Міхась Южык Чарга паэма ў прозе (з жыцця літаратараў) Раздзел 1

Пасля працы на кухні, прыцёгшыся ў начлежку, пісьменнік Г. паваліўся як падсечаны, убіваючыся паміж целамі іншагародніх літаратараў. Да гэтага, праўда, яму прыйшлося па завядзёнцы адшукаць Навумовіча і атрымаць традыцыйны пароль. Да таго ж, у давяршэнне ўсіх бядотаў дня, той падвысіў таксу за начлег да васьмі даляраў. І месяца не прамінула, як кошт узрос на тры даляры. “Нахабства!” – сердаваў Г., разлічваючыся за рагом камяніцы з вяртлявым дзялком. Але сілаў на тое, каб голасна абурацца і моцна гараваць, у Г. на сёння больш не было.

Ён прачнуўся на самым досвітку і першы выбраўся з задушлівага пакоя ў цёмны пад’езд, а затым – і на свежае марознае паветра. Вось тут Г. і апанаваў глухі адчай. Ён успомніў усё разам: і падвышкі кошту за начлег, і несправядлівае асуджэнне на кухонную працу, і тое, што грошы заканчваюцца… А галоўнае, тое, што ён па-ранейшаму стаіць у чарзе пад тым самым завешаным канцылярскімі шторамі акном і не прасоўваецца! Тады як людзі ў рэдакцыю ўваходзяць і выходзяць з яе. У гэтым была вялікая таямніца чаргі. Каторы раз за апошнія дні Г. працяла думка, што трэба даваць на лапу. Але з якіх шышоў?! Хоць бы на начлежцы неяк зэканоміць, папрасіцца апальшчыкам палатак ці што. Не-не, а драманеш хоць трохі пры печцы. Так, трэба рашацца, трэба разрываць гэтае зачараванае кола, гэтае таптанне на адным і тым жа месцы ў чарзе.

Пісьменнік Г. подбегам рушыў адразу на пошту. Там ён, выстаяўшы чаргу, дазваніўся да жонкі і папрасіў, каб тая зладавала яму пасылку. Трэба выслаць ніжнюю бялізну, а тое зусім запаршывеў, гаварыў Г; а таксама – дзве пары цёплых шкарпэтак, вязаную шапку, якую ён будзе надзяваць пад мехавую, трохі кавалкавага цукру, танных папярос, а тое ў сталіцы ўсе дарагія. І галоўнае – грошай. Як ні сорамна было гэта казаць, а давялося. Так, грошай на банальную аплату начлежкі. А ў розуме ён трымаў – на хабар Мемуарану, каб той яго пераставіў бліжэй да запаветных дзвярэй. Далей прыйшлося выслухаць малапрыемнае: што галоўрэд зусім запіў і ўжо не можа дабрацца да рэдакцыі. Толькі швэндае па піўнушках свайго мікрараёна і люта лае Г., і плача, і просіць на апахмел. А рэдакцыя тым часам прадае інвентар, каб хоць неяк выкручвацца – раёнка мусіць выходзіць шэсць разоў на тыдні, хоць задушыся. Прадалі ўжо крэсла Г. і яго дарагую попельніцу. Артыкулы набіраюць велізарнымі літарамі, каб неяк запоўніць плошчу. Павялічылі фотаздымкі данельга. І ўсё роўна не дабіраюць належны аб’ём. Ужо паступілі незадаволеныя сігналы з гарвыканкама як рэакцыя на ананімкі нядобразычліўцаў. Але Г. прасіў жонку супакоіць калегаў, ён вось-вось вернецца трыумфатарам і тады сранцавіцкая газета паарлее, ускрыліцца і зноўку стане лепшай у Беларусі. Хай толькі крышку пацерпяць.

Абнадзеены ўласнай хлуснёй Г. подскакам пабег да чаргі. Устрэміўся туды. Хутка падышоў Ненатоль Ачмуцін, з якім ён сардэчна парукаўся і разгаманіўся пра жыццё-быццё, пра стан сучаснай літаратуры. Ачмуцін гаварыў па-руску, неяк прыцішана, нібы саромеючыся. Затое Г. выкладаў свае думкі поўным голасам. Яму было прыемна, што з чаргі на яго абарочваюцца і прыслухоўваюцца. Г. згледзеў на сабе цёплы пагляд слыннай Налейнік і ўсмешліва кіўнуў крытыкесе. Праз колькі часу падышоў берасцейскі празаік, вядомы нам гора-каравульны Шкандыбайла, які ўжо адбыў карцэр і зноў свяціўся звыклым для яго аптымізмам. За сяброўскай гамонкай весела мінаў час.

Перад абедам пайшоў снег. Было бязветрана, і таму снегапад валіў вертыкальна. Нечакана недзе з вышыні пачуўся рокат, які штосекунды ўзмацняўся, палохаючы людзей. Раптам са снежнай заслоны, на вышыні пяціпавярховага дома, вымкнуў верталёт з чырвоным крыжам на корпусе. Ён плаўна, але даволі хутка зніжаўся. Пісьменнік Г., з высалапленым языком і вырачанымі вачыма, глядзеў на гэтае дзіва. Па чарзе прашалахцела трывожнае шапаценне. Тут на дне верталёта адчыніўся люк, з якога вываліўся і паляцеў долу агромністы куб. Ён мякка чмякнуўся ў сумёты. А верталёт імгненна памкнуўся ўвышыню. Пісьменнік Г. і расшалопаць нічога не паспеў, як спераду, з боку міліцэйскіх кардонаў, раздаліся аўтаматныя чэргі. Трасіруючыя кулі цалялі ў таямнічы верталёт, які імкліва набіраў вышыню. Пуцявіны куляў былі выразна відны нават праз снегапад. Некалькі ляснулі аб метал верталёта, разляцеўшыся іскрамі. Аднак верталёт шугануў у нябачную сняжыстую вышыню і астанія чэргі пайшлі слепа і міма. Некаторыя чаргоўцы ў жаху шухнулі ў снег.

Упаў долу, спалоханы аўтаматнымі чэргамі, і пісьменнік Г. Ён ляжаў, абхапіўшы галаву аберуч, нібы баючыся, што зверху ўпадуць на яго абломкі зруйнаванага верталёта. Аднак гукі прапелераў, роўна як і застрашлівыя гукі аўтаматаў, неўзабаве аціхлі. Г. сцярожка падняў галаву і ўбачыў, як па снезе, хто паўзком, хто наўсколенцах, а хто і подбегам, чаргоўцы прабіраліся да загадкавага куба, які ўпаў з неба. Куб хутка атачылі. Пачаўся галас і таўханіна. Раптам з кучы народа вымкнуў Гадановіч у сваім нацыянальным шаліку і спрытна ўскочыў на куб. Цяпер слынны паэт узвышаўся над сабратамі. Ён заклаў пальцы ў рот і пранізліва свіснуў. З народа выскачыла Майрыйсевіч, стала спінай да куба і пачала крычаць, адпіхваючы людзей. Гадановіч тым часам выняў аднекуль паляўнічы нож і ўспароў верх куба. Акунуў у яго рукі па локці. “Гуманітарка!” – усклікнуў бравы паэт. – Станавіцеся ўсе ў чаргу!” Марыйсевіч паводле клічу паплечніка стала фармаваць людзей у чаргу. Пакуль Гадановіч пароў куб і вышморгваў з яго пакункі, яна арудавала рукамі і горлам. Падлечаная пасля апошняга прыступу шалу, але ўсё яшчэ знерваваная, разрумяненая марозам Марыйсевіч сурова кіравала людзьмі. “У чаргу, выструньвайцеся ў чаргу! Я сказала!” – рыкала прагрэсіўная публіцыстка.

