Жер ќатынастарын мемлекеттік ќўќыќтыќ реттеу механизмі
Егемендi Қазақстандағы жер қатынастары. Қазақстан Республикасының жер қатынастарының нарық талаптарына сай дамуы
жүктеу/скачать 1.43 Mb.
|
| 5. Егемендi Қазақстандағы жер қатынастары. Қазақстан Республикасының жер қатынастарының нарық талаптарына сай дамуы
Төртінші кезең қазіргі кезең. Қазақстан Республикасы өзінің мемлекеттік егемендігін алғаннан бастап, өте қысқа уақыт аралығында жер қатынастары саласы көптеген өзгерістерге ұшырады, яғни жаңа жер құқықтық құрылым пайда болды. Жерге тек қана мемлекеттік меншік құқығы мен тегін жер пайдалану құқығының орнына жерге мемлекеттік меншікпен қатар, жеке меншік құқығы да танылып, жерге ақы төлеу енгізілді және өзге жер құқықтық өзгерістері орны алды. Қазақстан Республикасы егемендігін алғанна кейін мемлекет аумағында біраз уақытқа дейін ССРО кезінде қабылданған заңдар әрекет етті. ЌазССР-ің 1990 жылы 16-ќарашада ќабылданѓан Жер кодексі тµмендегідей ережелерді дамытты: республика территориясында 5-жылдан астам µмір с‰рген азаматтарѓа, шаруа ќожалыќтары, бау-баќша жєне мал шаруашылыѓы, ќ±рылыс жєне т±рѓын ‰йге ќызмет ету, саябаќ ќ±рылыстары, ±лттыќ єдет-ѓ±рып кєсіп ету жєне ќолµнер ‰шін µмірбойы м±рагерлік ќ±ќыќта иеленуге жер бµліктерін беру туралы; азаматтарѓа берілетін жер бµліктеріне ќойылѓан шектерді алып тастау туралы; жер пайдаланушылардыњ єрекеттеріне мемлекет, шаруашылыќтыќ, ±йым жєне басќа да ±йымдар тарапынан араласуѓа тыйым салу туралы; жер иелерімен Жер пайдаланушылардыњ: жерде ерікті шаруашылыќ ж‰ргізуіне; ауыл шаруашылыѓымен айналысудан µндірілген µнімдерге жєне оларды µткізуден т‰скен меншік ќ±ќыѓын бекіту ќ±ќыќтарын зањдандыру туралы; жерді жалѓа беру туралы; жер ќатынастарын реттеуге байланысты жергілікті жерлердегі µкілдер жєне атќарушы билік ±йымдарыныњ биліктері туралы ќаралды; жерге тµленетін тµлем аќы белгіленді; жер дауларын шешуде сот органдары билігініњ ролі к‰шейтілді; ЌазССР-ніњ Жер кодексінде алѓаш рет “социалистік” немесе “б‰кіл халыќтыќ” меншік деген ±ѓымдар ќолданылудан шыѓарылды. 1991 жылы 28 маусымда Жер реформасы туралы зањ ќабылданды да, оныњ маќсаты жер ќатынастарын ќайта ќ±ру болды. Б±л зањныњ негізгі маќсаттары жерге иелік етудіњ єрт‰рлі нысаныныњ нєтижелі єрекет етуіне ќ±ќыќтыќ, экономикалыќ жєне осы негізде ауыл шаруашылыќ µнімдерін т±раќты µсіріп т±руѓа жету болып табылады. Жер реформасыныњ негізгі баѓыттары тµмендегідей болды: жерді ±тымды ќолдану м‰ддесінен байланысты оны бµлу ‰шін арнайы жер ќорын жасау; мемлекеттік ауыл шаруашылыќ кєсіпорындарыныњ м‰лкін жекешелендіру болѓан жаѓдайда жерді ќайта бµлу; ауыл халќы т±ратын пункттердіњ шекарасын аныќтау; жер учаскелерін пайдалану ќ±ќыѓы ќ±жаттарын рєсімдеу жєне ќайта рєсімдеу. Азаматтар ‰шін арнайы жер ќорларындаѓы жерлерден бірінші кезекте шаруа ќожалыѓы жєне жеке ‰й шаруашылыѓын, бағбандық, саяжай жєне мал шаруашылыѓын ж‰ргізу ќамтамасыз етілді. Ол ќор жерді ±тымсыз пайдаланѓан жєне нашар ж±мыс істейтін ауыл шаруашылыќ кєсіпорындарымен ±йымдардыњ есебінен ќ±рылды. Б±л ‰шін зањда жерді ±тымсыз пайдаланушы субъектілерден жерді алудыњ ќ±ќыќтыќ механизмі бекітілді. Б±л норма жерді ары ќарай ±тымды пайдалануды ж‰зеге асыру м‰ддесі т±рѓысынан бекітілген еді. Елімізде нарыќтыќ ќатынастардыњ кењінен ќанат жая алмай отыруына, бір жаѓынан