галса, һәр ҝүн ҝөзү јени декорлара, рәнҝбәрәнҝ пәрдәләрә саташса дүнја онун нәзәриндә даһа да артыг ҹилвәләнәҹәкдир. Әҝәр нәзәрини дүнјанын бу алдадыҹы бәр-бәзәјиндән бир аз јығышдырмаг истәсә, гәбиристанлыға үз тутмалыдыр вә торпағын алтында ујујан өлүләр, онларын агибәти һаггында фикирләшмәлидир. Харабалыглара ҝедиб бахмалыдыр ки, үст-үстә галанмыш бу дашларын, дәмирләрин ахыры нә олду.

Сәһв баша дүшүлмәсин. Демәк истәмирик ки, евимизи саманла, торпагла елә сүст тикәк ки, јағыш јаған кими учулуб дағылсын. Исламын бујуруғу будур ки, инсан һәр ишини дүзҝүн ҝөрсүн, ев тикәндә дә мөһкәм тиксин. Сөз бундадыр ки, дүнјанын зәри, парылтысы инсанын үрәјини тутмасын, дүнјаја алданмасын, демирик ки, ишини ҹидди тутмасын. Инсан өз ишинә ҹидди јанашмалыдыр, амма дүнјаја көнүл вермәмәлидир. Әлбәттә, инсан дүнјанын бәр-бәзәјини ҝөрәндә тәбии олараг үрәјини ҹәзб едир. Бу һал гејри-ихтијари баш верир. Ҝөрәндә ки, гоншунун машыны вар, бир мүддәт сонра машыныны дәјишиб лјукс машын алыр, о да һәвәсә дүшүр, өз-өзүнә дејир: -Филанкәс ҝүндә бир машын дәјишир, мәним һеч “Зап”ым да јохдур! Елә ки, бир машын алыр, сабаһысы даһа јахшысыны алмаг һәвәсинә дүшүр, о бири ҝүн башга бир һәвәсә. Демәли, Пејғәмбәр (с) төвсијә едир инсан һәрдән гәбиристанлыглара, харабалыглара да баш чәксин. Әхлаг устадлары да шаҝирдләринә төвсијә едирдиләр ки, һәр ҝүн гәбиристанлыға ҝетсинләр, ән азы һәфтәдә бир дәфә олса гәбиристанлыға баш чәксинләр ки, бир аз да олса үрәкләриндән дүнја мәһәббәти вә мадди һәвәсләр тәмизләнсин; һеч олмаса дүнја вә ахирәт арасында үмуми таразлыг јарансын. Елә олмасын ки, инсан дүнјәви ишләрә гапаныб галсын вә дүнја ешги онун үрәјинә көлҝә салсын, башга бир тәрәфдән дә Аллаһ хофуну дәрк етмәк истәсин вә Имам Һүсејнин (ә) ады ҝәләндә ҝөзләри јашарсын. Ја да Беһиштин вә онун не’мәтләринин ады чәкиләндә үрәји чырпынсын.

Тәбиидир ки, дүнјаја бағлылыг бунларын јерини тутмушдур. О јери ки, дүнја мәһәббәти башдан ајаға тутубдур, орада артыг Имам Һүсејн, Зәһра (ә) мәһәббәтинә јер олмаз. Әлбәттә, бу мә’сумлар о гәдәр нуранидирләр ки, бизим өлмүш гәлбләримиздә адлары азаҹыг да олса хатырлананда тә’сир гојур.