Неадказны сакратар сранцавіцкай раёнкі, падпарадкаваны спрадвечнаму інстынкту, ускочыў нарэшце з долу і рынуўся займаць сваё месца ў новай чарзе. Не адразу чарга стала ўпарадкаванай, і нямала прыйшлося папрацаваць над ёй Марыйсевіч. Імкнучыся да запаветнай гуманітаркі, літаратары хваляваліся. Локці, кулакі, чаравікі традыцыйна пайшлі ў ход пры барацьбе за месца пад сонцам. Рэпарцёру “Волі” ў сумятні разбілі дарагую відэакамеру і скрывянілі нос. Худзенькую журналістку Заслаўскую ледзь не затапталі, выпадкова збіўшы на дол. Пісьменнік Г. прадзіраўся наперад, баронячы твар далонямі, усляпую. Нарэшце пагрозлівыя выгукі Марыйсевіч прынеслі плён – чарга сфармавалася. Вузкая, доўгая і змяістая, яна ўжо пагражала перавысіць асноўную чаргу да ганка рэдакцыі, якая, адпаведна, радзела. Пісьменніку Г. дапамог Ачмуцін, які клікнуў яго і хітра паставіў перад сабой. Інакш бы не пабачыць Г. іншаземнай гуманітаркі. “Строіцца, строіцца ўсе ў чаргу!” – працягвала па інэрцыі галасіць узбуджаная Марыйсевіч. Нягледзячы на яе строгасць, з другога боку куба няўзнак сфармавалася зусім малая чарга, у якую паважна сталі Смякляеў, Напаўарлоў і яшчэ некалькі рэдактараў апазіцыйных часопісаў ды “газэтаў”. Іх абслугоўваў сам Гадановіч, кідаючы зверху пакункі. Шараговыя літаратары тым часам цягнулі дрыготкія рукі да Марыйсевіч, якая з нейкай грэблівасцю раздавала пачаргова гуманітарку.

Дачакаўся і Г. свайго – сіні пакунак, прагна прыціснуты да грудзей, займеў новага гаспадара. Узрушаны, абмацваючы пальцамі здабычу, адыходзіўся Г. Ногі самі сабой завялі яго ў найбліжэйшую падваротню, а затым – у адзін з пад’ездаў жылога чатырохпавярховага дома. Забраўшыся па лесвіцы на самы паддашак, пісьменнік Г. сеў на падлогу, абхапіў пакунак нагамі і раздзёр дыхтоўную абгортку пазногцямі. Змесціва гуманітаркі было такое: алоўкі, нататнік, асадка, маленькі калькулятар, зубная паста, шчотка, тры пары трусоў і трое памперсаў, пяць пачкаў “Мальрбара”, сінтэтычныя шкарпэткі, расчоска, белы шакалад, пачак галетаў, майка з надпісам “За свабоду!” і вязаная шапачка. Нібы нябачны чарадзей уведаў усе жаданні пісьменніка Г. і забясплатна адарыў яго гэтай раскошаю! Асабліва парадавала шапачка, якую Г. тут жа надзеў пад вушанку, і чыстыя трусы, якія Г., агледзеўшыся, нацягнуў замест прапацелых старых. Блакнот і самапіска тут жа спарадзілі ідэю не чакаць вяртання дадому, а запісваць новую аповесць пра педафіла, фабула якой штодня разгортвалася ў ягонай свядомасці. Так, Г. будзе пісаць! На злосць нягодам. Ён не патраціць намарна ні дня. І калі падыдзе яго чарга ў рэдакцыю, чарнавік новага векапомнага і лёсавызначальнага для нацыянальнай літаратуры твора будзе гатовы!

Наступныя некалькі дзён нічога значнага з чаргою не адбывалася. Але гэта і насцярожвала, бо пісьменнік Г. добра ўжо зведаў асаблівасць чаргі – у адносным маўчанні і нерухомасці яна назапашвае злосць. Чым даўжэй сцішана чарга, тым агіднейшым бывае яе эмацыйны выбух.

А ў цэлым побыт Г. наладжваўся. Ён прачынаўся на досвітку, вылузваўся з начлежкі на мінус-сараградуснае свежае паветра з добрым настроем. Мыў твар сняжком, адначасова бадзёрачыся. І спяшаў да чаргі. Там, як правіла, яго сустракаў добразычлівы Мемуаран і азадачваў нейкай справаю. Найчасцей Г. калоў дровы ці разгружаў калоды, калі прыходзіў грузавік. Калі вогнішча не мела патрэбы ў дровах, Г. чысціў пляцоўку перад фатэлем Хлёпуса, змятаў нанесены за ноч попел, пасыпаў свежым сняжком, упрыгожваў яловым голлем. Іншым разам снег выпадаў паўметровы, тады ў дапамогу Г. Мемуаран клікаў маладых літаратараў, і яны дружна, з агеньчыкам працавалі шуфлямі.

Ранішнія работы перад сняданкам былі карысныя для здароўя Г., які звык сядзець у сваім кабінеце гадзінамі. Ён увачавідкі набіраў моц і вынослівасць на свежым паветры. Аніразу нават не чхнуў, не засаплівеў. Таму работы па лагеры Г. выконваў з усёй дбайнасцю і адказнасцю. Ён ведаў, што мяце пляцоўку не толькі, каб Хлёпусу, калі той прыбудзе, было чыста і хораша, а яшчэ і для сябе, гартуючы волю. Воля відавочна спатрэбіцца Г. у змаганні з непадатнай чаргою. Так, адно засмучала неймаверна – марудны рух па чарзе, а праўдзівей, адсутнасць усякага руху. Аднак Г. цвёрда наважыў – як толькі з’явяцца грошы, падаваць заяву на перастаўленне наперад. Г. быў да гэтага маральна гатовы.

Нарэшце са Сранцавіч прыбыў грашовы перавод – цяпер можна жыць яшчэ месяц. З радасці Г. купіў сабе ў хлёпусаўскай палатцы “Піражковая” пончык з павідлам і запіў яго распушчальнай каваю, якая прадавалася тут жа. Затым ён рашыў памыцца ў лазні. Ну, лазня – гэта загучна сказана. Проста прыйшлося даць дзесяць даляраў Навумовічу – і той адправіў Г. з цыдулкай на адмысловую кватэру ў доме, што туліўся ў глыбіні квартала. Там адбывалася памыўка чаргоўцаў у звычайнай ванне, праўда, з душам і гарачай вадою, таксама выдаваўся абмылак і шорсткая мачалка. Пасвяжэлым, памаладзелым на колькі гадоў выходзіў адтуль Г. На хвалі ўзнёслага настрою ён адшукаў у чарзе байкапісца Слесарэўскага і заказаў таму адліць з лёду канторку, на якой Г., як рускія класікі, стоячы, будзе пісаць аповесць проста пад небам. Няма чаго таіцца – няхай чаргоўцы глядзяць, як творыць сапраўдны талент. Аповесць пра педафіла рвалася вонкі з палымяных грудзей Г.

Слесарэўскі правёў інжынерны разлік і сказаў, што на апалубку, куды ён будзе заліваць ваду, спатрэбіцца два дні працы, а ўвесь кампот будзе каштаваць Г. дзесяць даляраў. У параўнанні з “лазняй” Навумовіча, разважыў Г., гэта зусім нядорага. Дарэчы, дзейнічаць дык дзейнічаць – і гэтага ж дня пісьменнік Г. зноў адшукаў Навумовіча і папрасіў таго знайсці яму якую аплатную працу, нешта кшталту дворніка ў прылеглых дамах, балазе снегу гэтай зімою нямерана. Навумовіч звыкла пакруціў галавою, нешта прамармытаў пра сябе і адразу выставіў сваю таксу: дваццаць даляраў на тое, каб ён, Навумовіч, пачаў нейкія варушэнні па просьбе Г. Без грошай ён нават варушыцца не стане. Прыйшлося згадзіцца. Г. чамусьці верыў у Навумовіча – чалавек, які піша такія праніклівыя лірычныя вершы, проста не можа не адшукаць для Г. падзаробак. Прыняўшы грошы, Навумовім імгненна іх пералічыў (Г. даваў дробнымі беларускімі па курсе) і чэпкімі пальцамі сунуў ва ўнутраную кішэнь. Сказаў, каб Г. знайшоў яго праз два дні. На гэтым і парашылі.

