Нәтижелер және оларды талқылау

ISSN 2305-9397. Ғылым және білім. 2022. № 3-3 (68)____ _ 
7 
шӛл жайылымдарының жалпы ӛнімділігі мен мал жейтін азықтық бӛлігі (қоры) орта есеппен
3,85 және 1,77 ц/га қҧраса, жҥйелі тҥрде пайдалану кезінде – 4,75 және 2,92 ц/га қҧрғақ жемшӛп 
массасын қҧрап отыр, бҧл жалпы ӛнімділігі бойынша жҥйесіз пайдаланумен салыстырғанда 
23,37% - ға, ал мал азықтанатын бӛлігі бойынша 64,97% - ға жоғары болып отыр. 
Кесте 2 – Қҧмды және тау іргесі шӛл жайылымдарының кҥз маусымы кезінде азықтық 
қҧндылығы мен ӛнімділігі кӛрсеткіштерінің оларды пайдалану жҥйелеріне байланысты 
ӛзгеруін зерттеу нәтижелері 
Жайылымдардың 
азықтық 
қҧндылығы мен 
ӛнімділігі 
Қызылқҧм қҧмды шӛл 
жайылымының бҧталы-эфемерлі 
типі 
Тау іргесі аймағының эфемерлі 
типі жайылымы 
Жайылымдарды пайдалану жҥйелері 
жайылымды 
жҥйесіз 
пайдалану 
жайылымды 
жҥйелі
пайдалану 
жайылымды 
жҥйесіз 
пайдалану 
жайылымды 
жҥйелі
пайдалану 
Жалпы ӛнімділігі, 
ц/га қҧрғақ массы 
3,85 
4,75 
3,55 
4,85 
Мал жейтін 
жемшӛпқоры, ц/га 
қҧрғақ массы 
1,77 
2,92 
1,68 
2,35 
1 кг қҧрғақ азықтың қҧрамында: 
азық бірлігі, кг 
0,69 
0,75 
0,41 
0,44 
қорытылатын 
протеині, г 
73 
77 
30 
40 
шартты 
азықтықпротеиндік
бірлік, ШАПБ, кг 
1,01 
1,16 
0,25 
0,36 
азықтық ӛнімділігі, 
ц ШАПБ /га 
1,79 
3,39 
0,42 
0,85 
Қазақстанның оңтҥстігіндегі тау іргесі эфемерлі шӛл жайылымдарының жалпы және 
мал азықтанатын бӛлігі ӛнімділігінің тӛмендеуі жҥйесіз пайдалану кезінде - 3,55 және 1,68 ц/га 
қҧрай отырып, жалпы ӛнімділік кӛрсеткіші бойынша жҥйелі пайдаланумен салыстырғанда 
26,81% - ға, ал мал жейтін азықтық бӛлігі кӛрсеткіші бойынша 28,51% - ға тӛмен болғанын 
кӛрсетіп отыр. 
Шӛлді жайылымдардың негізгі типтерінің азықтық ӛнімділігіне жҥргізілген талдаулар 
кӛрсеткендей, малдарды еркін (жҥйесіз) жаю кезінде жайылымдық шӛптерінің мал 
азықтанатын бӛлігі мейілінше азаяды және жайылымдық жерлер шӛптерінің азықтық 
қҧндылығына кері әсер етеді, яғни жайылым шӛптерінің жалпы және протеиндік қҧнарлылығы 
тӛмендейді. Мәселен, Қызылқҧм қҧмды шӛл жайылымдарын жҥйелі (шартты учаскелік) 
пайдалану кезінде мал азықтанатын 1 кг қҧрғақ азықтың қоректілігі кҥзде 0,75 кг а.б, 
қорытылатын протеині 77 г қҧраса, ал жҥйесіз (еркін) пайдалану кезінде бҧл кӛрсеткіш 
тиісінше 0,69 кг және 73 г қҧрап отыр. 
Аталған маусымда тау іргесі эфемерлі шӛл жайылымын жҥйелі (шартты учаскелік) 
пайдалану кезінде малдар азықтанатын 1 кг қҧрғақ азығының қоректілігі 0,44 кг азық бірлігі,
қорытылатын протеині 40 г қҧраған болса, жҥйесіз (еркін) пайдалану кезінде кӛрсетілген 
эфемерлі жайылым шӛптерінің қоректік қҧндылығы айтарлықтай тӛмендеген, ӛз кезегінде
0,41 кг азық бірлігін, қорытылатын протеині 30 г қҧрап отыр.
Негізінен, малазығы ӛнімдерінің жалпы және протеиндік қоректілік қҧндылығын 
қамтитын шартты азықтықпротеиндік бірлік (ШАПБ) тҥріндегі жайылым азығы 
қҧндылығының кӛрсеткіші толығымен олардың қҧрамына байланысты болады. Сондықтан 
оларды кҥз мезгілінде пайдалану кезінде шартты азықтықпротеиндік бірліктерінің тӛмендеуі 
жалпы жайылымдық шӛптерінің қҧндылығының тӛмендеуі ҥрдірісімен тҥсіндіріледі. 

жүктеу/скачать 7.12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: