және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Ішкі куретамыр (мойындырық венасы) — ѵ. іи£и1агі8 іпіегпа — «.ілпы үйқы артериясымен қатар орналасады. Үсак малдар мен жылқыда бүл вена болмайды.
Алдыңғы аяқ веналары Алдыңғы аяқ веналары теріасты (беткей) және терең магист- ральды түзеді. Терең вена магистралі алдыңғы аяқты қанмен ► амтамасыз ететін магистральды артериялар мен олардың тар- м.іқтарына сәйкес келеді. Сондықтан, олардың атаулары да бірдей бо- лады. Теріасты вена магистралі жіліншік пен бақайдың беткей орна- ласқан пальмарлық веналарынан басталады. Білек аумағында ол Ылектіқ теріасты венасы — ѵ. серһаііса апІеЬгасһіі; ал иық іумағында иықтың теріасты венасы — ѵ. серһаііса һитегі — деп лгалады. Білектің теріасты венасы — білектің медиальды бетінде орналаса- ліл. Шынтақ буыны аумағында ол иық венасымен қосылып, қосымиіа теріасты венасын — ѵ. серһаііса ассеззогіа — қабылдайды. Қосымша гсріасты венасы білектің дорсальды бетінде жатып, жіліншік пен бақайдың дорсальды веналарындағы қанды жинайды. Иықтың теріасты венасы иық-бас және беткей кеуде бүлшықетінің аралығындағы сайда орналасады. Ол күретамырға неме- ( с тікелей алдыңғы қуысты венаға барып қүяды. Ерекшеліктері. Жылқыда терең вена магистралі жіліншік пен бақайдың пальмарлық бетінде жатқан латеральды, ал беткей магист- ралі оның медиальды веналарынан басталады. Қосымша теріасты ве- масы қанды тек тізе аумағының терісінен жинайды. Қолтық венасына сыртқы көкірек венасы — ѵ. Ігогасіса ехіегпа — қүяды. Ірі қара, үсақ малдар мен шошқада терең вена магистралі жалпы пальмарлық бақай мен медиальды жіліншік веналарынан басталады. Геріастылық вена магистралі білектің теріасты венасына қүятын III, және IV бақайдың сыртқы пальмарлық веналары мен жіліншіктің пальмарлық бетіңдегі латеральды және медиальдьі веналарынан бас- тау алады. Итте тереңдегі вена магистралі дорсальды және пальмарлық те- рең жіліншік веналарынан, ал беткей орналасқан вена магистралі III жіліншіктің дорсальды және II жіліншіктің пальмарлық веналарынан басталады. Бүл веналар тиісінше қосымша теріасты және білектің теріасты веналарына қүяды. Каудальды қуысты вена Каудальды қуысты вена — ѵ. саѵа саисіаіік — қанды организмнің артқы бөлігінен жинайды. Ол 5-ші бел омыртқасының түсынан баста- лады. Қүрсақ қолқасының оң жағымен краниальды бағытта бауырға жетіп, оның доғал жиегінде вена батыңқысын қалдырады. Бүдан соң ол диафрагманың сіңірлі орталығындағы тесік арқылы көкіреи қуысына еніп, оң жүрекшеге барып қүяды. Каудальды қуысты венаны түзуге мына веналар қатысады: ор таңғы қүйымшақ және қүйрық веналарының жалғасы болып табыла- тын жалпы мықын венасы — ѵ. іііаса сотптшш; қанды жамб.