Наступныя два дні пісьменнік Г. правёў у трапятлівым чаканні. Не, тое было не напружанне, а менавіта чаканне радасці, калі ён нарэшце стане за пісьменніцкую канторку і зоймецца справай, для якой народжаны – пісаць аповесці пра падлеткаў. Толькі калі Г. піша мастацкую прозу, ён жыве па-сапраўднаму, жыве з адчуваннем сэнсу і развіцця. Ужо колькі гадоў Г. лавіў сябе на думцы, што марыць зарабляць сваім майстравітым пяром так, каб не цягацца на працу і не адседжваць па 8–10 гадзін у душным кабінеце пад наглядам алкаголіка галоўрэда. Як жа яму надакучыла вытужваць у раёнку артыкулы, ваяваць з графаманамі, скаржнікамі, проста прыдуркамі, якія нязменна пнуцца ў рэдакцыю. Цярпець гэтыя гадзіны, каб потым, дабегшы дадому, зварыць наймацнейшаю каву і акунуцца ў чароўны свет фантазіі пра падлеткаў.

Так, Г. ведаў жыццё моладзі, ён, можна сказаць, дыхаў іх інтарэсамі, у працоўныя часы залазячы на маладзёвыя форумы і прыкідваючыся юнаком. Г. без фальшывай сціпласці можа ганарыцца тым, што зведаў усе звіліны жыцця сучаснай моладзі і можа – так, можа! – зрабіць іх жыццё лепшым праз свае творы. І ўжо робіць! Яго аповесці чытаюць, яго сайт наведваюць і пакідаюць цудоўныя водгукі. Зрэдчас бываюць, праўда, і брыдкія каментарыі, але Г. насабачыўся іх хутка выдаляць за несправядлівасць і блакіраваць асабліва назойлівых. А так усё цудоўна. Усё на мазі. “Усё будзе добра!” – гэты слоган Г. паўтараў па некалькі разоў на дзень, змагаючыся са сранцавіцкімі графаманамі ў рэдакцыі ці слухаючы лаянку ў свой бок галоўрэда. Г. непахісна верыў у сябе.

Тым часам літаратар Слесарэўскі майстраваў яму апалубку для канторкі – паміж дзённымі справамі, якімі таго нязменна азадачваў Мемуаран. Работ па лагеры было багата, бо снег валіў і валіў, мароз лютаваў і лютаваў, а попел з вогнішчаў асядаў на бялюткі сняжок. Усё гэта трэба было парадкаваць – і ўмелыя рукі пісьменніка Г. тут былі дужа прыдатныя. Працуючы з шуфлямі і калунамі, Г. няспынна разгортваў у свядомасці старонкі новай аповесці. Так што як толькі канторка з лёду будзе гатовая, стройныя радкі пабягуць з-пад яго асадкі.

Не менш, як заказу Слесарэўскага, чакаў Г. звестак ад Навумовіча, якога ніяк не мог згледзець каля чаргі. Засталося мацаваць спадзеў, што абаротлівы паэт займаецца разам з процьмаю спраў і яго справай. Немагчыма ж пастаянна жыць на пераводы ад жонкі. Пісьменнік Г. у рэшце рэшт мужчына і сам здольны сабе зарабіць.

Праз дзве ночы на трэцюю Г. заступаў у каравул па ахове палаткі “Варвеста”. Пасля нападу людзей Сахроменкі вартавыя меры былі ўзмоцнены – цяпер уначы дзяжурылі не два, а тры каравульных, адпаведна змяншаўся час змены, што дазваляла захаваць бадзёрасць і не лахануцца па прыкладзе злашчаснага Шкандыбайлы. Вакол палаткі Мемуаран выставіў агароджу з калючага дроту, па якой бег не такі і малы ток. Цяпер вартавому трэба было да ўсяго яшчэ і сачыць, каб парыў ветру не кінуў яго на смертаносную агароджу. Але рызыка дадавала Г. адрэналіну. Каравульная служба ўносіла рамантычную разнастайнасць у яго жыццё. Было ўсцешна назіраць поначы, як стаіць палаткавы гарадок насупраць усім вятрам і марозам, як клубіцца шызы дымок у слабым святле ліхтароў, як з камінкоў вырываюцца вясёлыя іскры.

У каравульнай адзіноце хораша марылася. Пашыралася свядомасць, святлелі думкі. Часам Г. адчуваў невыказную любоў да ўсяго свету, да ўсіх людзей, нават да ненавісных яму крытыкаў, якія раней гвалцілі яго творы, нават да апошняга забулдыгі і бузацёра Чувырлы, па міласці якога Г. раскроілі твар. Хацелася дзяліцца сваёй радасцю з усімі людзьмі.

