Мазмұны кіріспе жасөспірім дзюдошылардың дайындығын үлгілеу ерекшеліктері
жүктеу/скачать 354 Kb.
|
| Жасөспірім дзюдошылардың жылдамдық-күш жетілдіру дайындық-күш жетілдіру дайындғының әдісі мен ілімі.
Практика куәландырғандай әртүрлі дене шынқтыру жаттығуларын спортсменнің ағзасы ерекше бағытта қабылдайды. Бәрімізге де түсінікті жайт ол жылдамдық-күш жетілдіру сапасының нәтижелі дамуы қолданатын ілімі түрімен, қомплексті дене шынықтыру жаттығуларын пайдаланумен тығыз байланысты. Жылдамдық-күш жетілдіру дайындығы әртүрлі әдіс пен ілімді қамтиды, атлеттің максималды тез қимыл-қозғалысқ тойтарыс беретін қабілетін дамытуға бағытталған түрі қамтылған. Ғалымдардың айтуы бойынша арнайы жылдамдық – күш жетілдіру дайындық процессін синтетикалық, аналитикалық және вариативтік күш дамуы және физиологиялық сапаға қарасты жылдамдық компоненті бейім. Осыған қарамастан қысқартылған қайталай әдісі (ілімі) негізі деп саналады. Әртүрлі қозғалыста: қайталау, вариантивті қолданады. Спорсмендердің ерекше қимыл-қозғалыс жұмыстарында олардың салмағы әртүрлі екенін ескеру қажет. Бұндай жағдайда арнайлы жылдамдық-күш сапасының даму және жетілдіру мақсатында келіспеушіліктер де туындайды. Ғалымдар мынадай тұжырымға келген, арнайы жылдамдық – күш жетілдіру дайындығынакомплексті жүйе әдісін қолдану ұсыну. Сонымен қатар Ғалымдар былай деп санайды: жаттығудың әртүрлі қиындығы күштілік дамуынан немесе шапшаңдық күш компонентіне байланысты. Егер де бір компоненттің дамуы артта қалса, онда соған көбірек көңіл бөлу керек. Жылдамдық-күш сапасының дамуына әртүрлі региональдық және глобальдік түрде қолдану қажет. Бірақ та, арнайы өзі таңдаған спорт түрінің дауымен арнайы дайындалған жаттығулар сол таңдалған спорт түріне жақын жаттығу түрлері нәтижелі болмақ. Сонымен қатар таңдалған спорт түрінің өзгешелік сапасының дамуына және техникалық жетілуіне бағытты ықпал жасау қажет. Бұл жағдай жаттығу әдісін таңдау түрінде спорт ілімінің маңызы болып табылады. Күресушілерді жылдамдық-күш сапасының жоғары нәтижесінде нысаналы бағытта тәрбиелеуге, жаттықтырушы тек қана олардың қимыл-қозғалысын білу емес, сонымен қатар арнайы жаттығу таңдауда әрқашан көңіл бөліп отыруы керек. Осы жағдай да ғана дұрыс әдіс таңдалып, спортсменнің сапалы жаттығуы мүмкін. Бәрімізге белгілі жайт, дзюдоист жарыс кезінде табысты күрес әдістерін пайдалану үшін, жылдамдық күш жетілдіру дайындығы жоғары деңнейде болу керек. Дзюдошыға жылдамдық күш жетілдіру сапасының биік деңгейде болғаны қажет, өйткені жасөспірім дзюдошыларының жекпе-жекке шыққанда қарсыласымен қарсыласу және шабуыл жасау, қорғаныс түрінде өте қажет. Дзюдоист қарсыласын қорғаныс түрінен алып шығу үшін тек қана үлкен күш иесі болу емес, сонымен қатар күшін дұрыс пайдалана білу керек. Бұлшық еттің қатаюына, техникалық қызметтің дұрыс тәрбиеленгені жөн. Осы мақсатта арнайы жаттығулар техникалық қызмет жүйсінің сәйкес болуына қарай таңдау керек [19]. Ғалымдардың зерттеуі кезінде бұлшық еттер арасындағы координация (үйлесім) арқасында жылдамдық күш сапасы жақсарып, ең негізгі ауырпашықыты көтеретін бұлшық еттердің жұмысы жақсарған. Бірақ та, егер де бұл жағдайда бұлшық ет жұмысының деңгейі жақсарса. Онда жылдамдық-күш сапасын артқанымен зорлық келтірмейтіндей, нәтижелі болу үшін оптималды түрде дайындалған жөн. Осыған нзар аудара отырып, координалды әдістің зорлық түсіретіні тиімсіз деп, И.