к қуысының мүшелерінен жинайтын ішкі мықын венасы — ѵ. іііаса іпіегпа; артқы аяқтан, қүрсақ қабырғасының артқы бөлімдерінеи, сыртқы жыныс мүшелерінен және желіннен келетін вена тамырлармн біріктіретін сыртқы мықын венасы — ѵ. іііаса ехіегпа. Ішкі мықын венасының тармақтары аттас артериялар мен олар- дың тармақтарына сәйкес келеді. Артқы аяқ веналары Артқы аяқтан вена қаны беткей және терең вена магистральдары арқылы шығарылады. Терең вена магистралі плантарлық және до- рсальды жіліншік веналарынан басталады. Олар негізінен артқы аяқтың артериялары мен оның тармақтарына сәйкес келеді. Артқы аяқтың беткей вена магистралін медиальды және латераль- ды анық веналары түзеді. Медиальды сафена венасы — ѵ. зарһепа шесііаііз — аттас артериямен қатарласып сирақ пен санның медиальды бетінде жатады. Ол дорсальды жіліншік венасынан басталады да, сан венасына келіп қүяды. Латеральды сафена венасы — ѵ. зарһепа Іаіегаііз — дорсальды және плантарлық жіліншік веналары тар- мақтарының бірігуінен түзіледі. Ол сирақтың латеральды бетінде жа- тады. Латеральды сафена венасы балтыр бүлшықетінің плантарлык бетімен жүріп қанды каудальды сан венасына қүяды. Ерекшеліктері. Ірі қара мен үсақ малда, шошқада латеральды анық вена терең сан венасына қүяды. Итте медиальды сафена вена- сын түзуге плантарлық және дорсальды тармақтар қатысады. До- рсальды тармақ жақсы жетілген. Артқы аяқтың терең және беткей магистральдары қанды сыртқы мықын венасына қүяды. Барлық жануарларда сыртқы мықын венасы — ѵ. іііаса ехіегпа — ішкі мықын венасымен біріккенге дейін терең сан венасын — ѵ. ргоһшсіа Гетогіз — қабылдайды. Ол ез кезегінде қанды қүрсақтың вентральды қабырғасынан жинайтын қурсақусті- жыныс — ѵ. рис1еп<іоерІ£а$1гіса — және сыртқы жыныс мүшелерінен келетін сыртқы жыныс — ѵ. рисіепда ехіегпа — веналарынан түзіледі. Сыртқы жыныс венасьгаа каудальды қурсақусті венасы — ѵ. ері^азігіса саиёаііз — келіп қүяды. Бүл вена қүрсақтың вентральды қабырғасында краниальды қүрсақүсті венамен қосылып қурсақтың теріасты — ѵ. зиЬсиіапеа аЬёошіпіз — түзеді. Ірі қара малда бүл та- мырды сүт венасы деп атайды. Төс сүйегінің семсерше өсіндісі аумағында қүрсақтың теріасты венасы көкірек қуысына өтіп, ішкі көкірек венасына қүйылады. Бүл веналардың жалғасқан жерінде пай- да болған тесікті сүт қүдығы деп атайды. Оны теріні басып байқауға болады. Бауырдың қақпа венасы Лзық қорыту мүшелерінен және көкбауырдан қан қақпа венасына • V. ротіае — жиналады. Ол бауыр қақпасы арқылы бауырға еніп, п.1 лікаралық веналарга — ѵѵ. іпІегіоЬиІагез, одан бауыр Гміиікшелерінің капиллярларына айналады. Бауыр белікшелерінің ішиіде капиллярлар орталық венаеа — ѵ. сепігаііз — тарамдалады. (іргіілық веналар қанды бөлікшеасты веналарына — ѵѵ. зиЫоЬиІагез — іпкізеді. Бұл веналар бауырдан вена қанын алып шығатын бауыр ■ч иаларын — ѵѵ. һераііса — түзеді. Бауыр веналары қанды каудальды ► ѵііісты венаға қүяды. ЛИМФА АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІ - 8Ү8ТЕМА ЬҮМРНАТЮТМ Лимфа айналым жүйесі қызметі мен қүрылысы жағынан қан ітіалым жүйесімен тығыз байланысты. Бүл жүйенің организмдегі щк.