Классикалық неміс философиясы
Владимир Сергеевич Соловьев
жүктеу/скачать 71.4 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Николай Александрович Бердяев
| Владимир Сергеевич Соловьев (1853-1900 жж.) – адамның әлеуметтік-мәдени және діни қажеттіктерін өтей алатын философиялық жүйе жасауға ұмтылған аса дарынды дін философы. Христиандық бағыттарды (католицизм, протестантизм, православие) біріктіріп, діни көзқарасты ғылымдағы соңғы ашылған деректермен толықтыру қажеттігін дәріптейді.
В.С. Соловьев философиясының негізгі идеясы – дүниеде бардың, бәрінің бірлігі. Ұғым славянофилдер ойындағыдай халық бірлігімен теңестірілмейді, оған ғарыштық, яғни онтологиялық мән-мағына беріледі. Оның ойынша, болмыс, өмір сүргеннің бәрі – бірегей, бір-бірін қамтып жатыр. Болмыстың төменгі деңгейі жоғарыға өтуге, жоғарыдағы төменді бойына қамтуға тырысады. Құдай – дүние негізі, Жаратқан мен жаратылғанның бірлігі. Оқымысты Құдайды адамға ұқсатып қарауға болмайды деген пікір айтады. Ол – «ғарыштық зерде», «тұлғадан жоғары», «дүниеде іс-әрекет жасайтын ерекше ұйымдастырушы күш» және т.с.с. Қоршаған ортаны кемеліне келіп, еш мінсіз жаратылған дүние деп айтуға болмайды. Себебі, Құдай – Абсолюттің іштей өзіндік қайшылығы. Дүниедегі барлығын қамту үшін қажет «Ғарыштық зерде» сан алуан мән-мағынаға бөлініп, Аристотельдің терминімен айтсақ, әр түрлі заттардың энтелехиясын, яғни ішкі мақсатқа лайықты дамуын қамтамасыз етеді. Ғаламдағының бәрін біріктіріп, рухани күш-қуат беретін – «дүниежүзілік жан-дүние», яғни София- Құдайдың эманациясының туындысы. Сондықтан Құдай, Дүние және Адамзат Софияның дәнекерлігі арқылы бірлікке негізделген қарым-қатынаста болады. Өзінің дүниетанымдық көзқарастарында В.С. Соловьев «біртұтас білім» алу жолын құптады. Ол үшін сезімдік тәжірибе мен рационалдық ойлауды сеніммен ұштастыру қажет. Басқаша сөзбен айтқанда, ғылым, философия, дін шеңберінде қалыптасатын ақиқаттың материалдық, формалдық, абсолюттік түрлері бар. Ақиқаттың ең жоғарғы түрін, абсолюттік білімді тек қана дін, теология бере алады. Оны мистицизм дейді. В.С. Соловьев таным үдерісін екіге – ішкі және сыртқы тәжірибеге бөледі. Ішкі тәжірибе психикалық және мистикалық болып бөлінеді. Психикалық тәжірибеге өз табиғатымыздың бой көрсетуінен шығатын құбылыстарды жатқызамыз. Мистикалық тәжірибе деп біздің жан-дүниеміздің ар жағында жатқан, өзінің бізге тигізетін ықпалымен бізді жоғарыға көтеретін, ішкі рухани ерікті тудыратын құбылысты айтамыз. Сыртқы тәжірибе айнала қоршаған ортадағы заттардың біздің түйсігімізге тигізетін ықпалынан пайда болады. Бұларды бір-бірімен салыстырған В.С. Соловьев бірінші орынға мистикалық, екіншіге – психикалық, соңына – физикалық тәжірибені қояды. Логикалық таным мен интуиция бізді болмыстың ең терең құпия сырларына жеткізе алмайды. Ол үшін шектелгеннің ар жағына, трансценденттікке өту – ерекше таным қабілеті қажет. Бұл шабыт, эрос, экстаз деген ұғымдармен беріледі. Танымдық көзқарастарында В.