237
пәндік ерекшелігін естен шығармау қажет, яғни, шежіре ру-тай-
палардағы туыстық қатынасқа қатысты мәліметтер береді. Ше-
жіретанудың әдістері де осы ерекшелікке негізделеді.
Уақыт ӛте келе шежірелер,
ағаш тәріздес бейнеленіп, алып
бәйтерек түрінде кӛрініс тапты (кескіндемелік шежірелер). Бұл
бәйтерек тәріздес бейнелеу бекерге алынған жоқ. Бұл бәйтерек-
тің мағынасына адам және табиғат, тылсым күш пен нақты дү-
ние, туу мен ӛлім, т.б. сыйдырылған. Бәйтерек – қазақ халқында
ӛмір жалғастығының, ӛшпес ӛмірдің символы. Бәйтерек жапы-
рақтарының күзде түсіп, кӛктемде қайтадан бүршік атуы - бір
жанұяның, ру тайпаның ӛлместігінің, жоғалмастығының бейнесі.
Бәйтеректің тамырында рубасы, ру – тайпалар, ал
жоғарғы
бұтақтарына ұрпақтары орналастырылды. Ал, Еуропа елдерінде
бәйтерек бұтақтарына ұрпақтардың суреттері орналастырылып,
арнайы түспен безендірілді. Мысалға, қыз-кӛк, ұл бала – сары,
тірі адам – жасыл, ұрпақ жоқ болса – қызыл т.с.с. [ « Қ а з а қ
т а р и х ы » ж у р н а л ы № 4 2 0 0 4 ж . ] .
Негізінен шежіренің ең кӛп тараған түрі –
кестелік және
тарихи шежірелер. Кестелік шежірелер ата-бабаны жүйелен-
ген кестелерге салып тарқатса,
тарихи шежірелер ӛз құрамында
сол ру, тайпа, жанұя жайлы қосымша мәліметтерді сақтаған.
Еуропа
елдерінде, бұндай шежіре әкесі жағынан да, анасы жа-
ғынан да есептелінсе, түркі
халықтарында, атап айтқанда, қа-
зақтарда әкесі жағынан, жоғарыдан тӛменге қарай жүру жүйесі
қатаң сақталған. Бірақ, жалаң кестелік тізімдік шежірелер, жал-
пы ру тайпаның даму динамикасы мен белгілі бір адамды табу
үшін жақсы кӛмектескенімен, басқа да қосымша мәліметтер бе-
ру жағынан тұралап қалады.
[«Қазақ тарихы» журналы №4
2004 ж.].
Достарыңызбен бөлісу: