Ислам тарИхИндәкИ ролу Мө`минләр анасы Ајишәнин

Беј`әти сындыранлар

Гој онлар истәдикләри кими әмәл етсинләр.

“Имам Әли ™”

Әли: Еј Әммар! Бизимлә өз истәји илә беј`әт етмәјән шәхсә бизим еһтијаҹымыз јохдур.

Малик Әштәр: Еј Әмирәл-Мө`минин! Һәрчәнд ки, онлар бә`зиләринә нисбәт исламы тез гәбул-едибләр. Амма онларын бу үстүнлүјү чох әһәмијјәтли олан хәлифә сечкисиндән бојун гачырмаларына иҹазә вермир. Бәли онлар да башгалары кими сәнинлә беј`әт етмәлидирләр вә мүсәлманлар арасында ихтилаф јаратмалыдырлар.

Әли ™: Еј Малик мән бу ҹамаатын дүшүнҹәләри илә сәндән јахшы танышам. Онлары өз һалына бурахмаг беј`әтә мәҹбур етмәкдән јахшыдыр.

Беј`әти етмәјәнләрдән бири олан Сәд ибни Әби Вәггас Әли ™-ын јанына ҝәлди вә деди: – Ја Әли Аллаһа анд олсун мәндә һеч бир шәкк-шүбһә јохдур ки, сән хилафәтә һамыдан лајиглисән. Амма мән јәгин билирәм чох кечмәз ки, ҹамаатын бир дәстәси бу ҝүн сәнә тапшырдыглары хилафәт үстә сәнинлә ихтилаф вә дава едәрләр вә иш мүһарибә илә тамамланар. Мән фәгәт сәнинлә о вахт беј`әт етмәјә һазырам ки, мәним ихтијарымда натиг бир гылынҹ гојасан, һәр кәс өлүмә лајиг олса ону мәнә танытдырасан.

Әли ™ бујурду: Мүсәлманлар мәнимлә бир шәртлә беј`әт едирләр ки, мән Пејғәмбәр ¡ сүннәтинә вә Гур`ана әмәл едәрәк һакимијјәти идарә едим. Мәҝәр бу шәртә әмәл олунмамышдыр ки, сән мәнә беј`әт етмирсән?

Сән азадсан истәсән бу шәртә әсасән мәнимлә беј`әт ет, јахуд беј`әт етмә.

Адлары гејд олунанлардан әлавә Бәни Үмәјјәдән дә бир дәстә Әли ™-ла беј`әт етмәдиләр. Танынмыш тарихчи Јә`губи онларын беј`әтдән бојун гачымаларынын сәбәбини онларын өз дилиндән белә нәгл едир: Мәрван ибни Һәкәм, Сәид ибни Ас вә Вәлид ибни Әгәбә илә Әли ™-ын јанына ҝәлди. Онларын нумајәндәси (Вәлид) сөзүнә белә башлады. Еј Әли! Сән Бизим һамымызы әздин. Мәним атамы Бәдр дөјүшүндә кәдәрли шәкилдә өлдүрдүн. Сәидин дә атасыны (ки гурејшин гәһрәманларындан иди) өлдүрдүн. Ону өлдүрмәклә Гүрејш гәбиләсинин белин сындырдын.

Мәрванын атасы һагда пис сөзләр дедин. Бизи вә ону тәнгид атәшинә тутдун. Бу јолла онун гәлбин сындырдын. Осман она (Мәрван) Силеји-Рәһм јахшылыг вә онун һүгугуну артыранда сән Османа е`тираз етдин. Бүтүн бу нараһатлыг вә ағылар јанашы јенә дә сәнинлә беј`әт етмәјә һазырыг. Амма бир шәртлә. Османын дөврүндә мүсәлманлара етдијимиз зүлмләрә ҝөз јумасан вә о дөвүрдә әлә ҝәтирдијимиз сәрвәти вә мал-дөвләти биздән алмајасан. Бундан әлавә Османын гатилләрин өлдүрәсән. Бу Бәни Үмәјјәнин хәтибинин сөзләринин хүласәси иди.

