Казан —2009 Аллаһы Тәгалә бәндәнең Үзенә мохтаҗ икәнне таныганны, Аңа бу турыда хәбәр иткәнне ярата. Бәндә дога кылуда ныклык күрсәтүне, җавап алуга өметләнүне ташлаганчы, аның догасы кабул ителүгә якын булачак
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
16. Хәзрәти Галинең бер догасы: أَعُوذُ بِكَ مِنْ جُهْدِ الْبَلاَءِ وَدَرْكِ الشَّقَاءِ وَشَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ . وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ السِّجْنِ وَالْقَيْدِ وَالسَّوْطِ اَللَّهُمَّ إِنِّي ذُنُوبِي لاَ تَضُرُّكَ وَإِنَّ رَحْمَتَكَ إِيَّايَ لاَ تَنْقُصُكَ "Әгуузү бикә мин җүһдил-бәләә-и вә дәркиш-шәкаа-и вә шәмәәтәтил-әгъдәә-и! Вә әгуузү бикә минә-ссиҗни вәл-кайди вәс-сәүтый. Әллааһүммә! Иннии зүнүүбии ләә тәдуррукә вә иннә рахмәтәкә иййәәйә ләә тәнкусукә". (Аллаһым! Бәлаләреңә юлыгудан, кайгыларга дучар булудан һәм дошманнарның миннән көлүеннән Сиңа сыенам. Зинданда богауланып җәфа күрүдән Сиңа сыенам. Аллаһым! Минем гөнаһларым Сиңа зарар бирмәс. Синең миңа рәхмәт итүең белән дә рәхмәтең кимемәс.)
Тирмизи риваять иткән бер хәдистә Пәйгамбәребез (с.г.в.): إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اِسْمًا مِائَةً غَيْرَ وَاحِدٍ وَمَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ "Аллаһының 99 исеме бар. Боларны санаган кеше җәннәткә керер" — дип әйткән. Бу исемнәрне санауның максаты аларны ятлау яки укудан гыйбарәт. Дога урынына укылганда бөек Яратучыдан теләнәчәк нәрсәләр бу хөрмәтле исемнәр белән сорала. هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَآ إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَانُ الرَّحِيمُ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْغَفَّارُ الْقَهَّارُ الْوَهَّابُ الرَّزَّاقُ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الْخَافِضُ الرَّافِعُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ الْحَكَمُ الْعَدْلُ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ الْحَلِيمُ الْعَظِيمُ الْغَفُورُ الشَّكُورُ العَلِيُّ الْكَبِيرُ الْحَفِيظُ الْمُقِيتُ الْحَسِيبُ الْجَلِيلُ الْكَرِيمُ الرَّقِيبُ الْمُجِيبُ الْوَاسِعُ الْحَكِيمُ الْوَدُودُ الْمَجِيدُ الْبَاعِثُ الشَّهِيدُ الْحَقُّ الْوَكِيلُ الْقَوِيُّ الْمَتِينُ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ الْمُحْصِى الْمُبْدِئُ الْمُعِيدُ الْمُحْيِ الْمُمِيتُ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْوَاجِدُ الْمَاجِدُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الْقَادِرُ الْمُقْتَدِرُ الْمُقَدِّمُ الْمُؤَخِّرُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْوَالِى الْمُتَعَالِى الْبَرُّ التَّوَّابُ الْمُنْتَقِمُ الْعَفُوُّ الرَّؤُفُ مَالِكُ الْمُلْكِ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ الْمُقْسِطُ الْجَامِعُ الْغَنِيُّ الْمُغْنِي الْمَانِعُ الضَّارُّ النَّافِعُ النُّورُ الْهَادِى الْبَدِيعُ الْبَاقِى الْوَارِثُ الرَّشِيدُ الصَّبُورُ . "Һүәллааһүлләзии ләә иләәһә илләә һүә әр-Рахмәәнү әр-Рахиимү әл-Мәликү әл-Куддүүсү әс-Сәләәмү әл-Мүэминү әл-Мүһәйминү әл-Газиизү әл-Җәббәәру әл-Мүтәкәббирү әл-Хаалику әл-Бәәри әл-Мусаввиру әл-Гаффәәру әл-Каһһәәру әл-Вәһһәәбү әр-Раззәәку әл-Фәттәәхү әл-Галиим әл-Каабиду әл-Бәәситу әл-Хаафиду әр-Раафигу әл-Мүгыйззү әл-Мүзиллү әс-Сәмиигу әл-Бәсыйиру әл-Хәкәмү әл-Гадлү әл-Ләтыйифү әл-Хабииру әл-Хәлиимү әл-Газыйимү әл-Гафууру әш-Шәкүүру әл-Галиййү әл-Кәбииру әл-Хәфиизу әл-Мүкыйитү әл-Хәсиибү әл-Кәриимү әл-Кәриимү әр-Ракыйибү әл-Мүҗиибү әл-Вәәсигу әл-Хәкиим әл-Вәдүүдү әл-Мәҗиидү әл-Бәәгыйсү әш-Шәһиидү әл-Хәкку әл-Вәкиилү әл-Кавиййү әл-Мәтиинү әл-Вәлиййү әл-Хәмиидү әл-Мухсыйи әл-Мүбди әл-Мүхйии әл-Мүмиитү әл-Хәййү әл-Каййүүмү әл-Вәәҗидү әл-Мәәҗидү әл-Вәәхидү әл-Әхәдү әс-Самәдү әл-Каадиру әл-Мүкътәдирү әл-Мүкаддимү әл-Мүәххыйру әл-Әүввәлү әл-Әәхыйру әз-Зааһиру әл-Бәәтыйнү әл-Вәәлии әл-Мүтәгаали әл-Бәрру әт-Тәүввәәбү әл-Мүнтәкыймү әл-Гафүввү әр-Раууфү Мәәликүл-Мүлки Зүл-Җәләәли вәл-Икраам әл-Мүкъситу әл-Җәәмигу әл-Ганиййү әл-Мүгънии әл-Мәәнигу әд-Даарру ән-Нәәфигу ән-Нууру әл-Һәәдии әл-Бәдиигу әл-Бәәкый әл-Вәәрисү әр-Рашиидү әс-Сабүүру ". Монда Аллаһының, гүзәл исемнәренең кыска гына аңлатмаларын бирүне файдалы дип таптык. اللَّهُ — Аллаһ. Аллаһының 99 исеменең иң беренчесе. Бу исем бөек Аллаһының башка исемнәреннән аермалы. Чөнки башка исемнәренең һәрберсе аңлаткан мәгънәләрне бер сүз үзе генә дә ачыклый. Бу исем шул ук вакытта "Исме Әгъзам"дыр. Аллаһының башка исемнәре аерым-аерым бер мәгънәне аңлаткан дәлил булыр, бу исем бөтен сыйфатларын берләштерә. Аллаһының, мәсәлән, "Галим" сыйфаты Аның бары тик гыйлемен, "Рахим" сыйфаты мәрхәмәтен белдерә. Ләкин Аллаһ исеме Аның 99 исеме белдергән барлык мәгънәләрне дә эченә алган. Кешенең Аллаһыны башка исемнәренең мәгънәсе белән дә ачыклавы мөмкин. Ул дөрестән дә шулай. Кол, галим булырга мөмкин, мәрхәмәтле була алыр, сабыр булырга мөмкин. Аллаһ галимдер, мәрхәмәтле, сабырдыр. Ләкин Аның бу сыйфатларны йөртүе белән бәндәнең дә шушы сыйфатларны йөртүе арасында зур аерма бар. Аллаһ сүзенең шундый бер үзенчәлеге бардыр ки, Аллаһ белән берәү дә Аны уртаклаша алмый, икенче төрле әйтсәк, Аллаһыдан башкага бу исемнең бирелүе мөмкин түгел. Шуның өчен дә Коръәни Кәрим Аның исеме белән башлана. Аллаһының барлыгын белеп, берлегенә инанып, кешенең эшләргә тиешле эше — Аның ише һәм уртагының булмавына ышанып, гыйбадәт кылынырлык бердәнбер Мәгъбүднең (коллык кылынырга тиеш булган зат) Ул булуын белү, кальбен һәм йөрәген Аңа мәхәббәт белән сугару. Бу ярату, башка сөюләрдән аермалы буларак, башка бер сөю, Аннан бераз курку һәм сыенудыр. Мөселман бары тик Аңа гына гыйбадәт итәргә һәм Аннан гына ярдәм сорарга, Аның гына ризалыгын алыр өчен тырышырга тиеш. Моны үзенең рухында тойган һәм үзенең әхлагы итеп кабул иткән мөселман үрнәк инсан дәрәҗәсенә күтәрелер. الرَّحْمَانُ — әр-Рахмәән, الرَّحِيمُ — әр-Рахиим. Рахмән һәм Рахим сүзләре рәхмәт тамырыннан барлыкка килгән. Аның кызгану мәгънәсе дә бар. Бөек Аллаһ яраткан барлыкларын кеше шәхесен кызгану, җәлләү халәтләреннән чыгып кызганыр, мәрхәмәт кылыр. Аның бу сыйфатын кешеләргә юнәлдергәндә мөэмин белән кяфер арасында аерма юктыр. Ул Рахмән исеме белән бу дөньяда һәркемгә мәрхәмәтле булыр. Ахирәттә Рахим исеме белән бары тик мөэминнәргә генә мәрхәмәт итәчәк. الْمَلِكُ — әл-Мәлик. Бу исем Аллаһының бөтен галәмгә хуҗа булуын, аның мәлиге — хөкемдары булуын аңлата. Кешеләр арасында мәликләр, солтаннар бар. Аларның тормышлары беркайчан да имин булмаган, һәрвакыт бер борылыш яки гыйсъян белән юк булырга хөкем ителгәннәр. Аллаһы Тәгалә хакыйкый Мәлик (Патша), хакыкый Солтандыр (чын Хөкемче). Золымлык кылмас, мәрхәмәт итәр. Һәрвакыт колларының яхшылыгын теләр. الْقُدُّوسُ — әл-Куддүүс. Аллаһы Тәгалә мәхлукатка (бөтен яратылган нәрсәләргә) охшаудан пакьтер, ерактыр. Адәм баласы (камиллеккә) ирешү өчен көч һәм гайрәт сарыф итә, ләкин барыбер бервакытта да тулы камиллеккә ирешә алмас. Аллаһ — Раббыбыз кешеләр камиллек дип уйлаган бер төркем сыйфатлардан пакьтер. Кеше Аллаһының бу исеменнән өлешен алырга тиеш, камиллеккә җитешү өчен бу юлда бөтен көчен файдаланырга һәм сарыф итәргә тиеш. السَّلَامُ — әс-Сәләәм. Заты җитешсезлек һәм гаепләрдән, начар эшләрдән, кимчелекле гамәлләрдән cәламәт булган, халыкка сәламәтлек бирүчедер. Җәннәттә, җәннәтлеләргә исәнлек һәм иминлек биреп, аларны куркудан саклаучы дигән мәгънәсе дә бар. Аллаһының фигыльләре, хәрәкәт һәм эшләре начарлыклардан сәламәттер, ерактыр. Аллаһ бервакытта да явызлыкны теләмәс. Кеше, күңелендә начар теләк һәм эшләргә никадәр аз урын бирсә, Аллаһының бу исеменнән шулкадәр үзенә өлешен алган димәктер. الْمُؤْمِنُ — әл-Мүэмин. Колларына иминлек һәм тынычлык бирүче, иман шәрәфе белән шәрәфләндергән Барлык димәктер. Аллаһ бөтен иминлек һәм тынычлыкның бердәнбер чыганагы. Кеше зәгыйфь табигатьле булып яратылган, бөтен нәрсәдән куркыр. Ачлык, зилзилә, бәла-каза һәм башкалардан бары тик инанган кеше генә курыкмас. Ул үзен яраткан бөек Барлыкның аны хуҗасыз, бер үзен калдырмасына ышаныр. Чөнки Аның бер исеме "әл-Мүэмин"дер — яраткан мәхлукатка иминлек һәм тынычлык бирәчәк. الْمُهَيْمِنُ — әл-Мүһәймин. Галәмдәге һәр бөртекне һәр мәхлукны гамәлләре, әҗәлләре, ризыклары белән белгән, аларны күзәтеп торган, колларын саклаучы димәктер. Бу сыйфатлар, һичшиксез, камил дәрәҗәдә фәкать Аллаһы Тәгаләдә табылыр. الْعَزِيزُ — әл-Газииз. Һәр нәрсәне җиңүче, теләгәнен эшләүдә һичкем каршы тора алмаучы бердәнбер Барлык. Нинди дә булса бер барлыкның газиз булуы өчен үзендә бер төркем үзенчәлекләрнең булуы кирәк. Тиңдәше аз булган, үзенә күп ихтыяҗ таләп иткән, һәм дә аның дәрәҗәсенә ирешергә мөмкин булмаган бу үзенчәлекләрнең кайсыберләре кешеләрдә дә табылыр. Ләкин алар чикләнгән күләмдә генә булыр. Аллаһының газиз булуы алар белән чагыштырылмас. Ул һәр караштан бердәнбер һәм үзенә булган ихтыяҗы чиксез. Ансыз һичбер нәрсә дә булмас. الْجَبَّارُ — әл-Җәббәәръ. Аллаһының бу исеме җәбер итү тамырыннан килә. Кимчелекләрен бетергән, мәҗбүрият юлы белән хөкемен тормышка ашырган дию була. Ул һәрнәрсәне үз хөкеменнән кичерер. Галәмнең тәртибе Ул куйган кануннар буенча барыр. Җир йөзенең һәр ноктасында Аның әмере йөрер. Ул бу сыйфаты белән кешеләрнең кимчелекләрен бетерер, җитешмәгәннәрен төзәтер һәм мәнфәгатьләрен хәл итәр. الْمُتَكَبِّرُ — әл-Мүтәкәббир. Аллаһ олылык, бөеклек һәм югарылык иясе. Бу исем Аңа гына хас. Ягъни Аллаһыдан башка беркемгә дә мөтәкәббир диелмәс. Чөнки адәм баласының горурланырлык, тәкәббер булырлык бер нәрсәсе дә юк. Малына-мөлкәтенә ышанса, бер көн алар да кулыннан китәр. Дәрәҗәле урынына, көченә, туганнары һәм тарафдарларына ышанса, таянса — бер көн алар да аны калдырырлар. Гыйлеменә таянып тәкәбберләнсә, бу гыйлемне беркем дә аннан ала алмас, әмма гыйлем белән тәкәбберләнү була алмый торган нәрсәләрдер. Белемнең дә кулдан китүе мөмкин. Авырып китеп, бөтен гыйлемең онытылырга мөмкин. Димәк, кешенең тәкәбберләнергә һич хакы юк. Бу исем чынында бер Аллаһыга гына бирелергә мөмкин. الْخَالِقُ — әл-Хааликъ. Галәмдәге бөтен нәрсәне юктан бар иткән димәктер. Бүген инде фәнни яктан да Галәмнең соң яратылуы расланды. Галәмнең яратылуында мәхлүкатның бер дә катнашы юк. Аны бары тик Аллаһы Тәгалә бер Үзе генә яраткан. Аллаһының галәмне ничә көндә яратуы турында Коръәндә кайбер мәгълүматлар китерелсә дә, кешенең бүгенгә кадәр ирешкән белем дәрәҗәсе моны аңлый алырлык түгел әле. Аллаһы Тәгалә бу сыйфатын кешеләргә бик аз бүләк иткән. Гыйлем кешеләре, шуннан файдаланып, кайбер фәнни ачышлар, иҗади уңышлар ясыйлар. الْبَارِئُ — әл-Бәәри. Алдагы исем кебек монысы да Яратучы димәктер, ләкин мәгънәләре тәңгәл килә дип әйтеп булмый. "Хааликъ" исеме бөтен бер яратуны аңлата. Бу исә яратылганнар арасында бер тәртип, эзлеклелек булуын күрсәтә. Бу исем галәмне шушы тәртип һәм гүзәллек эчеңдә яратучының Аллаһ булуын раслый. الْمُصَوِّرُ — әл-Мүсаввир. Моннан алдагы ике исем кебек бу да Яратучы димәктер. Әмма болар синоним түгел. "Мүсаввир" яраткан һәр барлыкка аерым бер үзенчәлек, бер сурәт биргән Яратучы димәктер. Җир йөзендә миллиардлаган кеше бар, тик һәрберсенең бармак эзләре, тавышлары бер-берсеннән аерылып тора. Боларның барысын да Яратучы — Бөек Аллаһыдыр. Әл-Мүсаввир исеме шуны аңлата. الْغَفَّارُ — әл-Гаффәәр. Бу сүзнең тамырында яшерүче мәгънәсе бар. Ягъни Аллаһ бик яшергән димәктер. Аллаһ кешеләр тарафыннан күрелеп беленергә тиешле булмаган нәрсәләрне яшерер. Әлбәттә, бу беренче чиратта гөнаһларга карый. Әгәр бу дөньяда эшләнелгән һәр гөнаһ ахирәттә фаш ителсә, безнең андагы хәлебезне аңлатырлык сүзләр табылмас иде. Бөек Аллаһ бу исеме белән колларының гөнаһларын яшерер, ягъни гафу итәр. الْقَابِضُ — әл-Каабидъ, الْبَاسِطُ — әл-Бәәситъ. Аллаһы Тәгаләнең бу ике исеме бергә искә алынганда аларның мәгънәләре бераз җиңелрәк аңлашылыр. Чөнки һәр ике исем дә бер-берсенә капма-каршы булган мәгънәләрне аңлата. Әл-Каабидъ — тарайткан, кыскан димәктер. Аллаһ теләгән вакытында колына биргән нигъмәтләрен кире алыр, балаларының сәламәтлеген алыр. Шул рәвешчә, инсанны тарайтыр, кысар. Әл-Бәәситъ исеме исә ачучы һәм киңәйтүче мәгънәсендә кулланыла. Аллаһы Тәгалә теләгән колына күп итеп нигъмәт-ризыклар бүләк итәр, күңел тынычлыгы бирер, исәнлек һәм сәламәтлек бүләк итәр. Бу әлеге исемнең чагылышы. Әлбәттә, боларның барысының да бер сәбәбе, бер хикмәте бар.
Әр-Раафигъ исеме исә, күтәрүче, олылаучы димәктер. Аллаһ теләгән колларына кайчак көтмәгәндә хөрмәт ишекләрен ачар. Күңелен иман нуры белән яктыртыр. Мондый инсаннар һәрвакыт Аллаһының ризалыгын яулар өчен, хак вә хакыйкать өчен тырышырлар. الْمُعِزُّ — әл-Мүгыйзз, الْمُذِلُّ — әл-Мүзилл. Югарыдагы кебек болар да капма-каршы мәгънәдәге исемнәр. Беренчесе гыйззәт, шәрәф, хөрмәт бирүче һәм газиз, кадерле кылучы димәктер. Аллаһы Тәгалә, теләгән колына төрле-төрле нигъмәтләр биреп, аны газиз итәр. Аллаһының газиз иткән кешесе исә, җәмгыятьтә һәр ягы белән үрнәк булыр. Ул ия булган урын, вазифа, аның тырышлыгы нәтиҗәсендә кешеләр белән булган мөнәсәбәтләрендә үзгәрүчән булмас. Икенче исем исә авыр хәлгә төшерер, хур һәм хәсрәтле итәр. Аллаһ һичбер сәбәп булмаганда колын хәсрәт-кайгыга төшермәс. Аның, һичшиксез, бер сәбәбе, бер хикмәте бардыр.
Аллаһының бу исеменнән өлешләрен алган кешеләр колакларын вә күңелләрен һәрвакыт хәерле һәм гүзәл нәрсәләрне ишетү өчен ачарлар. الْقَهَّارُ — әл-Каһһәәр. Каһер тамырыннан барлыкка килгән бу сүз "каһәр суксын, каһәр төшкере" кебек гыйбарәләр рәвешендә телебезгә кереп калган. Юк итүче, һәлак итүче димәктер. Аллаһ теләгән вакытта галәмдәге бөтен яратканнарын шул ук вакытта юк итә ала. Теләсә, тәүбә итмәгән гөнаһларны да юк итә ала. Тарихның төрле дәверләрендә яшәгән төрле-төрле милләтләр турында да хәбәребез бар. Әгәр Аллаһ, бу исемнәрдәге мәгънәне еш кулланса, җир йөзендә бик аз инсан калыр иде. Ләкин Ул Рахим исеме белән мәрхәмәт итәдер. الْوَهَّابُ — әл-Вәһһәәб. Колларына каршылыксыз буларак санап бетермәслек дәвамсыз күп нигъмәтләр бирүче димәктер. "Бирү" фигыле без кешеләрдә дә бар. Әмма без биргәннәребездән һәрвакыт нинди дә булса файда көтәбез, ягъни безгә бирергә тиешләр дип уйлыйбыз. Аллаһ бездән бер нәрсә дә көтмәс. Аның колларына мохтаҗлыгы юк. Ул алардан бер нәрсә дә көтми. Аның бөтен теләгәне — колларының дөрес итеп гыйбадәт кылулары һәм бәхетле булуларыдыр. الرَّزَّاقُ — әр-Раззәәкъ. Яраткан барлыкларга ихтыяҗы булган ризыкларны күп итеп бирүче димәктер. Кайда яшәсә дә, Аллаһ үзе яратканнарга ризыкларын бирер. Әмма инсан, Раббым минем ризыгымны бирә, дип көтмәскә, киресенчә, эшләргә тиеш. الْفَتَّاحُ — әл-Фәттәәх. "Ачу" тамырыннан ясалган бу исемнең мәгънәсе колларына бөтен җиңеллек ишекләрен ачучы, җиңеләйтүче һәм нигъмәтләрен колларының алдына җәюче димәктер. Моны, Аллаһ колларына рәхмәт, гыйлем һәм мәгърифәт ишекләрен ачар, дип аңлаткан галимнәр дә бар. الْعَلِيمُ — әл-Галиим. Һәр нәрсәне белгән, белүче димәктер. Аның белүенең чиге юк. Дөньяның башыннан ахырына кадәр мәңгелек булган һәм булачак һәр нәрсәне белер. Аның белеме кешеләрнең белеме кебек түгел, Ул ачык һәм яшерен һәрнәрсәне белер. Аның, гыйлеме галәмдәге һәрнәрсәне эченә алган. Кеше дә белем иясе. Ләкин кеше белеменең чикле булуы билгеле нәрсә. Кеше белемен арттыру өчен тырышырга тиеш. Гыйлемен арттырган саен, Аллаһы Тәгаләне тагын да яхшырак таныр һәм белер. الْبَصِيرُ — әл-Бәсыйир. Кешеләрнең һәм бөтен мәхлукатның хәл һәм хәрәкәтләрен нинди дә булса чара кулланмыйча күрүче һәм күзәтүче димәктер. Аның күрүе өчен яктылык һәм караңгылык мөһим түгел. Ул һәр халәттә һәм шартта күрә алыр. Кол, Аллаһының аның бөтен хәрәкәт һәм кыланышларын белүе турында истә тотып, үзен бертөрле тәртиптә тотарга тиеш. الْحَكَمُ — әл-Хәкәм. Хакны җиренә җиткерүче, хөкем итүче димәктер. Бөек Аллаһ, һичшиксез, хөкем итүчедер. Ул дөньяда көчен кулланып, кешеләрне хөкем иткәннәргә дә хөкем чыгарыр. Аның теләге һәр җирдә һәм һәрвакытта үтәлер. الْعَدْلُ — әл-Гадел. Гаделлек иясе димәктер. Аллаһ залим түгел, гадел, гадел хөкем итәр. Кешеләр дә гаделлек белән хөкем итәрләр, ләкин төрле сәбәпләр аркасында һәрвакыт гаделлекне тәэмин итмәсләр. Аллаһ исә һәрвакыт гадел, тугрылыклыдыр. Кол, Аллаһының бу исеменнән өлешен алып, бөтен эшләрендә һәм кешеләр белән булган мөнәсәбәтләрендә гадел булырга тырышырга тиеш. اللَّطِيفُ — әл-Ләтыйиф. Эшләрнең бөтен нечкәлекләрен белүче, колларына бик күп сәбәп белән төрле файдалар бирүче, аларга карата яхшы мөгамәлә кылучы димәктер. الْخَبِيرُ — әл-Хабиир. Галәмдә булган һәм булачак һәр нәрсәдән хәбәрдардыр. Аның, хәбәре булмаган бер өлкә дә юк. Аллаһ күңелебездән үткән яхшы һәм начар уйларны да белә. Ләкин, моңа карамастан, безне җаваплы итмәс. الْحَلِيمُ — әл-Хәлиим. Аллаһ хилем ияседер. Ул бу исеме белән колларын гөнаһлары өчен шунда ук җәзаламас. Кайбер гөнаһларны гафу итәр, кайсыларының җәзасын ахирәткә калдырыр. Хилем иясе булуда беркем дә аның кебек түгелдер. الْعَظِيمُ — әл-Газыйим. Аллаһ һәр нәрсәдән бөектер. Хакыйкый бөеклек Аңа хастыр. Аллаһ Үзенең бөеклеген коллары белүен теләр. Без Аның бөеклеген галәмдәге төзеклеккә карап аңлый алабыз. الْغَفُورُ — әл-Гафуур. Аллаһ мәгъфирәт ияседер. Кешенең гөнаһы, никадәр күп булса да, Аллаһ аларны өскә чыгармас, яшерер, гафу итәр. "Гаффәәр" исеме дә шул ук