Раздзел 21

Гэты дзень быў адметны для Г. Раніцой, калі прытрухаў у лагер, ён убачыў, як непадалёк ад палаткі “Варвеста”, недзе на палове адлегласці паміж вуліцай і чаргою, літаратар Слесарэўскі ўсталяваў апалубку для канторкі і ўжо залівае яе вадою. Мароз стаяў ядраны, таму праз колькі хвілін Г. прымаў работу байкапісца, ціснуў яму руку. Потым давялося толькі адшліфаваць лёд, і працоўнае месца Г. было цалкам гатовае. Каля дзівоснай канторкі сталі збірацца чаргоўцы, распытваць. Г. шчыра і радасна сведчыў, што сёння ўвечары пачне тут тварыць. Балазе гуманітарная самапіска была маразаўстойлівая. Народ з захапленнем і нейкім недаўменнем глядзеў на Г. Для саліднасці ён расчэсваў бараду гуманітарнай расчоскай. Шкада, немагчыма было на сябе паглядзець збоку, Г. здавалася, што ён як ніколі зараз выдае на Талстога.

Потым пачаліся звычайныя работы па лагеры – уборка тэрыторыі, разгрузка і колка дроваў, выраўніванне разам са Слесарэўскім драцяной агароджы вакол “Варвеста”, якую пахіснуў уначы буран. Быў традыцыйны сняданак, порцыя гарачага крапіўнага адвару, паўбохана чорнага хлеба і жалудовая кава. Пажыўная ежа надавала моцы, сагравала нутро, і было ўжо зусім не цяжка стаяць некалькі гадзін у чарзе. Тым больш што Г. дазвалялася кожныя дзве гадзіны грэцца ля вогнішча Хлёпуса.

Па абедзе як з-пад зямлі вынікнуў Навумовіч, адклікаў Г. за рог дома і паведаміў радаснае: з паслязаўтрашняй раніцы той можа заступаць на работу. Навумовіч, маўляў, ужо перагаварыў з Мемуаранам, і той будзе штораніцы адпускаць Г. на чатыры гадзіны. Па словах Навумовіча, пад яго увагай было два варыянты. Першая вакансія – гэта білецёр пры платным біятуалеце, які Хлёпус адчыняе сёння ў рэдакцыйным двары. Другая – звычайны дворнік у доме непадалёк, які ўжо з месяц прападае без нагляду і двор якога завалены трохметроваю тоўшчай снегу. Так што Г. пашанцавала. Варыянт з туалетам, казаў Навумовіч, быў неблагі, нават трохі лепшы па грошах, але падумалася, што Г. будзе не зусім прыемная такая пасада. Бо кожны літаратар, які з’явіцца на апраўку, будзе яго бачыць. Г. пагадзіўся, што праца білецёрам у біяпрыбіральні не зусім прывабнае месца ў плане пісьменніцкай рэпутацыі. Зрэшты, каб не выпадала альтэрнатывы, Г. і на прыбіральню б згадзіўся – выжываць неяк жа трэба. Аднак шанцунак даваў яму месца дворніка. Зразумела, што Г., выхадзец з вёскі, не толькі не баяўся фізічнай працы, а любіў яе шчыра. Неадказны сакратар яшчэ раз паціснуў руку Навумовічу, нават прыабняў расчулена. Дзелавіты лірык тут жа накрэмзаў цыдулку з адрасам упраўдома і давёў, што Г. трэба туды прыбыць заўтра ў пяць вечара, каб падпісаць дамову.