Әли ™ онларын сөзләриндән гәзәбләнәрәк, бујурду:

Амма сизин аталарынызы өлдүрмәјим, онлары мән өлдүрмәмишәм бәлкә һагла дүшмәнчиликләри вә бүтпәрәстликләри онларын өлүмүнә сәбәб олду. Амма мүсәлманларын бејтул малындан әлә ҝәтирдијиниз мал-дөвләт бу барәдә әдаләт вә инсаф мәнимлә сизин аранызда һөкм едәҹәк. Әдаләт нәји тәләб етсә мән дә о ҹүр рәфтар едәҹәм.

Амма гатилләрин едам олунмасы, мән әҝәр онлары өлдүрсәм мүсәлманлар арасында бөјүк бир дахили мүһарибә башлајаҹаг.

Сонра Һәзрәт Әли ™ сөзүнә белә давам етди: Бүтүн бу бәһанәләри кәнара гојун вә мәним сөзләримә гулаг асын. Мән сизи Гур`ана дәвәт едир вә Пејғәмбәр ¡ сүннәсин дирилдирәм. Һаггы гәбул-един вә батилдән узаглашын!

Чүнки о шәхсә ки, әдаләтли јашајыш аҹы вә ағыр ҝәлир, әдаләтсиз вә батил јашајыш онун даһа да аҹы вә ағыр олаҹагдыр. Бу мәним ахыр сөзүмдүр. Истәјирсиниз гәбул-един, истәјирсиниз өз фикриниздә галын. Һара истәјирсиниз ҝедин.

Мәрван деди: – Биз сәнинлә беј`әт едирик вә сәнинлә һәмфикирик.

Беј`әт сындыран Тәлһә вә Зүбејр.

Аллаһа анд олсун ки, онларын мәгсәди кәбәни зијарәти јох, әһди сындырмагдыр.

Һз. Әли ™

Онлар һәзрәтә һамыдан әввәл етдиләр. Тәлһә вә Зүбејр бу ишләри (беј`әт) илә хилафәтин диггәтини өзләринә ҹәлб етмәк истәјирдиләр. Онлар бу јолла шәһәрләдән бирини һакимијјәтинә наил олмаға чалышырдылар.

Тәлһә вә Зүбејрин јерсиз интизарыны Јә`губи өз “Тарих” индә белә нәгл едир:

Тәлһә вә Зүбејр Әли ™ јанына ҝәлиб, Һз.-ә дедиләр: –

Ја Әли Пејғәмбәр ¡–дан сонра бүтүн пост мәгамлардан мәһрум олмуш вә һәрәмиз бир ҝүшәјә чәкилмишик. Хилафәт сәнин әлинә кечәндән сонра интизарымыз вар бизи өз хилафәтиндә шәрик едәсән вә һакимијјәт постларындан бирини бизим ихтијарымызда гојасан!

Әли ™ онларын ҹавабында бујурду:

Бу тәклифдән әл чәкин! Чүнки һансы мәгам сизин мәним архам, дајағым, чәтинликләрдә вә һакимијјәтимин мөһкәмләндирилмәсиндә көмәјим олманыздан үстүндүр? Мәҝәр мүсәлман үчүн бу мәгамдан үстүн бир мәгам вармы?

Бәзи тарихчиләр јазырлар ки, Әли ™ Јәмәнин иҹрабашчылығын Тәлһәјә, Јәмамә вә Беһрејнин иҹрабашчылығын исә Зүбејрә верди. Һазрәт иҹрабашчылыг фәрманын онлара верәндә онлар дедиләр: – Ја Әмирәл-Мө`минин бизә силеји-рәһм етдин вә гоһумлуг һаггын әда етдин. Әли ™ дәрһал фәрманыны онлардан алды вә бујурду: Мән һеч вахт силеји-рәһм вә гоһумлуг һаггыны әда етмәк мәгсәди илә мүсәлманларын һакимлијини бир кәсин ихтијарында гојмарам.

Тәлһә вә Зүбејр Әли ™-ын онларла рәфтарындан гәзәбләниб, дедиләр: – Ја Әли! Сән башгаларыны биздән үстүн тутдун. Бизи онларын гаршысында хар етдин.