аратын қызметі алуан түрлі. Атап айтқанда: тканьаралық м-цістіктегі артық ткань сүйықтығын өзіне сорып алып, дренаждьіқ \і-іімет атқарады; тканьдердегі қан капиллярларының қабырғасы мрқылы өте алмайтын белокты зат молекулалары және ішекте мірытылған май тікелей лимфаға сорылады; сыртқы ортадан организ- мге түскен бөгде заттар мен микроорганизмдерді жойып, лимфаны биологиялық және механикалық тазалаудан өткізеді; лимфа іүйіндеріңде лимфоциттер мен моноциттер түзіледі. Лимфа жүйесінің дамуы. Омыртқасыздар мен төменгі сатыдағы имыртқалыларда лимфа жүйесінің қызметін веналық қан айналым үйесі атқарады. Балықтар мен қосмекенділерде лимфа айналым үйесі қарапайым лимфа қойнаулары түрінде жетілген. Олар нсгізінен теріасты мен ішкі мүшелерде орналасады. Қүстарда лимфа койнауларының орнында жіңішке келген түтікше лимфа тамырлары «ітіледі. Лимфа тамырлары қақпақшалармен жабдықталған. Бірақ олардың саны аз. Ал, сүткоректілерде лимфа тамырлары жақсы жетілген. Оларда қақпақшалар көптеп кездеседі. Лимфоидтық қүрылымдар мен лимфа түйіндері тек жылы қанды жануарларда кездеседі. Мысалы, қүстарда мүндай қүрылымдар үтқыншақта, өңеште және бүйенде орналасады. Лимфа түйіндері иегізінен сүтқоректілерде жоғары дәрежеде жетілген. Лимфа айналым жүйесі лимфа сүйықтығынан, лимфа тамырлары- нан лимфа өзектерінен және лимфа түйіндерінен түрады. Лимфа — Іушрһа — қан сияқты сүйық ткань, яғни ол плазмадан жөне формалы элементтерден (лимфоциттер, моноциттер) түрады. Лимфа плазмасын лимфа айналым арнасына тканьаралық кеңістіктен горылып, лимфа тамырларын толтыратын ткань сүйықтығы қүрайды. Қүрамы жағынан лимфа плазмасы қан плазмасына үқсас. Ішектен .ігып шығатын лимфаның қүрамында ішек қабырғасы арқылы со- рылған май болғандықтан, оның түсі ақшыл болып келеді. Оны хи- >иос — сһуіиз — деп атайды. Лимфа тамырлары томпайып түйық келген лимфа капиллярынан бастау алады. Лимфа капиллярларының қабырғасы жалаң қабат эн- дотелийден түрады. Бүлардың диаметрі қан капиллярларына қарағавда кең және созылмалы бол келеді. Мүшелерде лимфа капилляс ры бір-бірімен қосылып көптеген тор- лар түзеді. Мида, көкбауырда, / тер эпителиінде, бауырда, көздің қасаі қабығы мен көз бүршағында лимфа ка- пиллярлары болмайды. Өз кезегіңде лимфа капиллярлары бір-бірімен қосылып, тамырларға бірігеді К59-су- рет). Лимфа тамырларының — ѵаза Іутрһаііса — қабырғасында эндотелий- ден басқа интима, медиа және адвенти- ция қабықтары болады. Бүл тамырлардың диаметрі онша кең емес, қабырғасында лимфаның бір бағытта қозғалуына ықпал жасайтын көптеген қақпақшалар орналасады. Орналасу орнына қарай лимфа та- мырлары беткей және терең үсақ, орта- ша және ірі болып бөлінеді. Өз жолында олар лимфа түйіндері арқылы өтеді. Лимфа түйіндеріне келетін та- мырларды — әкелгіш лимфа тамырла- ры — ѵаза Іушрһаііса айегепііа, ал одан шығатын тамырларды — әкеткіш лим- фа тамырлары — ѵаза Іушрһаііса еКегепІіа — деп атайды. Әкеткіш лим- фа тамырлары организмде негізгі екі лимфа өзектерін түзеді. Оларға лимфаны бастан, мойыннан, көкіректің алдыңғы оң жағынан және оң алдыңғы аяқтан жинайтын жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|