Як на крыллі ляцеў Г. да роднага вогнішча. Хлёпус сядзеў на сваім месцы, ухутаны ў велізарнае футра, на нагах яго таксама ляжаў мех. Ён працаваў на ноўтбуку, таму зусім не зважыў на Г., які прыняўся самохаць месці пляцоўку ля яго ног. Відаць, камерцыйныя справы спорыліся: над палаткай “Варвеста” з’явілася шыльда “Запрашаем у біятуалет на заднім двары!”. Сапраўды, устаноўка туалета была своечасоваю мерай. І хто, як не Хлёпус, мог паклапаціцца пра гэтую патрэбу пісьменнікаў? За зімовыя месяцы, калі чарга амаль спыніла свой рух і разраслася як анаконда, задні двор, а таксама прылеглыя двары былі пазасяраны і пазасцыканы беларускімі літаратарамі. Выратоўвалі адно няспынныя снегапады. І можна было ўявіць, як у сярэдзіне траўня, калі аголіцца маці-зямелька, колькі тут усяго непрывабнага знойдуць гаспадары памянёных двароў. Як жа непрыемна і сорамна было даткліваму Г. абсяраць панадворкі! Аднак што паробіш – без апраўкі ніяк, тым больш што прыбіральня рэдакцыі была наглуха зачынена ад простых літаратараў, там ладзілі свае справы толькі самі рэдактары, некалькі генералаў, а таксама маршал Цемрашэвіч, баялі, любіў там нетаропка пасядзець за газетаю.

Упарадкаваўшы пляцоўку наўкол вогнішча, Г. паспяшаўся наведаць новы туалет. Калі ён забег у двор рэдакцыі, то адразу ўбачыў жоўта-зялёную вясёлую палатку, што стаяла на ўзвышэнні. На снежным пагорачку выстраілася чарга. Асобныя постаці прабіраліся да яе рознымі кірункамі, некаторыя абганялі Г., нібы няможна было ім цярпець. Пісьменніку Г. таксама закарцела прыспорыцца, але намаганнем волі ён не паскорыў хаду і даў сябе абагнаць чалавекам пяці. Пакурваючы, Г. стаў у не такую і малую чаргу. Чарга была адна, а кабінак у туалеце, казалі, было дзве – мужчынская і жаночая. Палатка нібыта мела электрападагрэў і рукамыйнік. Гэта ўсцешвала, даўно Г. не мыў рук.

З палаткі выйшла Марыйсевіч, якая, відаць, адна з першых наведала цывільную палатку. З ганарлівым тварам, у футры і рукавіцах, папулярная апазіцыйная публіцыстка нешта жавала. Раптам ззаду зыкнулі – гэта Гадановіч з Напаўарловым віталі сваю сяброўку. З цыгарэтамі ў зубах гэтыя двое, не доўга вагаючыся, абмінулі чаргу і шуснулі нахабна ў палатку. Нават у туалет яны пнуліся без чаргі! – з прыкрасцю падумаў Г. Цікава, што яны там будуць рабіць удвух у цеснай кабіне? Дарэчы, білецёрам сюды паставілі злашчаснага Шкандыбайлу, апрануўшы яго паверх кажуха ў сіні камбінезон.

Хвілін пятнаццаць, не меней, знаходзіліся ў палатцы Напаўарлоў з Гадановічам. Адданыя апазіцыянеры выйшлі адтуль усмешлівыя, падымліваючы цыгарэтамі і зусім не зважаючы на народ, які, праўда, не насмеліўся абурацца. Адна зацятая Налейнік прамовіла даволі гучна: “Серуны!”, і зусім ужо голасна: “Сволачы!” Выразы твараў апазіцыянераў не памяняліся. Весела гамонячы і размахваючы рукамі, яны скаціліся з пагорка і некаму галёкнулі. Тое быў іх паплечнік Смякляеў, і спяшаўся сюды паэт, відаць, не вершы чытаць. “О, Божа!” – падумаў у роспачы Г. і разам з тым адчуў знаёмы позыў у нізе жывата і прамежнасці.

