Лекция тезистерінің жинағын дайындаған: аға оқытушы Қ. А. Тұрлыбеков
жүктеу/скачать 221.57 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2-лекция. Тақырыбы: Халықаралық жеке құқықтың қайнар көздері. Жоспар: 1. Халықаралық жеке құқық қыйнар көздерінің түсінігі.
- Лекция мақсаты
- Лекция мәтіні. 1.
| Бақылау сұрақтары:
1.Халықаралық жекс күкыктың үғымы мен пәні. 2.Халықаралық жеке күкықтың жүйесі. 3.Халықаралық жеке құқықтың дамуына әсер етуші негізгі факторлар. 4.Халықаралық жеке құқықтың Қазакстан Республикасының дамуына әсер етуі. 5.Халықаралық жеке және халықаралық жария кұкықтың арақатынасы. 2-лекция. Тақырыбы: Халықаралық жеке құқықтың қайнар көздері. Жоспар:
2. Конституция халықаралық жеке құқықтың қайнар көзі ретінде. 3.Азаматтық кодекс халықаралық жеке құқықтың қайнар қөзі ретінде. 4. Әдет-ғұрып: түсінігі, мәні. Лекция мақсаты: Халықаралық жеке құқық қыйнар көздерінің түсінігін, Конституцияның Халықаралық жеке құқықтың қайнар көзі ретінде оқытылуын түсіндіру, Азаматтық құқықтың Халықаралық жеке құқықтың қайнар қөзі ретінде оқытылуын түсіндіру, Әдет-ғұрып түсінігін, мәнін түсіндіре отырып, оқыту. Лекция мәтіні. 1. Халықаралық жеке құқық қыйнар көздері деп – осы қайнар көздер сүйенетін нормалар жиынтығын айтамыз. Ал норма дегеніміз – бұл латын тілінен алынған «norma» яғни заңдастырылған міндет, тәртіп деген мағана білдіреді. Кейбір құқық нормаларының мазмұны мен іс-қимыл тетігі құқықтың нормаларына емес, халықаралық силастық, татулық нормаларына ұқсас келеді. Халықаралық жеке құқықтың әлі күнге дейін жалпыға танылған, бірыңғай қайнар көздері түрлерінің тізімі жоқ екенін айта кету қажет. Біріншіден, олар халықаралық шарт, халықаралық өдет-ғүрып пен қүқықтың ортақ қағидалары. Екіншіден, құқықтық нормаларды анықтау үшін көмекші құралы ретінде — сот шешімдері мен доктрина келтіріледі. Біздің негізгі назарымыз, сол аталған қайнар көздердің санаттарына бөлінетін болады. Сонымен бірге, соған қоса біржақты актілердің маңызын, сондай-ақ ішкі мемлекеттік заңдар мен халықаралық жеке құқықтық қайнар көздердің мәселесіне байланысты сот шешімдерінің маңызын сипаттаудың қажетті екендігін айтамыз. Халықаралық жеке құқықтың қайнар көздерін қарастырудан бұрын, мына сұраққа жауап берелік — құқықтың қайнар көзі (мүнда халықаралық құқық жайында айтылады) сапасының аса зор маңызға ие болып отырғандығы неліктен? Оның жауабы: осындай жағдайларда (біріншіден, мұндағы халықаралық құқық субъектілерінің арасындағы даулар), халықаралық құқықтың сәйкес нормаларына сүйене отырып, өзіндік позицияны негіздеудің өзі өте қажет, ал оның, халықаралық жеке құқық қайнар көзінің қандай да бір түрінің шеңберінде объективтіленгені қажет. Халықаралық келісім-шарттар. Халықаралық келісім-шарттар бұл, халықаралық дәрежедегі мемлекетаралық келісімдер немесе келісім-шарттар. Бұл шарт бойынша текет соңына қол қойылып, қатысы бар мемлекеттет мөрі басылады. Қазіргі тандағы халықаралық құқықтың негізін салушы қайнар көздердің бірі болып — халықаралық шарт танылады, дегенмен жоғарыда айтылғандай, халықаралық құқықтағы негізгі реттестіруші тәсілі болып, халықаралық құқық субъектілер еркілерінің санасу тәсілі саналады, оның өзі, халықаралық шартты бекіту кезінде айқын көрінеді. Халықаралық құқық қайнар кездері ретіндегі халықаралық шарттың