“Гарныны вә орада оланлары унутма”

Илаһи һәјанын икинҹи нишанәси будур ки, инсан нә једијинин фәргиндә олмалыдыр. Әҝәр инсан әлинә кечән һәр шеји ичәри өтүрсә вә һарам лоғманы јемәкдән чәкинмәсә, ҝет-ҝедә гәлбини гәсавәт басаҹаг, үрәјиндәки илаһи нур өләзимәјә башлајаҹаг. Инсан нә једијинә диггәт етмәлидир. Үрәјин гәсавәтинә сәбәб олан шүбһәли, һарам јемәкләрдән узаг дурмалыдыр. Белә олмазса онда ибадәтә мејл зәифләшәҹәк вә үрәјиндә Аллаһ горхусу, Беһишт шөвгү вә Аллаһ дәрҝаһына јахынлашмаг һисси әмәлә ҝәлмәјәҹәкдир. Демәли, илаһи һәјанын јаранмасы үчүн гарына вә орада јер тутан јемәкләрә диггәт едилмәси зәруридир. Гур’ании-Мәҹид инсана төвсијә едир ки, нә једијинә фикир версин: “(Еј) инсан, нә једијинә бир бах!”¹

Инсан бүтүн ҹәһәтләрә риајәт етмәлидир вә өз јемәјини һәртәрәфли јохламалыдыр: онун јемәји сағлам, тибби нормалара ујғун, һалал вә пакизә олмалыдыр. Әсһаби-Кәһф Аллаһын ән үстүн бәндәләри олараг ширк вә бүтпәрәстлик системини бурахыб, өзләринә Дагјанус дөвранынын күфрлә долу е’тигади чәнҝиндән ниҹат вердиләр. Гур’анын дедијинә ҝөрә онлар јемәкләрин ән тәмизини, һалалыны сечиб јејирдиләр. Гур’ани-Мәҹид Әсһаби-Кәһфин башына ҝәләнләри нәгл едәндән сонра белә бујурур: “Биринизи бу ҝүмүш пулларла ҝөндәрин ҝетсин шәһәрә, бахыб ҝөрсүн һансы јемәк даһа јахшыдыр, алыб ҝәтирсин сизә.”¹

Һарам малын инсаны аздырмасына вә һаггдан узаглашмасына, Аллаһ вә илаһи өвлијалар гаршысында үсјан етмәсинә сәбәб олан тә’сирини нәзәрдә тутараг, Имам Һүсејн (ә) дүшмән гошунунун онун сөзләринә мәһәл гојмадығыны ҝөрәндә белә бујурду: - “Сизин һамыныз мәним әмримә аси олдунуз, дедикләримә дә гулаг асмырсыныз. Бәли, сизин гарынларыныз һарамла долмушдур вә үрәкләринизә мөһүр вурулмушдур.”²

Бәли, һарам јемәк инсанын үрәјини елә бәркидир, елә гәсавәтә салыр ки, һәтта Пејғәмбәрин (с) өвладынын үстүнә гылынҹ да галдырмаға һазыр олур. Бу сәбәбдән дә Пејғәмбәр (с) илаһи һәјанын јаранма шәртләриндән бирини инсанын өз јемәјинә диггәт етмәсиндә ҝөрүр.

“Башыны вә онда оланлара, јә’ни ҝөзә, гулаға, дилә нәзарәт ет.”

Илаһи һәјанын үчүнҹү әламәти будур ки, инсан бахыб ҝөрсүн башында һансы фикри бәсләјир, ағлындан һансы арзулар, һавалар кечир. Әҝәр хәјалыны батил фикирләрдән әләјиб тәмизләсә вә һәмчинин гәлбинин тәмизлијинә чалышса, илаһи һәјаны орада јерләшдирә биләҹәкдир.

Пакизәлик, өвлијаларын әхлагы

Давамында Пејғәмбәр (с) бујурур: - “Ахирәтин кәрамәтини истәјән кәс дүнја зинәтләрини тәрк етмәлидир. О вахт ки, белә ола билдин, бил ки, Аллаһа достлуг мәгамына чатмышсан.”

Елә ки, инсан дүнјадан гырылды, она е’тинасыз олду, мејлини ахирәтә вә онун әбәди не’мәтләринә, Аллаһа јахынлашмаға салаҹаг, ахирәтдә әзиз вә кәрамәтли кәсләрдән олаҹагдыр. Бунун мүгабилиндә әҝәр дүнја инсанын нәзәриндә бөјүк ҝөрүнсә, ахирәт нәзәриндә кичиләҹәкдир. Әлбәттә, ахирәт, өлүм һаггында дүшүнмәк, гәбиристанлыға ҝетмәк инсанда мүсбәт тә’сир гојур, амма инсан да өз әмәлинә диггәт јетирмәлидир. Дүнјанын торуна дүшмәмәк үчүн онун зинәтләрини, ҹазибәләрини бир кәнара гојмалыдыр ки, ахирәтдә кәрамәтли вә әзиз ола билсин.

