7 лекция. Шет ел және отан психологиясы
Темперамент қасиеттерінің ерекшіліктерін ажырату.
1. Біздің мемлекетте өткізілетін темпераментті зерттеулерде қандай да бір мінез құлықтың ерекшелігін темперамент қасиеттеріне жатқызу үшін негізгі критериі, яғни, оның формалды-динамикалық сипаты болады. Темперамент қасиеттері формалды, өйткені олар әрекеттің мазмұнымен де, ол әрекетті жасайтын адамның мақсат және мотивтерімен де байланысты емес. Темперамент қасиеттері динамикалық болып табылады, өйткені олар әрекеттін динамикасын жиілігі, темпераменті, сол әрекеті іске асыруға қосылған психологиялық ерекшіліктердің ырғағын анықтайды. Темперамент қасиеттерін басқа психологиялық ерекшіліктердің арасында ажыратуға мүмкіндік беретін басқа белгілер немесе критерилер тізімі әр түрлі авторларда сәйкес келеді.
2. Т.М.Палей және В.К.Горбачевский темперамент қасиеттері:
1) ағза генетикалық қасиеттеріне тәуелді;
2) оларға онтегенетикалық алғашқылық (яғни ерте балалық шақта көрінеді) тән;
3) олар көп уақытқа дейін сақталады;
4) олар берілген адамға тән және кең жағдайда көрінеді;
5) олар адам үшін ең қиын жағдайларда, мысалы стрестік жағдайда анық көрінеді;
6) олар әрекеттің жемістілігіне ықпал етпейді.
В.М.Русалов ұсынған темперамент қасиетерінің критерлері .
1) адамның энергетикалық потенциялымен байланысты; 2) өмір әрекетінің барлық сфераларында көрінеді;
3) ерте балалы шақта шығады;
4) олар көп уақытқа сақталады;
5) биологиялық құрылымдармен, яғни жүйке жүйесінің қасиеттерімен байланысты;
6) тұқым қуалаушылық болады.
Осы критерилерге сәйкес, ішіндегі негізгі темперамент қасиеттерінің формалды –динамикалық сипаты болып табылатынын темпераменттің түрлі қасиеттері ажыратылады.
8 лекция. Когнитивті стильдер
Когнитивті стиль – информацияны оны алудың, сақтаудың қолдану өңдеудің әдісі. Информацияны өңдеудің бұл тәсілі информацияның мазмұнына байланысты емес, адамға байланысты және әр нақты адамдарда тұрақты болады. 70 ж. ортасында жеке ерекшеліктер психологиясында әр түрлі когнитивті стильдің 20 түрі белгілі болады. Когнитивті ортада индивидуалды ерекшеліктер информацияны өңдеудің әдісінде ерекше көзқараспен түсіндіретін, 3 негізгі бағыты бар. 30ж. аяғынан бастап жұмыстар жүргізілді. Онда перзентивтік ерекшеліктің зертеуі белгілі және бүгінгі таңда мұқият зерттелген когнитивті стильдің бөлінуіне алып келді, яғни бұл тәуелділік тәуелсіз деп аталады.
Достарыңызбен бөлісу: |