П. Ратов былай деп жазады: «бұлшық еттердің қарқындылқ негізінен жоғарғы нәтиже іздемей, одан да белсенділік түрінде қимыл-қозғалыс фазасының ауысуынан сол жоғары нәтижені алуға болады». Автордың ойынша, бұндай қиын да күрделі сұраққа қолайлы әдістемелік түрде және техникалық әдістемені өз керегіменқолданғаны жөн. Күресте жылдамдық-күш сапасының дамуына практикалық түрде қолданған көптеген әдістер мен ілімдер бар. Ғылыми-методикалық әдебиеттерде зерттеу барысында «мүмкіншілікті жылдамдық» әдісін таңдаған. Сонымен қатар ғалымдар арнайы жаттығудың мәні бұлшық етпен ағзаны күресте дұрыс пайдалану арқасында нәтижелі әдістер орындауға болады, деп санайды. Ғалымдар күресте белдесуде күшібасымырағы жеңеді дей келе, мынадай ұсыныстар береді. Қарсыласына қарсыласу мүмкіндігін көбірек беріп максималды жағдайға жеткізіп, содан соң өз әдісін қолдану керек дейді. Мынадай әдістер ұсынады: күш дамытуға көмегі тиетін жаттығулар ұсынады снарядтармен және снарядсыз (құралсыз). (Құрал ретінде құм салынған қаптар, галтельдер, иіс шығарғыштар және т.б.), ал мына авторлар жылдамдық –күш жетілдіру сапасының дамуына жалпы дене шынықтыру дайындығын жүгіру, лақтыру, баскетбол т.с.с. ұсынады, И.И Алиханов болса күш дамыту әдістемесі ілім ретінде күресті ұсынады. Г.Г Ратишвили өз зерттеуінде қиындатылған жаттығу түрлерінің жеке техника элементтерінің күрес кезінде үлкен нәтиже береді дейді. Сонымен қатар автор күрестердің сапалы әдіс түрін орындаумен және күш дамыту дайындығын тығыз байланыстырады. Ғалымдар былай деп сендіреді, дайын дамушылардың неғұрлым дене шынықтыру дайындығы жоғары болса сол ғұрлым тез және табысты түрде әртүрлі күрделі жаттығуларды меңгереді. Спорттық күресте күштің орыны маңызды деп санай отырып көптеген әдістерді тұрыста (тіреулерде) жылдамдатылған түрде орындау қажет десе де екеуін жылдамдық күш сапасы деп қоспайды Ғалымдардың тұжырмдамасы бойынша күрескердің белдесу кезінде қимылы көбінекейшалт, жылдам, күшті болады, сондықтан да рационалды жүйені бұзбай максималды түрде орындау қажет. Жылдамдық күшжетілдіру жаттығуларына таңдау жасай отыра, ол күш дамыту және шапшаңдықты арттыруды біріктіреді. Ғалымдардың өз зерттеуінде мынаны көрсеткен, арнайы жылдамдық күш жетілдіру дайындығында әдістер мен ілімдерді пайдалану дзю-до күресінде техникалық қимылдардың негізгі деген. Күрескерлердің арнайы жылдамдық күш дамыту жаттығуларын біріктіріп Б.М Рыбалко мынадай тұжырымдама жасайды, ең жақсы әдіс ерекше бұлшық етердің дамуына қолайлы әрі жақын арнай дайындаған жаттығулар. Жылдамдық күш сапасының дамуына қарсыласының спарингке шығу түрін ұсынады, өйткені онда шапшаңдық жылдымдық. Шалт қимылдар бар. Ғалымдардың айтуы бойынша, қимыл–қозғалыстың жылдамдығын дамыту үшін күрделі жаттығуларды қосу керек. С.