нормалары, халықаралық әдет-ғүрыптар секілді қалыптасатын нормаларға қарағанда, қалауымызға жақын, дегенмен де, "халықаралық шарт" үғымы халықаралық әдет-ғүрып ұғымына қарағанда әлдеқайда анық болып табылады, даулы жағдайда, сол тәртіп ережелерінің әдеттегі құқықтық норма ретінде барын дәлелдеудің өзінде қиынға түседі (яғни сәйкес өлшемдер бойынша). Халықаралық шартқа байланысты мәселелер қазіргі кезде негізгі үш келісімдермен реттеледі - 1969 жылғы Халықаралық шарттар құқығының Вена Конвенциясымен, 1986 жылғы халықаралық ұйымдар арасындағы немесе халықаралық үйымдар мен мемлекеттер арасындағы халықаралық шарттар құқығы туралы Вена Конвенциясымен, сондай-ақ 1978 жылғы халықаралық шарттарға қатысты, мемлекеттердің құқыққа иеленушілік жайындағы Вена Конвенциясымен реттеледі. Олардың ішіндегі ең маңыздысы болып, 1969 жылғы Конвенция танылады. Осы қүжатқа сәйкес халықаралық шарт деп — мемлекеттер арасындағы жазбаша түрде бекітіліп, мүндай келісімнің бір құжатта не бірнеше өзара байланысы бар қүжаттарда бар болуына, не оның нақты аталуына қарамастан, халықаралық құқықпен реттелетін халықаралық келісім түсіндірілуі мүмкін. 2. Халықаралық шарттағы жақтар тек халықаралық құқық субъектілері ғана бола алады, сонымен бірге мемлекеттер осыған шектеусіз қатыса алады. Бұған мысал ретінде, халықаралық құқық қабілеттілігі шектелген, жүргізуші субъектілер ретіндегі — халықаралық үйымдардың құрылтай шарты мен жарғысына байланысты, ал федерация субъектілері - федеративті мемлекеттің ішкі зандарына байланысты және т.б. Халықаралық шарт, екі жақтың келісімін белгілі мәселелері бойынша білдіреді, басқаша айтқанда, заңды міндеттіліктің оған, екі жақтың келтіруімен жүзеге асуы қажет, демек барлық жақтарымен келтірілуі қажет. Егер де халықаралық шарттың немесе оның қандай да бір бөліміне қатысты жақтардың келісіміне негізделген күдік болған жағдайда, сол шарттың заңды әрекетін дауға салып шешуге болады. Тағы бір айта кететін жағдай, мемлекеттер өз төртібін, сондай-ақ өзінің ішкі мемлекеттік заңдарының актілеріне сөйкес, халықаралық шартты дайындау, бекіту, оны орындау мен заңды күшінің тоқтатылуына қатысты мемлекет атынан қызметті жүзеге асыруға қүзыреті бар органдар мен жақтардың тәртібін қалыптастыра алады. Халықаралық шарттар мен оларды бекітуші мемлекеттер, сол не өзге мемлекеттің ұлттық құқығына бағынышты бола алмайды. Халықаралық құқықтың қайнар көздері ретіндегі халықаралық шарттардың жалпы сипатының шеңберінде, өзге де оларға ұқсас сипаттарынан айырмашылықтарына назар аударудың қажетті екендігін санай аламыз, яғни мұндағы халықаралық жеке құқық субъектілері мен жеке түлғалар арасындағы шарттарды, джентльмендік келісімдері мен саяси ойлары жайлы мәлімдемелерін айтса болады. Мемлекеттер мен жеке түлғалар арасындағы шарттар (халықаралық үйымдар арасындағы шарттар сирек жүреді), шетел занды және жеке тұлғалары, халықаралық жеке құқық саласына тән нәрсе. Сондай-ақ оларды халықаралық шарттар ретінде мойындау мәселесінің өзі өте жиі байқалады. Әдеттегідей, ұлтаралық компаниялармен жасалатын мемлекеттердің шарттарына қатысты мәселесі бойынша. Мүндай мойындаудың беретіні не және ұлтаралық компания үшін оның қандай маңызы бар? Жауабы өзі айтып отырғандай, онда бұл келісім мемлекеттің үлттық юрисдикциясының саласынан шығуы қажет, яғни ұлтаралық