Әли ™ бујурду: Сизин һакимијјәтә һәддән артыг мәһәббәт вә әлагәниз вар. Мәним фикримҹә һәрис вә ријасәттәләб едән инсанлар мүсәлманлаын һакимлијинә лајиг дејирләр.

Тәбәри бу һагда јазыр: Тәлһә вә Зүбејр Әли ™-дан Куфә вә Бәшрәнин һакимијјәтини истәдиләр. Әли ™ онларын ҹавабында бујурду: Сиз мәним јанымда галын вә хилафәтә зөвнәг верин. Чүнки сизин ајрылығыныздан мән нараһат олурам.

Бәли, гејд олдуғу кими Әли ™ Тәлһә вә Зүбејрин истәдији кими онлара мәгам вермәди вә онлары хилафәтә шәрик етмәди. Бу Тәлһә вә Зүбејрин хилафәтә гаршы бәдбин олмаларынын биринҹи амили вә Ҹәмәл дөјүшүнүн јаранмасына сәбәб олду.

Икинҹи амил: Әли ™-ын бејтулмалы мүсәлманларын арасында бәрабәр сурәтдә бөлүшдүрмәси иди. Һәзрәт Һеч кими башгасындан үстүн тутмурду. Һәтта Тәлһә вә Зүбејр дә бу ганундан истисна олунмады. Онлар Әли ™-ын бәрабәртәләблији вә адилҹәсинә рәфтарына дөзә билмәјиб, ашкар сурәтдә е`тираз етдиләр.

Ибни Әбил Һәдид јазыр: Әли ™ (бејтулмалы мүсәлманлар арасында бөлдү. Һәр бир шәхсә 3-динар верди. Әли ™ Өмәрин вә Османын әксинә олараг бүтүн мүсәлманлары (Әрәб вә гејри Әрәб) бәрабәр билирди.

Тәлһә вә Зүбејр Әли ™-ын бәрабәрлик шивәсинә вә әдаләтли бөлҝүсүнә е`тираз едәрәк, өз сәһмләрин гәбул-етмәдиләр.

Сизи анд верирәм Аллаһа, мәҝәр сиз мәним ҝәлиб, мәндән хилафәти гәбул-етмәји тәләб етмәдиниз. Һалбуки мән ону гәбул-етмәкдән бојун гачырыдым.

• 
  Бәли
  
• 
  Мәҝәр сиз өзүнүз мәнимлә беј`әт етмәдиниз вә хилафәти мәним өһдәмә гојмадыныз.
  
• 
  Бәс, мәндә нә хилафәткарлыг ҝөрдүнүз ки, мәнимлә мүхалифәтчилик етдиниз?
  
• 
  Ја Әли! Сән биз башга мүсәлманлардан үстүн вә фәзиләтли олдуғумузу јахшы блирсән. Биз сәнинлә бу үмидлә беј`әт етдик ки, бизимлә мәшвәрәт етмәмиш дөвләтин мүһүм јеринә јетирмәјәсән. Амма сән бизимлә мәшрәвәт етмәмиш дөвләт ишләрини вә биздән хәбәрсиз бејтулмалы бәрабәр сурәтдә бөлүшдүрүрсән.
  

-Тәлһә вә Зүбејр! Мәҝәр мән сизи мүсәлманларын һаггындан мәһрум вә зүлм етмишәм?

-Мәазәллаһ! Сән бизә зүлм етмиш оласан.

-Бу сәрвәтдән вә бејтулмалдан өзүмә сәрф вә артыг истифадә етмишәмми?

-Јох. Аллаһа анд олсун ки, сән бу иши ҝөрмәмисән.

-Мәҝәр мүсәлманларын мәсәләләрин һәлл едә билмәмишәмми, јахуд шәри һөкүмләри иҹрасына сүстлүк етмишәм?

-Јох

-Бәс мәним һөкүмәтимдә нә проблем ҝөрдүнүз ки, мәнимлә мүхалифәтчилик етдиниз?