тамырдандыр. الشَّكُورُ — әш-Шәкүүр. Шөкер итмәк, шөкрана кылмак, яхшылыкка яхшылык белән җавап бирү димәктер. Аллаһының биргән нигъмәтләре өчен колларының Аңа шөкер итүләре бер вазифадыр. Аллаһ Үзенә шөкер иткәннәргә тагын да күбрәк нигъмәтләр бүләк итәр. Аның хәзинәсе бетмәс-төкәнмәс. "Шөкер итсәгез, артыгы белән бирермен" дигән аять ("Ибраһим" сүрәсе, аять 7.) бу турыда сөйли. العَلِيُّ — әл-Галий. Дәрәҗә һәм мәртәбә ягыннан Аллаһ иң югарыдыр, Галәмнең иң өстенедер. Ләкин бу өстенлек матди түгел, түбәнлекнең капма-каршысы булган бөеклек тә түгелдер. Ул кешегә шаһ тамырыннан да якын. Бөеклек тә Аңа хастыр. الْكَبِيرُ — әл-Кәбиир. Аллаһының Галәмдә ише, уртагы, охшашы табылмаган иң бөек Барлык булуын күрсәтүче исемдер. Һәр нәрсә Аның бөеклеген дәлилләр. Астрономия фәне буенча үзенең бераз белеме булган кеше Аның бөеклеген аңлар. الْحَفِيظُ — әл-Хәфиизъ. Бу исем бик саклаучы, коткаручы мәгънәсендә. Аллаһ галәмнең төзеклеген бозмыйча, билгеле бер вакытка кадәр төзек тотар. Кешеләр эшләгән һичбер нәрсәне онытмас, һәммәсен саклар. Колларын төрле начарлыклардан коткарыр. Инсан, Аллаһының бу исеменнән өлешен алса, эшләгән һәр эше Аллаһ тарафыннан саклануын, имин ителүен белер. الْمُقِيتُ — әл-Мүкыйит. Бу исемнең тамырында ризык бирү мәгънәсе бар. Ягъни Аллаһ яраткан һәр барлыкның аш-суын, ризыгын бирер. Аллаһ яратканнарының берсен дә онытмас, Аның өчен оныту һич мөмкин түгелдер. الْحَسِيبُ — әл-Хәсииб. Һәркемнең бу дөньяда гомере буенча кылган һәр эшенең хисабын иң яхшы белүче димәктер. Ул беленмәгән нәрсәләрнең иң нечкәләренә кадәр белер. Хәтта инсанның гомере буенча ни кадәр һава сулавына кадәр белеп торыр. الْجَلِيلُ — әл-Җәлиил. Аллаһ җәләл ияседер. Олуглык һәм бөеклек Аңа хастыр. Аның заты бөек булган кебек, сыйфатлары да бөектер. Кәбиир сыйфаты затының, асылының камиллегенә, Җәлиил сыйфаты сыйфатының камиллегенә, Газыйм сыйфаты исә затының да, сыйфатының да камиллегенә дәлил булыр. الْكَرِيمُ — әл-Кәриим. Кәрамлеге һәм юмартлыгы бик күп димәктер. Җәзалау, үч алу кулында булган хәлдә Ул кәрамы белән гафу итәр, колларының эшләгән гөнаһларына карамыйча, аларга юмарт рәвештә нигъмәтләр насыйп итәр. الرَّقِيبُ — әр-Ракыйиб. Галәмдәге һәр нәрсәне күзәтүче, бөтен барлыкларны күзәтү астында тотучы димәктер. Аллаһының кодрәте бөеклегенә туры килә. Һичбер нәрсә Аның күзәтүеннән читтә кала алмас. Аннан яшерен, Ул күрмәгән бер эш тә кылынмас. الْمُجِيبُ — әл-Мүҗииб. Үзенә дога кылып ялварганнарның догаларын кабул итүче димәктер. Аллаһ ихлас күңелдән дога кылганнарның догаларын кабул итәр. Моның мәгънәсе теләкләрне җиренә җиткерү. Кол Аллаһыдан нәрсәне теләргә, нәрсәне теләмәскә икәнен белергә тиеш. الْوَاسِعُ — әл-Вәәсигъ. Белүе, ихсаны һәм мәрхәмәте бик киң димәктер. Гыйлеме киң, чиксездер. Кодрәте киң, иксез-чиксездер. Аңа хас булган сыйфатларда да чик күздә тотылмас. الْحَكِيمُ — әл-Хәкиим. Аллаһ хикмәт ияседер. Һәрбер нәрсәне һәрвакыт урынлы эшләр. Эшләвендә кимчелек яки хата булмас. Аның әмер һәм тыюларында кешеләр өчен хикмәтләр бар. Ул һәрвакыт кешеләрнең мәнфәгатенә туры килгән әмер һәм тыюларны бирер. Кешегә аларны өйрәнү һәм тормышында алар белән эш итү йөкләнер. الْوَدُودُ — әл-Вәдүүд. Аллаһ яхшы колларын сөяр, аларга рәхмәт һәм бәрәкәтен ирештерер. Ул ризасы һәм сөюенә ирешергә тиешле булган бердәнбер Барлык. الْمَجِيدُ — әл-Мәҗиид. Шаны бөек һәм югары димәктер. Аңа көч җитмәс. Ул җиңелмәс. Ләкин гүзәл хәрәкәтләр, яхшы эшләр белән ризалыгына ирешә алыр. Кылынган яхшылыкларга яхшылык белән җавап бирер. الْبَاعِثُ — әл-Бәәгыйсь. Терелтүче димәктер. Бер көн барыбызга да дөньяви тормышыбызның соңы киләчәк һәм галәмдәге бу төзеклек бозылачак, бер җанлы да калмаячак. Үлгәннән соң Аллаһы Тәгалә кешеләрне кабат терелтәчәк һәм хисап алачак. Әл-Бәәгыйсь исеме шуны аңлата. الشَّهِيدُ — әш-Шәһиид. Аллаһ һәрвакыт һәм һәр җирдә хәзер булган барлык димәктер. Шаһит — бер вакыйгага таныклык, гуаһлык бирүчедер. Бөек Аллаһ бөтен вакыйгага шаһиттыр. Ул күрмәгән, белмәгән, шаһит булмаган бернинди вакыйга да, бернәрсә дә юктыр. الْحَقُّ — әл-Хәккъ. Барлыгы бер дә үзгәрми торган һәм торачак барлык хакыйкать димәктер. Үзгәреш барлык мәхлукатка хастыр. Аллаһ өчен исә үзгәреш юктыр. Ул хактыр. الْوَكِيلُ — әл-Вәкиил. Ысулына ияреп, Аллаһы Тәгаләне вәкил итеп, эшләрен төзәтүче, дөрес юлга куючы димәктер. Иң яхшы вәкил Аллаһыдыр. Ләкин Аны эшләребездә ничек вәкил итүебезне белү кирәк. الْقَوِيُّ — әл-Кавий. Аллаһы Тәгалә кодрәт ияседер. Ягъни Аның көче җитмәс бер эш тә юктыр. Бернинди эшне кылу да Аның өчен авыр түгел. Теләгәнен эшләүдә, яратуда, юк итүдә бер көч тә сарыф итмәс — "бул" диюе җитәр һәм ул булыр. الْمَتِينُ — әл-Мәтиин. Аллаһының куәт һәм кодрәте камилдер. Аны зәгыйфь, көчсез хәлгә китерәчәк бернинди көч юк. Ул бер эшне кылганда беркемгә дә мохтаҗ түгел. الْوَلِيُّ — әл-Вәлий. Аллаһ сөйгән колларының дустыдыр. Аллаһының дусларына курку һәм кайгы булмавын белдергән аятьләр бар. Ул дусларына һәрвакыт без уйга да китерә алмаган рәвештә ярдәм итәр. Аңа дус булудан бу дөньяда һәм ахирәттә өстенрәк бер дәрәҗә юктыр. الْحَمِيدُ — әл-Хәмиид. Хәмед ителәчәк, макталыначак бердәнбер барлык Аллаһ кына булуын аңлата. Хәмед — мактау Аңа лаектыр. Һәр барлык без аңлата белмәгән рәвештә тел белән Аны да тәсбих итәр, мактар. Мөэминнәр намазның һәр рәкәгатендә "Фатиха" сүрәсен укып Аны мактарлар. Телләре белән мактаганнары кебек, хәл һәм хәрәкәтләре белән дә мактап камиллеккә ирешерләр. الْمُحْصِى — әл-Мүхсый. Һәр нәрсәнең санын белүче мәгънәсендәдер. Аллаһ белмәгән нәрсә юк. Ул диңгезләрдәге суларның ничә тамчы булуын да белер. Аның өчен никадәр күп нәрсә булса да, белмәү дигән нәрсә юктыр. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|