компаниямен болған келісім жақтары (демек халықаралық құқықтық ережелерге, халықаралық қағидаларға бағынышты болуы мүмкін). Осындай шарттан туындайтын даулар да, аталған мемлекеттің ұлттық соттарында емес, өзге жолдармен шешілуі қажет. Үстем етуші пікірге сай, осы тарау авторының өзі бөліп көрсетіп отырғаңдай, мүндай шарттар, қайткенмен де халықаралық болып саналмауы қажет. Біржақты пікірге бұл мәселе бойынша, әлі де болса өз мақсатына жете қойған емес. Оның күрделілігі, мемлекеттердің "интернационалдандырылған" деп аталатын жеке тұлғалармен шарттарының әр түрлі болып келуімен күшейе түседі. Жоғарыдағы шарттар бойынша оларға қолданылатын құқық, сондай-ақ олардан пайда болатын құқықтық қатынастар үшін - халықаралық түрі болып та-былады немесе былайша делінетін "құқықтың жалпы қағидалары немесе тек осы шарттың ғана нормалары болып табылады (бір жақтың ұлттық құқығы емес). Біздің пікірімізге сай, мүндағы айтылып отырған мәселе қайткенмен де халықаралық шарттар жайында емес, шетел элементі бар жеке қүқықтық келісім-шарттардың (контрактілердің) арнайы түрлері жайында айтылады. Джентльмендік келісімдерге келетін болсақ, мүнда көптеген ғалымдардың пікірі бойынша, жеке түлғалар арасындағы ауызша түрдегі келісімділігі жайында айтылады, әдеттегідей өз мемлекеттерін халықаралық аренада таныстыру қүқығына ие болады. Аталған келісім, мемлекеттер үшін міндетті түрдегі занды салдарға әкеп соқтырмауы қажет. Кей кездері келісім-шарттар ауызша да жасалуы мүмкін. Мұндай келісімшарттар «Джентелменизмдік» деп аталады. Халықаралық келісім-шарттар объектісі болып, материалдық немесе материалдық емес объектілер жатады. Әрбір келісім-шартта объектісі көрсетіледі. Мыс: Қазақстан Республикасы мен Фрнция мемлекеті арасындағы келісім шарт объектісі – достық, ынтымақтастық, татулықтағы қарымқатынасы жатады. бұл келісім-шартқа 1992 жылы 23 қыркүйекте Парижде қол қойылды. 3. Халықаралық келісім-шарттың мақсаты субъектілердің өз елінің дамуын және танылуын алға тартады. Қазақстан азаматтарының Қытайдағы құқығын қорғау Қытай азаматтарының Қазақстандағы құқығын қорғау екі мемлекеттің консультациялық жәрдемімен 1992 жылы 10 тамызда Қытай мен Қазақстанның консультациялық келісім-шарты арқылы түзілген. Келісім-шарттар екі түрге бөлінеді: 1. мерзімді; 2. мерзімсіз. Әрбір келісім-шарт субъектілердің қатысуымен міндетті, әрі әділ орындалуға міндетті. Әдет-ғұрып нормалар бұл бұрыннан қолданылып келе жатқан нормалар, шарттар жиынтығы. Әдет-ғұрып нормалары халықаралық тәжірибиеде қалыптасқан мінез-құлықтар ережесі болып табылады. Әдет-ғұрыптық норма әдетте ұзақ мерзімді тәжірибе нәтижесінде, құқық субъектілері осы норманың заңдық міндетті сипатын мойындаған кезде пайда болады. Әдет-ғұрып нормалары тиісті ереженің анық айқындалған тұжырымы бар заңды құжат болып есептелмейді. Әдет-ғұрып бір немесе бірнеше мемлекеттердің осындай халықаралық іс-қимылдарының арқасында пайда болады. Ол үшін қолдану ұзақтығы және заңды түрде міндеттілікке сенімді болуы тән қасиет. Жоғарыда ескертіп айтып өткеніміздей, казіргі таңдағы халықаралық тәжірибеде (практикада) халықаралық жеке құқық субъектілерінің арнайы қатынастарын келісімді жолмен қалыпқа келтіру үрдісі байқалып отыр. Халықаралық әдет-ғүрып халықаралық шартпен қатар, халықаралық жеке құқықтың ең маңызды