Лекция Педагогикалық технологиядағы жаңартпашылық оқытытудың әдістері мен формалары

2. Тақырып бөлікке (3-6 бөлікке) бөлініп, әр топ өз бөлігі бойынша маманға айналады.

3. «Мозаиканың бөліктерін» талқылау.

4. Шығып сөйлеу және барлық сауалдарды біріктіру.

Мысалы, әдебиет пәні бойынша сабақтардың алгоритмі:

а)мектеп бағдарламасындағы ертегілердің стильдік ерекшеліктері;

ә) ертегі мәтінінің негізінде жатқан орфограммаларды табу;

б) ертегілер тілінің математикалық статистикасын есептеп шығу.

Біраз уақыт өткен соң, өзінің қиялына ерік берген оқушы сауалдың жауабын табады. Оны оқушы кез келген формада (ауызша, жазбаша, таңбалық, қимылдық, музыкалық немесе суреттік формада) бере алады.

Мысалы, мағыналық «сұрап білу» сауалы: 1. Бұл объектінің себебі, шығу төркіні? 2.Оның құрылымы, ішкі бөліктері қандай? Ол басқаша емес, неге осылай?

а) бір объектінің сапасын келесі объектінің сапасымен жаңа объектіні тудыру мақсатында алмастыр;

ә) объектінің қасиетін басқа ортадан (жерден) табу;

б) зерттелетін объекті элементінің өзгерісі мен өзгерген объектінің жаңа қасиетін сипаттау.

1. 
   Ой шабуыл жылдам жауап іздейтін жаттықтыратын сипаттағы бой жазудан басталады.
   
2. 
   Міндет нақтыланып, талқылау ережесі ұғындырылады.
   
3. 
   Старт. Әркім идея айтып, толықтырады, нақтылайды.
   

Davis G.A. Roweton 1968

• 
  әлденені қосу немесе алып тастау;
  
• 
  түсін өзгерту;
  
• 
  материалды өзгерту;
  
• 
  бөліктерінің орнын алмастыру;
  
• 
  формасын өзгерту;
  
• 
  өлшемін өзгерту;
  
• 
  ішкі қалпын өзгерту сынды тапсырма түрі беріледі.
  

Whiting C.S. 1958

Жаңаша тәсілмен қолдануға бола ма?

Өзгерген түрде қолдану мүмкін бе?

1. Бейімдеп қолдануға бола ма?

• 
  Неге ұқсайды?
  
• 
  Қандай ойға жетелейді?
  
• 
  Нені көшіру керек?
  
• 
  Кімге еліктеу керек?
  

• 
  Танымастай өзгерту керек пе?
  
• 
  Міндеті мен түсін өзгерту керек пе?
  
• 
  Қимылын, иісін, формасын өзгерту керек пе?
  

• 
  Не қосуға болады?
  
• 
  Жұмыс уақытын ұзарту керек пе?
  
• 
  Жиілігін өсіру керек пе?
  
• 
  Сыртқы қабатын қалыңдату керек пе?
  
• 
  Көлемін ұлғайту керек пе?
  
• 
  Ингредиент қосу керек пе?
  
• 
  Еселеу керек пе?
  
• 
  Көбейту керек пе?
  
• 
  Арттыру керек пе?
  

• 
  Нені алмастыру?
  
• 
  Нені қысу?
  
• 
  Ненің миниатюралық көшірмесін жасау керек?
  
• 
  Нені төмендету керек?
  
• 
  Нені қысқарту керек?
  
• 
  Нені жеңілдету, сақтау, оңайлату, айыру, көзден таса қылу керек?
  

• 
  Кіммен алмастыру?
  
• 
  Немен алмастыру?
  
• 
  Басқа ингредиентпен бе?
  
• 
  Басқа материалмен бе?
  
• 
  Басқа шарамен бе?
  
• 
  Басқа қуатпен бе?
  
• 
  Басқа орынмен бе?
  
• 
  Басқа әдіспен бе?
  
• 
  Басқа интонациялық дауыспен бе?
  

• 
  Бөліктердің орындарын ауыстыру керек пе?
  
• 
  Қандай реттілікпен?
  
• 
  Қай қырынан?
  
• 
  Басқа тәртіп бойынша орналастыру керек пе?
  
• 
  Себеп пен салдардың орнын ауыстыруға бола ма?
  
• 
  Қадамның ұзындығын өзгерту керек пе?
  
• 
  Күн тәртібін өзгерту керек пе?
  

• 
  Қосуды алумен ауыстыра аламыз ба?
  
• 
  Қарама-қарсылықтың стилін өзгерте аламыз ба?
  
• 
  Қарама-қарсылықтың мәнерін өзгерте аламыз ба?
  

• 
  Құрыш қоспасы, конфет қоспасының құрамын т.б. біріктіруге бола ма?
  
• 
  Бөліктерді біріктіруге бола ма?
  
• 
  Сөйлемдерді біріктіруге бола ма?
  
• 
  Идеяларды біріктіруге бола ма?
  

Parnes S.J. 1967

1. 
   Ізделініп отырған объектінің жай-күйі қандай?
   
2. 
   Қай топқа ықпал ету керек?
   
3. 
   Қажетті шығындар қаншалықты?
   
4. 
   Материалдық құндылықтың қолданылуы қаншалықты?
   
5. 
   Моральдық немесе құқықтық шектеу қойыла ма?
   