жер нарыѓыныњ ќалыптаспауы єсер етті. Сондыќтан да, Ќазаќстан Республикасы Президентініњ 1994 жылдыњ 24 ќањтарындаѓы “Жер ќатынастарын реттеудегі кейбір мєселелер туралы” жєне 1994 жылдыњ 5 сєуірінде жарыќ кµрген “Жер ќатынастарын одан єрі жетілдіру туралы” Жарлыќтарыныњ жарыќ кµруі, біздіњ еліміздіњ тарихында б±рын-соњды болмаѓан нарыќтыњ жања нышандарын енгізді. Б±ныњ µзі егер сол кезењде жер тек ќана мемлекеттіњ меншігі болѓанын ескерсек, тµњкерістік ќадам болды. Аталѓан Жарлыќ бойынша мыналар белгіленді: азаматтар, µзіне тиісті µмірлік м±рагерлік жолмен берілген жер учаскелерін сатуѓа, сыйлауѓа, жалѓа жєне кепілдікке, басќа азаматќа немесе зањды т±лѓаѓа сатуѓа м‰мкіндік алды; зањды т±лѓа (егер олардыњ меншігі мемлекеттіњ иелігінде болмаса) µздеріне тиісті жер учаскесін пайдалануѓа, жалѓа беруге, сатуѓа жєне жер пайдалану жєне жалдау ќ±ќыѓын басќа азаматќа не зањды т±лѓаѓа жалѓа, не кепілдікке беруге ќ±ќылы; азаматтар µздеріне тиісті µмірлік иелену ќ±ќыѓын, ал зањды т±лѓалар µздеріне тиісті пайдалану ќ±ќыѓын, сонымен ќатар жер учаскесін пайдалану жєне жалдау ќ±ќыѓын серіктестікке, кооперативке, сонымен ќатар, шет елдіктердіњ ќатынасуымен болатын, сондай-аќ, акционерлік ќоѓамныњ жарѓылыќ капиталына тµлем ретінде беру м‰мкіндіктерін алды. Жер ќатынастарыныњ ары ќарай дамуы “Жер туралы” Жарлыќта кµрініс тапты. Азаматтар мен мемлекеттік емес зањды т±лѓалардыњ жеке меншігінде µзініњ маќсатына сєйкес ‰йлер мен ѓимараттарды ќамтуѓа арналѓан жерлерді ќоса алѓанда, ќ±рылыс салуѓа берілген (берілетін) немесе µндірістік жєне µндірістік емес, оныњ ішінде т±рѓын ‰й-жайлар, ‰йлер, ѓимараттар жєне олардыњ кешенді салынѓан жер учаскелері бола алатыны толық түрде заңдастырды. Дегенмен, Президент Жарлыѓыныњ ережелерін анализдеу жерге жеке меншікті енгізу жеке маќсат кµзделмейтіндігін кµрсетеді. Нарықтық экономикаға өтумен байланысты жерге әртүрлі меншік құқығының пайда болуы, жер пайдаланудың ақылығы, жердің жылжымайтын мүлік ретінде мәртебесінің өзгеруі жер реформасын жүргізудің және жер қатынастарын қайта құрудың объективтік қажеттілігі ретінде танылады. Жер қатынастарын реформалау процессі ұзақ, күрделі және кезеңді дамуды талап ететін процесс болып табылады. Мемлекет тәуелсіздігін алғаннан бастап он алты жылда жер қатынастары айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Жер реформасы өзгеріске ұшырай отырып, өз алдына көптеген бағыттар мен мақсаттарды анықтады. Қазақстан Республикасының егемендік алғаннан кейінгі жер қатынастары саласындағы қабылданған заңдарды саралай отырып, келесідей негізгі бағыттары мен мақсаттарын бөліп алуға болады: Жаңа жер құрылымына өту – жер пайдаланудың жаңа жүйесін құру мен қалыптастыру; Жер жылжымайтын мүлкіне құжаттарды рәсімдеу – заңды және жеке тұлғалардың жер учаскелеріне жер-кадастрлық істерін қалыптастыру; Мемлекеттік жер кадастрын құру және жүргізу; Жер нарықтық қатынастарын жетілдіру – жерге ақы төлеудің механизмін қалыптастыру; Жерге ақы төлеудің заңнамалық базасын және ғылыми-әдістемелік қамтамсыз етуді дайындау; Жер мониторнигісін жүргізу, жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылау жасау; Жер пайдалану мен қорғаудың экономикалық тетіктерін енгізу және оларды тиімді қолдануды жетілдіру; жүктеу/скачать 1.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|