кайнар көзі болып табылады. Халықаралық өдет-ғүрып, халықаралық құқық субъектілерінің ұзақ уақыт бойы қолдану нәтижесінде қалыптасқан тәртіп ережесі болып саналады, біріншіден, бұл субъектілер мемлекеттер, сонымен қатар осы субъектілермен занды түрде міндетті екендігі мойындалады. Жоғарыда келтірілген мәселелерді айта отырып, негізгі екі өлшемді шығаруға болады, (жалпыға танылған сипатына ие) — объективті жөне субъективті, бұл белгілердің жиынтығы халықаралық әдет-ғұрыптың бар екендігі туралы айта алады. Осы екі элементті қалай дәлелдеу қажет? Әрине мүны дөлелдеу өте қиын, дегенмен әрбір нақты мәселеде оның жағдайын есепке алу кажет, халықаралық тәжірибені зерттеу қажет. Қойылған сүрақтарға халықаралық жеке құқық жауаптарының дәл белгілері жоқ. Олардың шешімі біздің пікірімізше, акиқат тұрғыдағы нақты жағдайларға байланысты болуы қажет. Халыкаралық әдет-ғүрып нормаларын дәлелдеу мәселесіне орай, олар халықаралық шарттьң негізінде не болмаса халықаралық ұйымдардың қарарының немесе ішкі мемлекеттік заңдарының іргесінде қалыптаса ала ма деген сұрақ туады. Яғни, егер норманың, бұрында кәдімгі құқықтық әрекеті болған кезде, келісімді құқықтық куәландыру алған уақытында, ол әдет-ғұрып ретінде көрінбей, шарттың нормасы ретінде қолданыла бастайды. Алайда мүнда, бүл мәселеге өзге курста қарау қажет. Нормаларының бірі не конструкциясының әбден қалыптасқаны соншалықты, осы шарттың қатысушылары болып табылмайтын арнайы мемлекеттер ішінде ғана өздерінің белгілі қатынастарын реттеу кезіндегі міндетті ережесі ретінде, ұзақ уақыт бойы қолданылып келеді. 4. Әдет-ғұрып нормалар бұл бұрыннан қолданылып келе жатқан нормалар, шарттар жиынтығы. Әдет-ғұрып нормалары халықаралық тәжірибиеде қалыптасқан мінез-құлықтар ережесі болып табылады. Әдет-ғұрыптық норма әдетте ұзақ мерзімді тәжірибие нәтижесінде, құқық субъектілері осы норманың заңдық міндетті сипатын мойындаған кезде пайда болады. Мұндай жағдайда, соңғы мемлекеттерге қатысты халықаралық жеке құқықтық әдет-ғұрыптың қалыптасу фактісін айту қажет. Екі жақты халықаралық шарттар, сол секілді сипатта шыға ала ма? Бұған "иә" деп жауап бере аламыз, дегенмен ең басты шығушы тезисі болып, сол фактісі аталады. Мұндағы норма, сонымен бірге, белгілі мемлекеттер санымен қолданылады жөне мойындалады. Осылайша, соларға қатысты ол әдет-ғұрып сипатына ие болады. Ал шарт бойынша шығушы екі жаққа келер болсақ, мұндайда бұл норма оларға қатысты кәдімгі құқықтық емес келісім ретінде жүреді. Ішкі мемлекеттік заңдарды айтатын болсақ, осында жоғарыдағы жағдайды келтіру, өлде-қайда күрделі бола түседі. Міндетті заңды күші жоқ халықаралық үйымдардың құжаттарына қатысты, ең аддымен БҰҰ қарарлары, осында қалыптасатын ережелер негізінде ортақ қолданбалы төжірибе көмегімен және де мемлекеттер тарапынан заңды міндеттілікті мойыңдауы арқылы халықаралық құқықтық әдет-ғұрыптар қалыптаса алады. Тәртіп ережесін қолданудың алғашқы процестері өтіп жатқан кезде, сол мемлекеттің кәдімгі міндетті нормасы ретіндегі, сол ереженің қалыптасуына қарсы келгендігін қандай да бір әдіспен көрсету қажет пе еді? Біздің пікірімізше, осы арада теріс жауап бергеніміз жөн. Сол сияқты жоғарыда біз келтірген, бірінші сұрағымыздың жауабы өзгеріссіз калады; сондай мемлекетке қатысты ереженің қолданбай қала беруі тиіс (оның мемлекетке қатысты өз позициясын корсетпеген жағдайында да). Осы жерде мемлекеттер еркілерінің қатаң келісімділік кағидасы жүруі тиіс. Жағдай басқалай өзгереді, алғашқыда мемлекет, сол не озге де әдет-ғүрыптың қалыптасуына мүдде қатыса алмаған кезі болған, бірақ та кейін оларға қалыптасқан кәдімгі нормаға қарай отырып, сол қатынастарға қатысу мүмкіндігі туады. Мысалы, А мемлекетінің ғарыш объектілерін қолдануға байланысты қызметін жүзеге асыру мүмкіңдігі жоқ делік. Дәл сол қызметті жүзеге асырып отырған Б, В т.б. мемлекеттер халықаралық әдет-ғұрыптары ретінде танылған белгілі бір тәртіп белгілерін шығарады. А мемлекетінің енді болса, ғарыш объектілерін ұшыруға мүмкіндігі туады, мұндағы кәдімгі құқықтық нормалар осы мемлекетке де таралуы қажет. Қорыта айтарымыз, сондай-ақ халықаралық әдет-ғұрып ұғымымен қатар "халықаралық әдет-ғұрыптық" үғымы бар. Ол да, мемлекеттердің халықаралық тәжірибесінде қайта-қайта қолданылатын тәртіп ережесі болып саналады, яғни мұнда объективті белгісі көрінеді, алайда субъективті белгісі яғни ереженің заңды міндеттілігін мойындау жоқ. Осыған орай, оны сақтамаған жағдайда заңды жауапкершілік тумайды. Халықаралық әдеттілікке тән бір мысал — дипломатиялық хаттама және этикет шеңберіңдегі халықаралық нормалар бола алады. Қазақстан Республикасы мен Фрнция мемлекеті арасындағы келісім шарт объектісі – достық, ынтымақтастық, татулықтағы қарымқатынасы жатады. бұл келісім-шартқа 1992 жылы 23 қыркүйекте Парижде қол қойылды. Халықаралық келісім-шарттың мақсаты субъектілердің өз елінің дамуын және танылуын алға тартады. Қазақстан азаматтарының Қытайдағы құқығын қорғау Қытай азаматтарының Қазақстандағы құқығын қорғау екі мемлекеттің консультациялық жәрдемімен 1992 жылы 10 тамызда Қытай мен Қазақстанның консультациялық келісім-шарты арқылы түзілген. Келісім-шарттар екі түрге бөлінеді: 1. мерзімді; 2. мерзімсіз. Әрбір келісім-шарт субъектілердің қатысуымен міндетті, әрі әділ орындалуға міндетті. Әдет-ғұрып нормалар бұл бұрыннан қолданылып келе жатқан нормалар, шарттар жиынтығы. Әдет-ғұрып нормалары халықаралық тәжірибиеде қалыптасқан мінез-құлықтар ережесі болып табылады. Әдет-ғұрыптық норма әдетте ұзақ мерзімді тәжірибе нәтижесінде, құқық субъектілері осы норманың заңдық міндетті сипатын мойындаған кезде пайда болады. Әдет-ғұрып нормалары тиісті ереженің анық айқындалған тұжырымы бар заңды құжат болып есептелмейді. Әдет-ғұрып бір немесе бірнеше мемлекеттердің осындай халықаралық іс-қимылдарының арқасында пайда болады. Ол үшін қолдану ұзақтығы және заңды түрде міндеттілікке сенімді болуы тән қасиет. Жоғарыда ескертіп айтып өткеніміздей, казіргі таңдағы халықаралық тәжірибеде (практикада) халықаралық жеке құқық субъектілерінің арнайы қатынастарын келісімді жолмен қалыпқа келтіру үрдісі байқалып отыр. Халықаралық әдет-ғүрып халықаралық шартпен қатар, халықаралық жеке құқықтың ең маңызды кайнар көзі болып табылады. Халықаралық өдет-ғүрып, халықаралық құқық субъектілерінің ұзақ уақыт бойы қолдану нәтижесінде қалыптасқан тәртіп ережесі болып саналады, біріншіден, бұл субъектілер мемлекеттер, сонымен қатар осы субъектілермен занды түрде міндетті екендігі мойындалады. Жоғарыда келтірілген мәселелерді айта отырып, негізгі екі өлшемді шығаруға болады, (жалпыға танылған сипатына ие) — объективті жөне субъективті, бұл