Сиз мәни мәҹбур хилафәт күрсүсүндә отуртдунуз. Һалбуки мәним һакимијјәтә һеч бир рәғбәтим вә мејлим јох иди. Мән мүсәлманлар арасында олан ихтилафын горхусундан бу мәсуллијәти гәбул-едәндә Гур`ана вә Пејғәмбәрә ¡-ин сүннәсинә мүраҹиәт етдим. Бүтүн һөкүмләрдә онлардан (Гур`ан вә Пејғәмбәр ¡-ин сүннәси) мәсләһәт алдым ки, мәшвәрәт етмәк үчүн сизә мөһтаҹ олмајым. Амма әҝәр мүһүм бир һадисә баш версә вә онун көкмү Гур`анда олмаса, сизинлә мәшвәрәт едәрәм.

Амма бејтулмалын бөлүшдүрүлмәси вә мүсәлманлар арасында бәрабәр пајланмасы:

Бу шивә мәним дејил. Мән вә сиз Пејғәмбәр ™-ын дөврүндә јашамышыг. Һәзрәт һәмишә бејтулмалы бәрабәр сурәтдә бөлүшдүрәрди.

Бундан әлавә бу һөкм Гур`анда да ҝәлмишдир. Гур`ан бизи бәрабәрлијә дәвәт едир вә јерсиз үстүнлүкләри ләғв едир. Гур`анда батил вә налајиг сөз јохдур.

Амма о ки галды, бејтулмалын сизин гылынҹларынызын сајәсиндә әлә ҝәлмәси мәсәләсинә. Кечмишдә дә сизин кими шәхсләр вар иди. Амма Пејғәмбәр ™ бејтулмалы бөләндә онлар үчүн һеч бир гаил олмурду.

Бәли онларын ҹанларыны фәда вә јахшы әмәлләринин мүтләг гијамәт ҝүнүндә саваб вә әҹри вардыр. Аллаһ шаһиддир ки, мән сизә вә башга мүсәлманлара гаршы өзүм үчүн бундан башга бир вәзифә танамырам. Аллаһ һамымызы доғру јола һидајәт етсин. Бизә сәбр әта етсин. Аллаһ һаггы дәстәкләјән вә зүлмдән узаг олан шәхсә рәһмәт етсин.

Тәбәри бу һагда “Тарих” китабында јазыр:

Тәлһә бүтүн фәзиләт вә үстүнлүкләрдән мәјус оландан сонра бу мәһшур мәсәли деди: – Бизим бу ишдән әлә ҝәтирдијимиз фајда итин бурнуну јалајанда апардығы фајда гәдәрдир.

Тәлһә вә Зүбејр Әли ™-ла беј`әт етдикдән сонра һәр һансы бир мәгама јетишмәк мәгсәди илә 4-ај Мәдинә шәһәриндә галдылар. Онлар бу мүддәт әрзиндә Әли ™-ын рәфтарына диггәт едир вә һәзрәтин шивәсинин дәјишмәсин ҝөзләјирдиләр. Анҹаг Һәзрәт Әли ™-да һеч бир дәјишиклик ҝөрмәдиләр. Онлар бу ишдән (мәгама јетишмәк) тәмамилә мәјус олдулар. Онлара хәбәр јетишди ки, Ајишә Мәккәдә Әли ™-ын әлејһинә мүхалифәт бајрағы галдырыб. Тәлһә вә Зүбејр гәрара алдылар ки, Ајишәјә көмәк етмәк үчүн Мәккәјә ҝетсинләр. Онлар бу мәгсәдлә Әли ™-ын јанына ҝәлдиләр вә Кәбәни зијарәт етмәк үчүн изн истәдиләр. Әли ™-да заһирдә онлара иҹазә верди. Һәзрәт сонра достларына бујурду:

Аллаһа анд олсун, онларын һәдәфи зијарәт јох, әһди сындырмагдыр.

Әли ™ онлара иҹазә верди вә онлар икинҹи дәфә һәзрәтлә беј`әт етдиләр. Тәлһә вә Зүбејр Мәккәјә ҝедиб, Әли ™-ла мүхалиф олан Ајишәнин ордусуна гошулдулар.