Міхась Южык Чарга паэма ў прозе (з жыцця літаратараў) Раздзел 1

Пакой, куды зайшоў Г. паперадзе Ачмуціна, уразіў змесцівам. Дарагая вытанчаная мэбля, плазмавы тэлевізар, перад акном прасторны рабочы стол з чырвонага дрэва, пухнатая тахта, два фатэлі, белыя пластыкавыя сцены. На палову кожнай сцяны – кніжныя паліцы адмысловай работы. Прычым кнігі знаходзіліся толькі на адной паліцы, другая спрэс была занятая, як разгледзеў Г., выключна кнігамі і літаратурнымі рэгаліямі гаспадара. За чысцюткім шклом стаялі фаліянты самога Ненатоля Ачмуціна, выдадзеныя за яго бліскучую творчую кар’еру, прычым усе – вокладкамі наперад, узятыя ў адмысловыя залачоныя рамкі. Рады паліцы займалі таксама разнастайныя ганаровыя граматы, медалі, вымпелы. Яшчэ гаспадар паказаў ашаломленаму Г. свае пісьменніцкія білеты трох літаратурных саюзаў – Беларусі, Расеі і яшчэ раз Расеі. Білеты стаялі на падставачках. Кніг жа было парадку двух дзесяткаў. Ачмуцін, дэманструючы, асабліва ганарыўся некалькімі кнігамі ў цвёрдых вокладках, адна – з серыі “Брыльянтавая асадка”, надрукаваная нядаўна ў дзяржаўным выдавецтве “Выбітная літаратура”. Некалькі кніг таленавіты лірык выдаў у Расеі – Маскве, Санкт-Пецярбургу і ў горадзе Прыволжску, з якім ягоны, Ачмуціна, часопіс мае сталыя творчыя сувязі.

Паказаўшы свае дасягненні, Ачмуцін захінуў шторы, прапанаваў Г. зняць заплечнік, кажух і сесці ў крэсла, адчуваючы сябе “як дома”. Сам жа патэпаў на кухню, пагрымеў там трохі, а тады вярнуўся, штурхаючы перад сабой міні-бар на колках. Заруліў міні-бар паміж фатэлем, куды апусціў сваё натомленае цела Г., і тахтой, куды сеў сам Ачмуцін. “Ну што ж, прашу закусіць”, – кіўнуў хлебасольны гаспадар, паціраючы рукі.

У бары стаялі пляшка іншаземнага каньяку, разнастайныя бутэрброды, у тым ліку з чорнай ікрой, якую за жыццё сранцавікці пісьменнік каштаваў адзін раз. Марынаваныя балгарскія гурочкі, заліўны шчупак, шпроты, селядзец пад бураковым футрам і маянэзам, вэнджаная каўбаса, рэзаная паляндвіца, вустрыцы, ананасавы сок, – багата чаму знайшлося месца ў міні-бары Ачмуціна. Пасля лагернай баланды гэта прынамсі ўражвала – і Г. не прымусіў сябе доўга чакаць. Чокнуўшыся з лірыкам, ён прагна ўсмактаў гаючы каньяк і закусіў яго рэзкім гурком. А тады, стараючыся не спяшацца, тым не менш шпарка апускаў у згаладалы страўнік далікатэсы, усяго патроху. Ачмуцін, закусваючы нетаропка і з веданнем справы, падліваў тым часам неадказнаму сакратару каньячку, выпіваў за беларускую і расейскую літаратуру, за выдавецтва, дзе ляжыць яго “Выбранае”, і нават таставаў з здароўе Мемуарана.

Наталіўшы люты голад, адчуўшы салодкае ўздзеянне каньяку, пісьменнік Г. стаў пільней услухоўвацца ў прамовы Ачмуціна. Падвыпіўшы, той разняволіўся і пачаў абмяркоўваць вартасці некаторых пісьменнікаў. Гэта моцна зацікавіла Г. Ачмуцін гаманіў, што, у прынцыпе, беларускія пісьменнікі збольшага “брыдкія нікчэмныя асобы”, гатовыя задушыцца за месца ў часопісах і з’есці жыўцом суседа па літаратурнай чарзе. Толькі аднаго Мемуарана Ачмуцін паважае, па вялікім рахунку. Нават Хлёпус – чалавек гнілаваты. Вымавіўшы імя Хлёпуса, Ачмуцін спахапіўся і папрасіў Г. трымаць іхнюю размову ў сакрэце. Далей лірык раскрываў паднаготную літаратурных варункаў, ужо не тоячыся, без апаскі – ён пранікся невыказным даверам да Г., які сёння ўратаваў яго, можна сказаць, ад інфаркту. Дык вось, Налейнік, па словах Ачмуціна – гэта крытыкеса-ізгой, няўстойлівая псіхапатычная баба. Яна палаялася з усімі калегамі па крытычным цэху, з усімі пісьменнікамі, рэдактарамі, цяперашнімі і былымі студэнтамі, якім яна выкладае “крытычнае пустаслоўе”, такі ў яе невыносны характар. Ачмуцін сам замаўляў ёй грунтоўны артыкул на часопіс “Ядзвіга літаратурная”, дзе ён галоўны рэдактар. Дык яна, кленучыся яму ў павазе і любові, тым часам пісала і ўладкоўвала ў элітарную рэдакцыю насамрэч разносны артыкул. Яна літаральна пасміхалася, здзекавалася з часопіса і галоўрэда. Заплаціла “презлым за предобрейшее” – гэтак даслоўна сказаў Ачмуцін. Тады паэту прыйшлося прыкласці каласальныя намаганні, прыцягнуць усе свае сілавыя сувязі, ажно да камітэту дзяржаўнай бяспекі, каб перашкодзіць артыкулу выйсці і зганьбіць “Ядзвігу літаратурную”. Гэта каштавала здароўя, і Ачмуцін потым месяц ляжаў у бальніцы і месяц далечваўся ў сочынскім санаторыі.