6. 
   Жаңа міндеттерге бастап алып келе ме?
   
7. 
   Ары қарай қандай қиындықтар кезігуі мүмкін?
   
8. 
   Ондай жағдайда не істеу керек?
   
9. 
   Сәтсіздіктің салдары қандай болып келуі мүмкін?
   
10. 
    Мерзімі қанша?
    

Оған тән сипат:

• 
  Жеңіл басқарылатын шағын топтарға ыңғайлы;
  
• 
  Даулы сауалдарды оңай анықтайды;
  
• 
  Жылдам кері байланыс орната алады;
  
• 
  Проблема көлемін жылдам сұрыптайды
  

• 
  Қызыл – жоқ, мен келіспеймін.
  
• 
  Сары – шешіммен келіспесем де, оны құптаймын.
  
• 
  Жасыл – иә, мен келісемін.
  

Оқушыларға осы зерттеу объектісін төмендегідей негізде зерттеу ұсынылады: зерттеу мақсаты  жұмыс жоспары  объекті туралы факті  тәжірибе, тәжірибенің суреті, жаңа фактілер  туындаған сауалдар мен проблемалар  нұсқалардың жауаптары, жорамалдар  нәтиже  қорытынды.

Оқушыларға идея айтуға тапсырма беріп, жауапқа үш түрлі фишканың бірі беріледі. Сыныптағы ең көп жасыл фишка жинаған оқушы жеңімпаз болып табылып, «Данышпан» деген мадақтау қағазын алады.

-оқушылардың шығармашылық іс-әрекеті психологиялық белсенділікке түседі;

-жоғары балл алуға мүдделі топтардың әріптесуі тәсілмен жаңа идея түзіліп ұсынылады.


Әдістің мәнісі:

-моторы не болып табылады?

-тежегіші?

-кілті ше?

-рөлі ше?

-қорабы мен дөңгелегі?

-ішкі бөлігі ше?

-жүк салғышы? және т.б. бөліктері.

Осы арқылы ұғым-түсініктерді оқушылар санасына жете ұғындыруға болады.

Мектептегі сыныптың бірі – Мерседес және Камри командаларына; екіншісі – Мазда мен Ягуар командаларына бөлініп, А тобы:

Затты, құбылысты және технологияны машинамен біріктіріп (жүк, жеңіл, жолаушы...т.б.) басын қос. Осындай көліктің суретін салуға тырыс.

Содан кейін материалды бекіту үшін төмендегідей сауал түрлері қойылады:

1. Басқару рөлі не болып табылады?

2. Моторы не болып табылады?

3. Жанар майы не болып табылады?

4.Салоны не болып табылады?

5.Тежегіші не болып табылады?

6.Дөңгелегі не болып табылады?

1.Газеттің атауы, девиз таңдап алу;

2. Бірінші бет есептің шешу жолы;

3.Екінші беті математика тарихы;

4. Үшінші бет есепті шешу жолында кездескен қиындықтар;

5. Төртінші бет – «Бұл қызықты» айдары.

В.Демченко

Ең соңғы саты – сабақтың қорытындысын шығарады.

Жеңімпаз болып, аз уақыт ішінде шынайы идея ұсына алатын топ табылады.

Бұл әдіс – дойбы ойнына ұқсас.

Оған екі команда қатысады. Ойын тақтасы бар: жасыл және сары тастар беріледі. Дұрыс шешім жасағанда тас алға жылжытылып, қате шешім жасағанда кері шегеріліп отырылады. Кім қарсыластар жаққа бірінші жетсе, сол топ жеңімпаз болып табылады.

М.Книсарина

1. 
   Үнділік;
   
2. 
   Арабтық;
   
3. 
   Еуропалық. Әр елдің енгізген ұғым-түсініктері:
   

2. «Аквариум техникасын» өткізу тетіктері:

3. Проблема түзіледі.

4. Қатысушылар екі топқа бөлініп, бір-бірлеріне қарама-қарсы отырады.

5. Әр топ пікірталас кезінде өздерінің ортақ көзқарастарын айтатын өкілдерін тағайындайды.

6. Барлық қатысушылар тақырыпты алдын ала білгендіктен талқылау бірден басталып кетеді.

7. Өкілдер ортаға шығып өз тобының пікірін қолдап, қорғайды.

8. «Аквариумның» қалған қатысушылары ортаға шығып өз ойларын айта алмағанымен, өз пікірлерін өкілдеріне жазбаша түрде бере алады.

9. Өкілдер өз тобымен келісіп алу үшін үзіліс ала алады.

10. «Аквариумдық» талқылау белгіленген уақыт бітісімен немесе шешім қабылданған соң аяқталады.

11. Пікірталас аяқталған соң, әр топ өкілдері өз алдына бөлек талқыланған мәселеге қатысты сын пікірлердің қорытындысын шығарады.

Өткізілу тетіктері:

1.Қатысушылар не топтасып, не жекелей жұмыс істейді.

2.Ойын сабақтың тақырыбын мұғалім өзі айтады.

3. Оқушылар оқулық пен оқу материалын алады.

4. Әр топ (жеке оқушы) сабақтың жоспарын жасап, оның кезеңдерін белгілеп, өткізілу формасын құрастырады.

5. Ойыншылар қатысушылар алдында өз жобасын қорғайды.

6. Қатысушылар панорама сабақтың жоспарына бағалау жасайды.

7. Мұғалім төреші ретінде талқылауға төрелік етеді.