Әлавә етмәлијик ки, бир сыра зинәтләр вә бәзәкләр мүстәһәбдир. Инди әҝәр инсан онлары мүстәһәбби нијјәтлә, шәриәт бахымындан истифадә едәрсә, бу әмәли дүнјаја бағлылыг кими јох, әксинә, ахирәт тәләби олараг гијмәтләндириләҹәкдир. Арвадын өз әринә ҝөрә, әрин дә өз арвады үчүн зинәтләнмәси мүстәһәбдир. Мүстәһәбдир ки, мө’мин, ҹамаат арасына чыханда тәмиз либас ҝејинсин, әтирләнсин, бир сөзлә - үст-башына фикир версин. Мө’мин о дәрәҹәдә тәмиз олмалыдыр ки, онунла ҝөрүшүб-данышанларда өзүнә гаршы рәғбәт ојатмалыдыр. Ајдындыр ки, бу ишләр Аллаһ ризасы үчүн едиләрсә ибадәтдир вә дүнја зинәти олараг һесаб едилмәјәҹәк. Дүнја зинәтинә бағлылыг о заман олур ки, инсан үрәјин һәвәсинә ујуб ләззәт алмаг үчүн бәзәнир. Инсанын үрәји јахшы јемәк, јахшы ҝејмәк истәјир; истәјир јахшы вә бәзәкли еви олсун. Бу дејиләнләр Аллаһ нијјәтилә оларса бәјәниләндир. Пејғәмбәр (с) дә һәмишә үст-башыны тәмиз вә әтирли сахлајарды.

Мәкаримул-Әхлагда, Пејғәмбәрин (с) вәсфиндә дејилир: “Пејғәмбәрин (с) адәти белә иди ки, өзүнә ајнада бахар, сачларыны дарајыб үст-башына јарашыг верәрди. Чох вахт буну сујун гаршысында дуруб едәрди. Ев әһлиндән әлавә сәһабәси үчүн дә бәзәнәрди вә бујурарды: - “Аллаһ севир ки, бәндәси дин гардашынын ҝөрүшүнә ҝедәндә үст-башыны сәлигәјә салсын.”¹

Мө’мин һәмишә тәмиз вә сәлигәли олмалыдыр. Әзик-үзүк палтар ҝејиниб үст-башы чиркли һалда ҹамаат арасына чыхмаг һәмин адама гаршы инсанда нифрәт ојадыр. Әввәлләр бә’зи мәсҹидләрдә јерә сәрилән халчалар чиркли вә тозлу оларды вә мәсҹидә ҝәлән бә’зи адамларын ҹораблары, палтары иј верәрди. Бунун мүгабилиндә фасигләрин топлашдығы јерләр сәлигәли вә тәмиз оларды. Мө’минләрин мәҹлиси мәҹлисләрин ән тәмизи, ән сәлигәлиси олмалыдыр. Биз Пејғәмбәрдән (с) вә пак имамларымыздан нүмунә ҝөтүрмәлијик. Пејғәмбәрин (с) хәрҹлијинин бир һиссәси анҹаг әтирләрә сәрф олунарды. Биз билмәлијик ки, бу зинәтләр вә бәзәкләр пис дејил, чүнки мүгәддәс динин бујуругларыдыр. Әҝәр хош нијјәтлә истифадә едилсә ибадәт сајылар. Бунун һикмәти одур ки, мө’минләр бир-бири илә үнс тутарлар вә бир-бирләри илә ҝөрүшдән ләззәт алыб өз елмләриндән, нурларындан гаршылыглы олараг фајдаланарлар.

жүктеу/скачать 2.35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: