Халықаралық бағалы қағаздардың негізгі түрлері

Дүниежүзілік еурооблигациялар арасында әсіресе,қарыздық валютасы ретіндегі АҚШ долларының жетекші рөлі танылады.Бір мезгілде Еуропа,Азия және АҚШ нарықтарында орналастырылатын түрлер бар,олар дүниежүзінде тіркелген ноталар деп аталады.

Шетелдік облигациялармен салыстырғанда еуробондтар ұсынушылық бағалы қағаз болып табылады,олардың эмиссия проспектісін елдің ұлттық орналастыру органдарында тіркеу талап етілмейді,айналыс мерзімі 3-тен 30 жылға дейін болады.Бұдан басқа бұл бағалы қағаздар қатаң ұлттық шектеуіне түспейді.Эмиссия,орналастыру және айналыс тәртібі осы процеске қатысатын жеке ұйым,нарық арқылы реттеледі.Тек кейбір елдерде,атап айтқанда Германия,Жапония,Францияда еурооблигациялардың мерзімі мен көлемі белгіленеді.

Әлемдік тәжірбиеде эмитентке байланысты еурооблигацияны жіктейді:

• 
  Мемлекеттік немесе егеменді
  
• 
  Муниципалды немесе аймақтық
  
• 
  Корпоративтік
  

Соңғы он жылдықтарда әлемдік бағалы қағаздар нарығында еуроноталар кең тараған.Еурооблигациялармен салыстырғанда бұл бағалы қағаздардың атаулы сипаты болады және өте «қысқа» болып табылады.Олардың құбылмалы пайыздық мөлшері бар және номиналдық құнынан төмен баға бойыншы ұсынылады.

Соңғы жылдары ең көп тараған қаржылық құралдар еурокоммерциялық қағаздар болып табылады.Еурооблигациялармен салыстырғанда еуронота ақша нарығының 1 жылдық айналыс мерзімі бар құрал болып табылады.Еурокоммерциялық бағалы қағаздар мүлікпен қамтамасыз етілген,бірақ оларды жеткілікті жоғары несиелік рейтингі бар ірі және атақты компаниялар эмиссиялайды.Бұған қоса бұл қағаздар бірінші сыныптағы емес қарыз алумен эмиссиялануы,бір жылға дейін аккредитив қойылу ы тиіс.

XX ғасырдың 60-жылдарынан бастап әлемдік бағалы қағаздар нарығында алғашқыда эмитенті американдық компаниялар,одан кейін жапондық компаниялар болып табылатын айырбасталатын еурооблигациялар пайда болды.Олар айырбасталатын облигациялар мен еурооблигациялар үйлесімін білдіреді.Жай айырбасталатын еурооблигациялар сияқты ол анықталған кезеңде оны эмитент акциясына, басқа да қарыздық қағаздарға айырбастауға құқық береді.Ол инвесторға мүмкіндік береді:

• 
  Жай облигацияларға қарағанда біршама төлем пайыздық мөлшерлеме бойынша айырбасталуына дейін табыстың тұрақты түсуін қамтамасыз ету.
  
• 
  Опциондық құқық өткізілген жағдайда компания акционері болу.
  

Бүгін әлемде қаржылық құралдар ретінде облигациялар өте кең тараған.Әлемдік нарық облигациялары өзінің көлемі бойынша акция нарығынан асып түседі.Мұны әлемнің жетекші биржаларындағы листингтен өткен облигациялық шығарылымы бойынша келтірілген мәліметтер растайды.

Жеке корпорация облигацияларын орналастыру мен меншіктену тәжірибесі маңызды болып табылады.Жеке секторлардың бағалы қағаздары арасында облигациялардың үлес салмағы бар.АҚШ – та оларды қор биржасынан тыс сату және сатып алудың бес негізгі әдісі бар.

Олардың біріншісіне кепілдендірілген эмиссия болып табылатын андеррайтинг жатады.Бұл жағдайда инвестициялық банк эмитент – корпорацияға оның облигациясын орналастыруға және ақша капиталынан анықталған санын алуға кепілдік береді.Банк коммерциялық банктердің қарызы көмегімен келісім бағамы бойынша барлық эмиссияны меншіктенеді,содан кейін олар комиссиялық сыйақы түрінде пайда ала отырып,жоғары бағам бойынша әр түрлі инвесторларға сатады.

Екіншісі, АҚШ – тың Бағалы қағаздар және биржа бойынша комиссияны тарапынан тіркеушілік және бөлушілік шығындардан қашуға мүмкіндік беретін бағалы қағаздар нарығында облигацияны ұсыну, ол «қоғамдық әдіс» деп аталатын екінші әдіске жатады.Мұнда эмиссия кең жарнамаланбайды және инвестициялық банк делдалдылықты өз мойынына алады, бірақ бұл кезде ол облигация эмиссиясының барлығын сатып алмайды,тек корпорация атынан оны әр түрлі инвесторларға ұсынады.Қағаздарды өткізгеннен кейін ол комиссиялық сыйақы алады.Нәтижесінде корпорация мен несиелік – қаржылық институт арасында тығыз байланыс орнайды.

Үшінші әдіс тікелей немесе жеке орналастыруды қамтиды,бұл жерде корпорация қарыз алуға міндеттелетін,өзіне сәйкес келетін сатып алушыны табады.Мұнда эмисссия бұқаралық ақпаратқа жарнамалай – ақ және сатып алушылардың кең тобын таратпай – ақ жүзеге асырылады.Корпорация өзіндік тізбекті құрайтын және барлық облигациялық қарыздарды толық меншіктенетін бірнеше сатып алушылармен келіседі.Инвестициялық банк агенттік және кеңес берушілік қызметті орындауы,сатып алушы тауып және оған комиссиялық сыйақы алуы мүмкін.

Төртінші әдіс – аукцион сипатындағы бәсекелестік сауда-саттық.Корпорация эмиссия шарттарын анықтайды және инвестициялық банктерге меншіктену үшін облигация ұсынады.Осыдан кейін банктер нарыққа шығады және оны қағаздар үшін кім береді қағидасы бойынша өткізе бастайды.Облигацияны өткізгеннен кейін олар комиссиялық сыйақы алады.

Орналастырудың бесінші әдісі – салыстырмалы түрдегі жаңы әдіс.XX ғасырдың 90- жылдарында пайда болып,ол «орналастырудың жаңа технологиясы» деген атауға ие болады.Оның мәні – жаңа эмиссияның бағалы қағаздарын орналастыру кезінде корпорация инвестициялық банктер,брокерлік фирмалар ашады.Олар өз құрылымдарында арнайы қаржылық бөлімшелер құрады және осы сипатта өзінің бағалы қағаздарын әр түрлі инвесторларға ұсынады және тікелей техникалық құралдарды қолдана отырып олардың көмегімен бағалы қағаздар нарығына шығады. «Жаңа технологияның» мақсаты орналастыру шығынын үнемдеу болып табылады.

&&&

$$$002-006-100$Дәріс №6.Өзін-өзі тексеру сұрақтары

2.Бағалы қағаздар нарығының қаржылық құралдары деп нені атауға болады?

3.Бағалы қағаздардың қандай түрлерін білесіндер?

4.Акция дегеніміз не?

5.Акцияның облигациядан айырмашылығы неде?

6.Мемлекеттік бағалы қағаздар дегеніміз не?

7.ҚР-да халықаралық бағалы қағаздың қандай түрлері айналысқа шығарылады?

8.Туынды бағалы қағаздардың қандай түрлерін білесіз?

1.Сақтандыру нарығының мәні мен функциялары

2. Қазақстандағы сақтандыру нарығының құрылымы

3. Сақтандыру ұйымдары туралы түсінік

4. Қазіргі даму кезеңіндегі Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдары
&&&

$$$002-007-001$3.2.7.1.Сақтандыру нарығының мәні мен функциялары

Қаржы нарығының ең маңызды салаларының бірі – сақтандыру нарығы. Сақтандыру дегеніміз – екі жақ тәуекелгебара отырып, бір жағы екінші жағын сақтандыруға келісім береді. Сақтандыру адамдарды әр түрлі қауіп қатерлер мен апаттардың залалдарынан қорғацдың бұрыннан келе жатқан әдісі.

Сақтандыру нарығы сақтандырылушы мен сақтандырушының арасына тығыз байланыс орната отырып, сақтандырудың нәтижесіне байланысты экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығын қамтиды.

Сақтандырудың келесідей негізгі функциялары бар:

1. 
   реттеуші – нарық, басқалар сияқты мемлекет тарапынан реттеліп отырады;
   
2. 
   коммерциялық – сақтандыру операцияларын жүзеге асырудан түсетін табыстарды қамтамасыз етеді;
   
3. 
   бағалық – компанияның сақтандыру қызметінің бағасын белгілеуді қамтамасыз етеді;
   
4. 
   сенімділік функциясы – сақтандыру операциялары қолайсыз, т.б жағдайлар тцындағанда сенімділікті қамтамасыз етеді.
   

Ерікті түрде – екі жақ бірдей ерік білдірген жағдайда жасалатын сақтандыру.

Жеке сақтандыру. Азаматтардың өмірі, денсаулығы мен еңбекке жарамдылығы жеке сақтандырудың обьектілері болып табылады. Мүліктік сақтандыруды өздеріне тиесілі немесе жалға алған меншіктеріне тікелей немесе жанамалай зиян келтірмеу мақсатымен жекелеген адамдар мен шаруашылық субьектілері жүргізеді. Мүліктік сақтандырудың обьектілері болып жер бетіндегі, әуедегі және су көлігі, жүктер мен басқа да мүліктер, сондай-ақ қаржылық тәуелділік саналады.

Мемлекеттік сақтандыру жағдайында сақтандырушы мемлекеттік ұйым болып есептелінеді де, ол заңдар арқылы реттелініп отырады.

Акционерлік сақтандыру – жеке байлығы аз құрылтайшыларға ақшалай ресурстарды өздеріне тарту арқылы сақтандыру операцияларын жүргізуді тездетуге мүмкіндік беретін акциялар бойынша өзінің жарғылық капиталын құрайтын акционерлік қоғамдар сақтандыру қызметінің сақтандырушылары ретінде танылатын түрі.

Өзара сақтандыру – өзара көмек беруді қамтамасыз етуге бастайтын қауіпсіздікті сақтаудың түрі.

ҚР «Сақтандыру қызметі туралы» заңында сақтандырудың трансшегаралық деп аталатын түрі де қарастырылған. Трансшегаралық сақтандыруда сақтандыру сыйақысы республикада да, одан тыс жерлерде де жүргізіле береді. Сақтандырудың мұндай түрін жүргізудің шарттары мен тәртібі ҚР заңымен және республикамызда бекітілген халықаралық келісімдермен анықталады.
&&&

$$$002-007-002$3.2.7.2 Қазақстандағы сақтандыру нарығының құрылымы

Қр «Сақтандыру қызметі туралы» Заңына сәйкес сақтандыру ұйымы, сақтандыру брокері, сақтандыру агенті, сақтандырушы, сақтандырылған, табыс табушы, актуарий, өкілеттілігі бар аудиторлық ұйым, өзара сақтандырушыға байланысты басқа да жеке және заңды тұлғалар сақтандыру нарығына қатысушыоар болып саналады.

ҚР-дың сақтандыру нарығында қарым-қатынасының мына төмендегідей қатысушылары бөлініп шығады:

• 
  сақтандыру нарығының қызметіне сұранысты жасаушы сақтандырушылар;
  
• 
  осы сұранысты қанағаттандырушы тікелей сақтандыру компаниялары;
  
• 
  келтірілген зиянды сақтандыру операцияларына таратып отыруды, сақтандыру нарығының қаржылық тұрақтылығын жалпы түрде қамтамасыз етуші қайта сақтандыру компаниялары;
  
• 
  сақтандыру қызметтерін сақтандырушы мен сақтандырушыларының арасында ретке келтіріп отыратын сақтандыру сарапшылары;
  
• 
  сақтандыру инфрақұрылымынң ұйымдары.
  

• 
  елде тұрақты сақтандыру жүйесін құрып, оған қолдау көрсету және ұлттық сақтандыру нарығының инфрақұрылымын орнықтыру;
  
• 
  сақтандыру нарығын реттеу, сақтандыру қызметін қадағалау;
  
• 
  сақтандырудың негізін заңды түрде бекіту, міндетті түрде сақтандыру түрлерін, республиканың сақтандырудыңхалықаралық жүйесіне қатысты қағидаларын белгілеу;
  
• 
  сақтандырушылардың, сақтандырылғандардың және пайда табушылардың құқығы мен заңды мүдделерін қорғау.
  

$$$002-007-099$3.2.7.3. Сақтандыру ұйымдары туралы түсінік

Қаржы нарығындағы аса маңызды делдал — сақтандыру қом-паниясы Сақтандыру нарығында сақтандыру қорын қалыптас-тыру және қолдану процесі жүзеге асырылып, экономикалық қатынастар пайда болады, жеке, топтық және үжымдық қызы-ғушылықтар (мүдделер) туады.

Сақтандыру компаниясы — сақтандыру қорының қызмет етуінің тарихи анықталған қоғамдық формасы больш табылады.) Ыарыіаық экономикаға өту, оның рөлін, үйымдық құрылымын және экономикалық қатынастар жүйесіндегі орнын анықтайды. Ол елдің шаруашылық өмірінің толық қүқылы субъектісіне айналады.

Сақтандыру компаниясы — коммерциялық үйым. Ол өзінің қызметін лицензия негізінде сақтандыру келісімшарттарын жасау және орындау бойынша жүзеге асырады. Кдзақстанда сақтандыру үйымдары, олардың қүрылтайшылары мен акцио-нерлері заңды және жеке түлғалар, Қазақстан Республикасының резидент жөке резидент емес түлғалары болып табылатын ак-ционерлік қоғам формасында қүрылады. Сақтандыру үйымы-ның қүрылтайшысы мемлекет те бола алады, бірақ ол тек Қазақстан Республикасының Үкіметі ретінде ғана болады. Соны-мен қатар, жарғылық капиталының 50%-ынан астамы мемлекет меншігіндегі үйымдар құрылтайшылар және акционерлер бола алмайды.

Сақтандыру компаниясының жарғылық капиталы тек қана үлтгық валютада толенеді. Сонымен қатар мүнда тартылған акция мен қарыздық қаражаттарды қолдануға тиым салынады.. Оның құрылуына рүқсагты Қазақстан Республикасының Каржы

нарығы мен қаржылық үйымдарды реттеу және қадағалау жө-ніндегі агенттігі мынадай қажетті қүжаттарды ұсынғаннан кейін береді:

• 
  сақтандыру үйымын қүрута рүқсат алу үшін өтініш;
  
• 
  қүрылтайшылық құжаттар;
  
• 
  сақтандыру үйымын қүру туралы шешім;
  
• 
  қүрылтайшылар туралы мәліметтер және т.б. Сақтаңдыру қызметін жүзеге асыруға лицензия алу үшін
  

• лицензия беру туралы өтініш;

• 
  мемлекеттік тіркеу және статистикалық карта туралы куәліктердің нотариалды куәландырылған көшірмелері;
  
• 
  қүрылтайшылық қүжаттардың нотариалды куәланды-рылған кошірмелері;
  
• 
  жарғылық капиталдың минималды кәлемін толық төле-генін растау және меншік капиталы кәлемі бойынша минималды талаптарды орындауы туралы қүжаттар;
  

• 
  басқару қызметіндегі жүмысшылар туралы мәліметтер;
  
• 
  сақгандыру ережелері;
  
• 
  ішкі аудит қызметі туралы ереже^
  

Сақгандыру компаниясына тән ерекшеліктердің бірі — қара-жаттарды тартудың ерекше формасы — сақтандыру нолисін сату. Олар алынған табысты біріншіден, басқа компаниялардың обли-гациялары мен акцияларына және мемлекеттік бағалы қағаздар-ына салады. Сонымен қатар олар мемлекет пен кәсіпорындарға ұзақ мерзімді несиелер береді.

Қазақстан Республикасы аумағындағы сақтандыру үйым-дары «өмірді сақтандыру» және «жалпы сақтандьгоу» салалары бо-йынша лицензия иегізінде жүмыс істейді. 1«Жалпы сақтандыру» саласьшдағы қызмет «өмірді сақтандыру»"саласындағы қызмет-пен бірлесе жөне кездейсоқ жағдайлар мен ауруларды, меди-циналық сақтандыруды қоспағанда, жинақтаушы сақтандыру формасында жүргізіле алмайды.

Сақтандыру ұйымдары негізгі қызметтең өзге мынадай қызметтерді атқарады:

• 
  инвестициялық қызмет;
  
• 
  жинақтаушы сақтандыру келісімшартына сәйкес қарас-тырылған сома шегінде өзінің сақтанушыларына займдар беру;
  
• 
  сақтандыру үйымдарының қызметін автоматтандыру үшін ерекше бағдарламалық қамтамасыз етуді сату;
  
• 
  сақтандыру бойынша арнайы әдебиетгерді сату;
  
• 
  әзінің қажеттіліктері үшін алдын ала сатып алынған немесе сақтандыру келісімшартыиың қорытындысына байланысты өзінің иелігіне түскен мүлікті жалға беру немесе сату;
  
• 
  сақтандыру бойынша консалтинг;
  
• 
  сақтаңдыру немесе қайта сақтандыру салаларында білік-тілікті жоғарылату мақсатында оқытуды үйымдастыру және жүргізу;
  

Сақтандыру ұйымдарының қызметін қадағалауды Қазақстан

Республикасының Қаржы нарығы мен қаржылық үйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі осы үйымдар үшін телем қабшеттілігі мен қаржылық тұрақтылық нормативтерінен түратын ируденциалдық нормативтерді бекіту жолымен жүзеге асырады. Сақтандыру үйымдарының жеке келісімшартіары бойынша максималды міндеттемелер көлемі қызмет етуші сақтандыру келісімшартгары бойынша ез міндеттемелерін орындаумен байланысты сақтаидыру тәлемдерін жүзеге асыру үшін ғана берілген меншік капиталы мен сақтандыру резервтері сомасының 10%-ынан аспауы керек.

Сақтандыру үйымдары сақгандырушылар! одақтары мен қауымдастықтарына біріктірілуі мүмкін. | Қазақстан Республикасында әдістемелік жәие үйымдастыру акдараттарын беру, сақтандыру бойынша нормативтік және заңды актілер жобаларын дайындауға қатысу, сақтандыру қызметкерлерінің біліктілігін жогарылатуға арналған семинарлар мен курстар үиымдастыру, сақтандырушылардың қаржылық түрақтылығын нығайту туралы үсыныстарын қүрастыру лсөне т.б. үшін, Сақ-танушьшар одағы қүрылған. Казіргі уақытта Ресейде кептеген компаншшарды біріктіретін 50 кәсіби салалық одақтар мен қауымдастықтар қызмет еткенде, Казақстанда тек сақтандыру үтіымдарының бір ғана көсіби одағы қызмет етеді. Олардың көбісі мамандандырылган, мысалы медициналық сала сақтандырушы-ларын ғана біріктіреді. Ел ауқымында сақтанушылардың мүд-делерін қорғайтын негізгі үйым қүрамында 350 сақтандыру компаниясы бар Бүкілресейлік сақтандырушылар одағы болып табылады.

Қазақстанның сақтандыру үйымдары филиалдар, өкігідіктер және еншілес компаниялар қүруы мүмкін.
&&&

$$$002-007-099$3.2.7.4.Қазіргі даму кезеңіндегі Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдары

1992 жылы Кр «Сақтандыру туралы» Заңы қабылданғаннан кейін, жарғылық капиталдың аз мөлшері мен салықтық жеңілдіктер, олардың қызметі үшін жағымды жағдай жасау мен сақтандыру ұйымдарын ашудың жеткілікті қысқартылган тәртібі — Кдзақстанда «сақтандыру дүмпуінің» пайда болуына себепші болды. Егер 1991 жылдың аягында бірнеше ғана компания тіркелген болса, 1994 жылдыц сөуір айында олардың саны 500-ден асты.

Заңның жағымды әсері болғанына қарамастан, оның бір-қатар кемшіліктері болды:

• 
  сақтандыру үйымдарына төмен деңгейлі талаптар қойьщцы;
  

• 
  негізгі қызметтен тыс кәсіпкерліктің басқа түрлерімен де айналысуға рүқсат берілді;
  

• 
  салықты реттеудегі кемшіліктер.
  

2000 жылдың 1 қаңтарында 70 сақтандыру ұйымдарының өз қызметтерін жүргізуге лицензиялары болды. Бірақ 2000 жылдың аяғында тек 42 үйым ғана сақтандыру келісімшартын жасады, оның ішіиде, омірді сақтандыру бойынша. 1 сақтандыру үйымы, 3 шетел инвесторларының және мемлекеттің 100%-дық қатысуымен 3 компания болды. Салыстыру үшін алғанда, Үлыбритаңияда сақтандыру қызметімен 800-ден астам ком-пания, Нидерландыда — 275-тен аса, Ресейде — 972 үйым айна-лысады.

ҚР Үлттық банкінің сақтандыру ұйымдарының қаржылық түрақтылығы мен капиталын көбейтуге бағытталган саясаты сақтандыру компанияларының азаюына алып келді. Бір жылдың ішінде 28 лицензия ерікті немесе мәжбүрлі түрде кейін қайтарылды. Кейбір сақтандыру үйымдары біріктірілді. Жаңа заңга сәйкес сақтандыру ұйымдарының нарықтан кетуіне ҚР Үлттық банкінің рүқсаты керек болды. Үлттық банк олардың барлық міндеттемелерінің орындалуын, несие берушілермен толық есеп айырысуын қадағалауы тиіс. Сақтандыру үйым-дарының азаюы нарықтың монополизациялануына және бәсекелестіктің жоқтығына жақын келеді. Бірақ сақтандыру компанияларының капиталдарының артуы бір мезгілде олардың қаржылық тұрақтылығына жәпе нарық капиталына әсерін тигізеді.

Қазіргі кезде Кдзақстанда лицензияланған қызметті хсүзеге , асыратын 32 сақтандыру ұйымы бар, оның ішінде өмірді сақ-тандыру бойынша — 1, КР резиденті емес қатысушыларымен — 5 үйым, 6 сақтандыру брокерлері, 28 актуарийлер және 34 ауди-торлық ұйымдар бар.

Республикада сақтандыру ұйымдарының 300-ден астам филиалдары, өкілепіктері және тармақталған сақтандыру агент-терінің жүйесі (олардың тізілімін сақтандыру компаниясы дербес лсүіл^ізеді және олардың саны бойынша толық мәліметтер жоқ) бар. Шығыс Қазақстан облысында ең көп — 46 филиал ашылды. Мүны «Казцинк» акционерлік қоғамы, титан-магний комбинаты, Үлбі металлургиялық зауыты сияқты алыптардың қызмет етуімен байланыстыруға болады. Сонымен қатар, олардың Қарағандыда — 36 филиалы және Ақмола облысында. — 35 филиалы бар. Карағанды облысында комір өндіруші

&&&

1.Сақтандыру дегеніміз не?

2.Сақтандыру нарығының құралдарына не жатады?

3.Қазақстанда сақтандырудың қандай түрлері бар?

4.Жеке және мүліктіксақтандырудың ерекшеліктері неде?

5.Міндетті және ерікті сақтандырудың ерекшеліктері неде?