С. Соловьев ғылым, философия, діннің бірлігі қажеттігін көрсеткісі келді. Орыстың діни философиясына қомақты үлес қосқан Николай Александрович Бердяев (1874-1948 жж.) болды. Негізгі еңбектері: «Еріктік философиясы. Шығармашылық мағынасы», «Тарих мағынасы», «Өзіндік тану» және т.с.с. Н.А. Бердяев: «Философия – рухты зерттейтін ілім, яғни адамның өмір сүруіне, сол арқылы болмыстың мән-мағынасын ашуға бағытталған пән», – деп көрсетеді. Ғылым сыртқы дүниені зерттесе, философия адамның ішкі рухани өміріне үңіледі. Сондықтан философия объективті емес, ол әрқашанда субъективті. Н.А. Бердяевтің ойынша, экзистенциалдық философия адамның өмір сүру диалектикасы арқылы жалпы дүниені таниды. «Таным дегеніміз субъектінің болмысты бейнелеуі емес. Таным әрқашан да шығармашылық жолмен жүріп, мән-мағынаға жетуге тырысады. Адам құпиясын танып-білу болмыс құпиясын танып-білумен тең». Абсолюттік болмыс алдында тұрған, оны танығысы келетін адамды мақсатына жеткізетін екі жол бар. Бірінші жол: адам өзін дүниенің бір бөлігі ретінде сезініп, оған терең шомуы мүмкін. Бірақ, ол жол нәтиже бермейді, өйткені бөлшек біртұтасқа жете алмайды. Екінші жол: өзіңнің дүниедегі орныңды сезініп, өз болмысыңа бүкіл дүниенің өзегі ретінде қарасаң, онда өз тереңіңе үңілуің, оны танып-білуің бүкіл болмысты танып-білумен тең. Мұндай көзқарас көне гректердің «макрокосм» мен «микрокосм» идеяларымен ұштасады. Адам «кіші ғарыш» ретінде «үлкен ғарышқа» сай келеді. Сондықтан сыртқы болмысты тану үшін өзіңнің ішкі болмысыңды білуің қажет. Н.А. Бердяев философиясының негізгі болмыстық категориясы – адамның өзі, өйткені ол дүниенің ортасы, оның тағдыры дүние тағдырын анықтайды. Адам мен Дүние Құдай өмірін байытады, өйткені адам – рухани пенде, ол ізгілік пен әсемдікті сүйеді. Екінші жағынан, ол – Ғаламның барлық элементі бойында болатын ең жоғарғы материалдық құрылым. Н.А. Бердяевтің тарих философиясында «уақыт» категориясы үлкен орын алады. Егер дүниедегінің бәрі шекті болса, тек шығармашылық қана оның ар жағына өтуге мүмкіндік береді. Шығармашылық мәңгілікке әкеледі, бірақ ол – шексіз уақыт емес, уақытты аттап өтетін жаңа сапа. Демек, тарихтағы шексіз шыңдалу, жетілуді (прогресті) қабылдауға болмайды. Өткен дәуір мәдениетін толық қабылдамай, болашақты дұрыс қалыптастыру мүмкін емес. Жалпы, Н.А. Бердяевтің тарихи көзқарасы өміршеңді. Өйткені, адамзат рухани жетілу негізінде қайта жаңғыруға мүмкіндік алады. Болашақ қоғам екі принципке – тұлғаның шығармашылық толық дамуы мен демократиялық әділеттілік пен достыққа негізделеді. Н.А. Бердяевтің тарих философиясында талданатын, шешімі берілетін екі категория бар, олар – мәдениет пен өркениет. Өркениет табиғаты әрқашан «буржуазиялық». Рухтың тоқырауы материалдық байлыққа, өмірден ләззат алуға тырысу. Өркениет мәдениетті толық жоя алмайды. Мәдениет қаншама бөлшектенгенімен, аяғына дейін өркениет пайдақорлығына қарсы тұрады. Ғұлама, адамзат тарихының төрт логикалық сатысын көрсетеді, олар: тағылық, мәдениет, өркениет және «діни қайта жаңғыру». Мәдениеттің қайта жаңғыруына дін шешуші әсерін тигізеді. жүктеу/скачать 71.4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|