белгілердің жиынтығы халықаралық әдет-ғұрыптың бар екендігі туралы айта алады. Осы екі элементті қалай дәлелдеу қажет? Әрине мүны дөлелдеу өте қиын, дегенмен әрбір нақты мәселеде оның жағдайын есепке алу кажет, халықаралық тәжірибені зерттеу қажет. Қойылған сүрақтарға халықаралық жеке құқық жауаптарының дәл белгілері жоқ. Олардың шешімі біздің пікірімізше, акиқат тұрғыдағы нақты жағдайларға байланысты болуы қажет. Халыкаралық әдет-ғүрып нормаларын дәлелдеу мәселесіне орай, олар халықаралық шарттьң негізінде не болмаса халықаралық ұйымдардың қарарының немесе ішкі мемлекеттік заңдарының іргесінде қалыптаса ала ма деген сұрақ туады. Яғни, егер норманың, бұрында кәдімгі құқықтық әрекеті болған кезде, келісімді құқықтық куәландыру алған уақытында, ол әдет-ғұрып ретінде көрінбей, шарттың нормасы ретінде қолданыла бастайды. Алайда мүнда, бүл мәселеге өзге курста қарау қажет. Нормаларының бірі не конструкциясының әбден қалыптасқаны соншалықты, осы шарттың қатысушылары болып табылмайтын арнайы мемлекеттер ішінде ғана өздерінің белгілі қатынастарын реттеу кезіндегі міндетті ережесі ретінде, ұзақ уақыт бойы қолданылып келеді. Әдет-ғұрып нормалар бұл бұрыннан қолданылып келе жатқан нормалар, шарттар жиынтығы. Әдет-ғұрып нормалары халықаралық тәжірибиеде қалыптасқан мінез-құлықтар ережесі болып табылады. Әдет-ғұрыптық норма әдетте ұзақ мерзімді тәжірибие нәтижесінде, құқық субъектілері осы норманың заңдық міндетті сипатын мойындаған кезде пайда болады. Мұндай жағдайда, соңғы мемлекеттерге қатысты халықаралық жеке құқықтық әдет-ғұрыптың қалыптасу фактісін айту қажет. Екі жақты халықаралық шарттар, сол секілді сипатта шыға ала ма? Бұған "иә" деп жауап бере аламыз, дегенмен ең басты шығушы тезисі болып, сол фактісі аталады. Мұндағы норма, сонымен бірге, белгілі мемлекеттер санымен қолданылады жөне мойындалады. Осылайша, соларға қатысты ол әдет-ғұрып сипатына ие болады. Ал шарт бойынша шығушы екі жаққа келер болсақ, мұндайда бұл норма оларға қатысты кәдімгі құқықтық емес келісім ретінде жүреді. Ішкі мемлекеттік заңдарды айтатын болсақ, осында жоғарыдағы жағдайды келтіру, өлде-қайда күрделі бола түседі. Міндетті заңды күші жоқ халықаралық үйымдардың құжаттарына қатысты, ең аддымен БҰҰ қарарлары, осында қалыптасатын ережелер негізінде ортақ қолданбалы төжірибе көмегімен және де мемлекеттер тарапынан заңды міндеттілікті мойыңдауы арқылы халықаралық құқықтық әдет-ғұрыптар қалыптаса алады. Тәртіп ережесін қолданудың алғашқы процестері өтіп жатқан кезде, сол мемлекеттің кәдімгі міндетті нормасы ретіндегі, сол ереженің қалыптасуына қарсы келгендігін қандай да бір әдіспен көрсету қажет пе еді? Біздің пікірімізше, осы арада теріс жауап бергеніміз жөн. Сол сияқты жоғарыда біз келтірген, бірінші сұрағымыздың жауабы өзгеріссіз калады; сондай мемлекетке қатысты ереженің қолданбай қала беруі тиіс (оның мемлекетке қатысты өз позициясын корсетпеген жағдайында да). Осы жерде мемлекеттер еркілерінің қатаң келісімділік кағидасы жүруі тиіс. Жағдай басқалай өзгереді, алғашқыда мемлекет, сол не озге де әдет-ғүрыптың қалыптасуына мүдде қатыса алмаған кезі болған, бірақ та кейін оларға қалыптасқан кәдімгі нормаға қарай отырып, сол қатынастарға қатысу мүмкіндігі туады. жүктеу/скачать 221.57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|