3. Халықаралық зейнетақы нарығы

&&&

$$$002-008-001$3.2.8.1.Зейнетақы қорлары мен ЗАИБЖҰ туралы түсінік

1999 жылдың басында ҚР Үкіметінің қаулысымен міндетті зейнетақы жарнасын төлеудің тәртібі өзгертілді. Алайда. бүл арада аударудың тетігі өзгеріссіз қалды. Міндетті зейнетақы жарнасы бүрынғыша жүмыс берушінің есебінен емес, жүмыс-шының табысынан 10% мөлшерінде үсталады. Міне, осы тәр-тіпті заңцастыру арқылы ғана зейнетақы жинағының меншікті қүқығын бекітуге болатын еді. Оның үстіне, әрбір келісімшарт бойынша салымшының есеп кітапшасы ресімделеді. Тағы бір кепілдікке мынау жатады: жүмыс беруші қызметкердің келісі-мінсіз зейнетақы келісімшартын бүза алмайды.

Жинақтаушы зейнетақы қор — бүл ҚР заңында белгіленген тәртіппен зейнетақы жарнасын тарту және зейнетақы төлеу бойынша қызметті, сондай-ақ зейнетақы активтерін инвести-циялық басқаруды жүзеге асыратын заңды тұлғщ

Жинақтаушы зейнетақы қорлары салымшылардың міндетті жарнасын шоғырландырып, оларды әр түрлі бағалы қағаздарға орналастыру арқылы қордың инвестициялық портфелін қалып-тастырады. Олар мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорына (МЖЗҚ) және мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорына (МЕЖЗҚ) болінеді.

Мемлекеггік жинақтаушы зейнетақы қоры завды түлғаны білдіреді. Оның қүрылтайшысы — мемлекет. Мемлекетсалымшы-лардан міндеггі зейнетақы жарнасын алады және зейнетақы алушыларға зейнетақы телейді. Сонымен бірге зейнетаід^і актив-терін қалыптастырып, оларды мемлекеттік бағалы қагаздарға, мемлекеттік банктің депозиттеріне, халықаралық қаржы үйым-дарының бағалы қағаздарына инвестициялайды.

Мемлекеггік емес жинақтаушы зейнетақы қоры — салымшылардың міндетті және ерікті зейнетақы жарналарын алуды әрі зейнеткерлердің зейнетаквісын толеуді, сондай-ақ зейнетақы активтерін қалыитастыру және оларды инвестцция-лау бойынша іа.ізметгерді жүзеге асыратын занды түлға. Ол міндетгі қорларға қарағанда ерікті зейнетақы жарнасын да тарта алады. Ерікті зейнетақы жарнасын салымшылар заңца және зейнегакві келісімшартында белгіленген тәртіпнен және мөлшерде өз бастамасы бойынша енгізеді. Зейнетақы активтері ЖЗҚ-дан зейнетақының төленуін қамтамасыз етеді әрі жүзеге асырады. Қор зейнетақы активтерін инвестициялау арқылы инвестициялық табысқакол жеткізеді.

ЖЗҚ түрлерінен өзге ашық ЖЗҚ мен корпорациялық ЖЗҚ-ны бөліп керсетуге болады:

Апгық ЖЗҚ салымшының зейнетақы жарнасын оның жүмыс орнына және түрғылықты жеріне қарамастан қабылдай береді. Резидент болып табылатын заңды және жеке түлғалар да, резидент емес завды және жеке түлғалар да оның құрылтайшылары мен акционерлері бола алады. ҚР резидент емес қатысушысы бар ашық ЖЗҚ — бүл 25%-дан да көп дауыс берушінің акциялары төмендегілердің меншік иесінде немесе басқаруында болатын зейнетақы қоры:

1. 
   ҚР резиденті еместер;
   
2. 
   50%-дан да көп акциясы ҚР резшгент еместердің мен-шігінде немесе басқаруында
   

3. 
   ҚР резиденті еместерінің бағалы қағаздарына атаулы ие болып табылатын ҚР резиденттері.