Да вечара Г. знаходзіўся ў эйфарыі. Яму не цярпелася перарабіць усе справы па лагеры як найхутчэй, каб распачаць за канторкай аповесць. Нарэшце пасля вячэры, дзе давалі па традыцыі чарпак аўсянкі і кіпень з двума кавалкамі цукру, Г. навастрыўся на справу. Ён расчысціў пляцоўку метр на метр перад ледзяной канторкай “мэйд ін Слесарэўскі”, скінуў заплечнік, выцягнуў адтуль гуманітарныя нататнік і самапіску ды заняў працоўнае месца. Для асадак інжынер прпадугледзеў адмысловы латок, леваруч. Праваруч жа быў круглы латок для чарніліцы. Аднак пісаць чарнілам можна будзе хіба вясною, надта лютыя стаяць маразы. Такім чынам, не здымаючы мехавых рукавіц, узяў будучы класік падлеткавай літаратуры асадку і вывеў першы радок: “Стаяла цудоўная сонечная раніца пачатку чэрвеня, ззяла сонца, зіхацела раса”. Далібог, гэта было арыгінальна. А далей нібы само Наканаванне панесла пісьменніка Г. па старонках нататніка. Ён настолькі захапіўся, што цалкам забыў на люты мароз, на чаргоўцаў, якія за ім цікавалі і паказвалі на яго пальцамі. Г. нічога не чуў і не бачыў. Толькі мілыя сэрцу вобразы віравалі і дзейнічалі ў яго мазгаўні, спрытна перацякаючы на паперу. Маразаўстойлівая іншаземная асадка працавала бесперабойна. Г. ведаў, што калі ён працуе, то ўпадае ў транс, з якога яго нішто не можа вывесці – нават п’яніца галоўрэд і шумлівая жонка. Таму, дарэчы, Г. ніколі не пісаў на працы. Неадказны сакратар вельмі дбайна ставіўся да сваіх службовых абавязкаў. У кватэры ж, паўторымся, ён тварыў толькі поначы, шчыльна зашыўшыся ў кабінеце.

Бліжэй да поўначы Г. пачынаў выходзіць з трансу і стаў расплывіста прыкмячаць, як з боку чаргі даносіцца рогат – гэта паэт Гадановіч сабраў вакол сябе хлапцоў і дзяўчат і, ківаючы на Г., як быццам сцябаўся. Прынамсі маладзёны раз-пораз выбухалі смяшком, хапаючыся за жываты. Нехта з гэтай купкі пракрычаў: “ Гогаль!”, таксама пачулася слова “прыдурак”. А можа, Г. падалося. Тым не менш ён згарнуў гэты імправізаваны кабінет, запхаўшы нататнік і асадку ў заплечнік. Г. любоўна змёў сняжок з цудадзейнай канторкі ды рушыў уздоўж чаргі, наўмысна не зважаючы на пацвельванні Гадановічавых памагатых. Тым не менш ледзяная снежка, што паляцела з іхняга боку, балюча выцяла спіну паміж лапатак. Але і на гэта Г. не зрэагаваў, працягваючы задуменны свой шпацыр.

Калі Г. прамінаў вогнішча Напаўарлова, то ўбачыў нейкую сумятню. Вялікі гісторык на гэты раз не чытаў лекцыю для моладзі, як ён прывык, а стаяў, абступлены людзьмі. Там мільгалі камеры рэпарцёраў “Волі” і было відно не то ўсхваляванае варушэнне, не то лёгкая тузаніна. Г. з цікаўнасці падаўся туды. Раптам з гэтай купкі, проста перад носам Г., выйшлі лірык-кухар Пушчанскі і мініятурыст Вясковіч, славуты аўтар карацелек пад назваю “Паміж чаркай і барадою”. Гэтыя двое саплі і вывалаквалі з натоўпу крытыкесу Налейнік, якая супраціўлялася і лаялася на іх. Налейнік прысядала на снег, але Пушчанскі з Вясковічам цягнулі яе зацята. Зніякавелы Г. шуснуў паўз іх да вогнішча. Аказалася, адбылася агідная нечаканка. Падчас лекцыі Напаўарлова, якім заслухваліся дзесяткі людзей, у цэнтр кола ўварвалася Налейнік і знянацку плюнула лектару ў твар. Ладны харкач павіс у таго на барадзе. Аднак пакуль Налейнік збіралася паўтарыць свой удалы прыём, Напаўарлоў кінуўся на яе і ўчапіўся ў валасы. Завязалася смяротная барацьба, і пакуль іх разнялі, Налейнік раздзерла пазногцямі твар слыннага лектара. Той жа як быццам толькі адарваў у яе пару пасмаў. Цяпер скрываўлены твар Напаўарлова здымалі камеры “Волі” і ўжо перадавалі ў эфір. Налейнік тым часам валаклі да медыцынскай палаткі.