А. Преображенский өзінің бай практикалық машығына сүйене отырып қимфл-қозғалыстың жылдамдығы мен күштілігін дамытуға аздаған қиындығы бар жаттығуларды максималды жылдамдықта және қайта –қайта қайталауын ұсынады. Техникалық әдістерге сүйене отырып, оның нәтижелілігі мен үлкен бұлшық еттердің күштілігі жұмыстағы жоғарғы бірлестікпен, бүкіл әдіс фазаларының орындауынан деп болжайды. Салмақты жаттығуларды күрес кезінде пайдалануға ғалымдар былай деп атайды, шалт қимыл мен бұлшық ет арасының қимыл қозғалыс жасы нәтижеге жету үшін жаттығу үстінде салмақты күшті жаттығулармен шынықтыру. Шалт (жылпың қимыл) қимылын дамытуға спортсмен бір әдістен екінші әдіске көшіп, қарсыласына дес бермеуге тұру керек. И.В. Шинелевтің жазғанындаосы көрсетілген қаюілет түрі күрескердің техникалық шеберлік деңгейін анықтайды. Шалт қимыл немесе шапшаңдық күшті тәрбиелегенде, бұлшық еттердің алдын ала созылғанына көңід аудару керек. Бұл алдын ала созылған бұлшық еттің қайта орнына келуінетырысатыны тез әрі қаттырақ қатаюына көмектеседі. Көбірек осындай жаттығу жасағаннан, соншалықты көбірек нәтиже шығарады. Бірақ көп жағдайда күрескерге алдын ала ондай жағдай болма қалады, сондықтан да дайындықсыз шалт қимыл жасауға тура келеді. Ауырлатылғанжаттығу жасау кезінде, күштің максималды түрде тұрғандығынестен шығармаукерек, сондықтан да аз бастау (подход) жасалынады. Шалт қимылға дайындағанда және бұлшықеттерді жетілдіруде ауыр салмақты алмастырып отыру қажет. Дайындық кезінде мынадай кестені пайдалануға болады. Ауыр салмақты көлемі басында за,содан соң көбірек. Ауыр салмақтың көлемі басында көбірек, содан соң азайту. Ауыр салмақтың басныда көбірек, содан кейін тең түрде . Ауыр салмақтың көлемі аз, содан соң тең түрде. Арнайы жапттығу таңдау кезінде,күресушініңқабілетін де естен шығармаған жөн. Мысалы: иіліп лақтыруда «бастаудан» (подход) дзюдошы шалт қимыл жасайды. Ал осы әдісті екі жақтан ұстау (захват) кезінде ол статистика түрде қолданады. Осыдан басқа нәтижелі дайындыққа жолын беру және кедергіденөту жұмыстары бір бірімен байланысты. Спортшы уақытты максималдытүрде қысқарта отырып, алдын-ала отыру арқылы жердегі затты алып үлгеру керек. Айрықша көңілді мынадай жаттығуларға көңіл бөлу керек жоғарыға серкіру, доппен секіру кезінде техникалы қимылдарды сақтацй отырып шалтқимылдар жасау. Нәтижелі шалт қимылдар жасауда спортсменнің уақтылы бұлшық еттерін босатуы маңызды фактор боллып табылады. Физиологиялық босаңсу көбінекей қолданылып жүрген жаттығу кестесіне де байланысты, қатайған бұлшық еттерді ара кідік босаңсытып, қайта қатайтып лтыратын жаттығулар таңдау керек. Осыған байланысты жаттығулар жасау. Осы жаттығуларды жасағанда техникалық қимыл түрін сақтау қажет. Жылдамдық–күш дамыту сапасын зерттей келе, ғалымдардың мынадай тұжырым жасаған,жылодамдық түрынде жасалатынжаттығулардыжүрек қағысының жиілігі 160-165 қағыс/мин, жылдамдық-күш түрінде 150-155 қағыс/мин, ал күштілік 145-150 қағыс/мин. Соныменен, әдебиеттерге сүйеніп жасалған зерттеулердің көрсеткені спорттық педагогикада бой әдіс-тәсіл және жылдамдық-күш дамыту дайындығының ілімдері ережеге сүйенсек жалпы, «соғу» жаттығуларына кқңіл бөлуді ұсынады. Дзюдошылардың дайындығында көңіл бөлуді ұсынады. Дзюдошылардың дайындығында аолардың жыныстық жағын да тыс қалдырмай айла-әдіс тәсілдерін дайындықта дұрысжоспарлауын қадағалау. Қазіргі уақытта бұл сұрақтар жақсы алға қойылған және де оқу дайындық процессінде ұйымдастыратын талай нұсқаулар да ұсынылған [20]. жүктеу/скачать 354 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|