Ачмуцін падкінуў на талерку Г. салёных рыжыкаў, крылца халоднай курыцы па-французскі, выпіў за сваё здароўе, “якое спатрэбіцца”, і доўжыў расповед. Па словах Ачмуціна, Смякляеў, Напаўарлоў – гэта дзялкі, якія добра жылі пры савецкай сістэме, робячы там галаваскрутныя кар’еры на розных нівах. Пасля развалу СССР, па словах Ачмуціна, яны добра прыстасаваліся цягнуць замежныя гранты, выбіваць якія нанялі, маўляў, маладога спрытнюгу Гадановіча – былога рускамоўнага, дарэчы, паэта, якога некалі сам Ачмуцін дрэсіраваў у літаратурным гуртку. Гэтыя трое лоўка перафарбаваліся ў беларускіх нацыяналпатрыётаў. Далей Ачмуцін прайшоўся па крытыкесах Сініцынай і Цемняковай, высмейваючы, затым, падвяселены восьмай чаркай, заняўся кухарам Пушчанскім і аўтарам легендарных карацелек “Паміж чаркай і барадою”, напарстачнікам, а цяпер білецёрам прыватнага туалета Вясковічам. “Усе шэльмы!” – раз-пораз замацоўваў свой дослед Ачмуцін, сыта падміргваючы збянтэжанаму Г. Далей ён пусціўся ў брудныя акалічнасці асабістага жыцця журналісткі Заслаўскай. Паступова дайшоў да крытыка Белякявічуса. Вельмі разумны чалавек, але таксама брыдкая нікчэмная асоба, – гэтак ахарактарызаваў ён перспектыўнага крытыка. Той, маўляў, глядзіць у рот старэйшым, запабягае, маўляў, гатовы з іх парушынкі здзімаць. Да астатніх пыхліва халодны, і ўвогуле не лічыць іх за людзей. Страшэнна славалюбівы, і баязлівы адначасова, дробна-помслівы і зларадасны да чужых бедаў. Пасля гэткага вызначэння Г. быў засумняваўся, ці туды ён аддае свой дыск з рукапісам і заяву на станоўчую рэцу. Аднак Ачмуцін яго супакоіў, што, маўляў, Белякявічус сваю справу ведае і чалавек увогуле адэкватны – не ў прыклад Налейнік. Ён, канешне, не будзе маляўніча расхвальваць тварэнні Г., як гэта робіць істэрычная крытыкеса, але і падлянку, як яна, не падкіне. Хай Г. не трывожыцца. Пасля гэтых слоў Г. выцягнуў-такі з засаленага заплечніка дыск і заяву ды перадаў гэта ў надзейныя рукі Ачмуціна. Той пераканаў, што заўтра ж і перадасць Белякявічусу, прычым зробіць гэта тактоўна – ніхто ў чарзе не даведаецца.

Выпілі па дзесятай, і свет для Г. зазіхацеў святочнымі фарбамі. Пакой як бы пашырыўся, столь узнялася, і можна было лятаць. Аднак Ачмуцін нечакана пасур’ёзнеў, пасунуўся бліжэй і спытаў, ці ведае Г., што па-беларуску той піша для маленькай жменькі людзей і што, толькі перайшоўшы на вялікую і магутную мову, Г. можа дабіцца сусветнага поспеху? Г. не злаўчыўся яшчэ адказаць, як Ачмуцін зрабіў нечаканую прапанову – аддаць копію першага рукапісу яму, у “Ядзвігу літаратурную”, іхні часопіс, маўляў, славуты на расейскіх абсягах. Г. зніякавела маўчаў, а лірык доўжыў спакусліва: у іхнім часопісе ёсць цудоўны перакладчык Мылаварня, якія бярэ за працу нядорага, усяго трыццаць адсоткаў ад ганарару, затое ж і працуе бесперабойна, карыстаючыся найноўшымі электроннымі перакладчыкамі. Хай Г. згаджаецца – не прагадае дакладна, бо гэта амаль еўрапейскі прасцяг. Іхні часопіс, маўляў, запрасілі на некалькі еўрапейскіх кніжных выстаў, Г. хутка, вельмі хутка праславіцца. Цяпер, праўда, праз цяжбу з графаманам справы часопіса і самога Ачмуціна на мялі, але гэта часова, гаварыў Ачмуцін, амаль улезшы ў твар праставатага Г. І хай не баіцца Г, доўжыў няўрымслівы лірык, што друк у “Ядзвізе літаратурнай” яму нечым зашкодзіць – аповесці выйдуць сінхронна па-беларуску і па-руску, у гэтым Ачмуцін клянецца. Затое які будзе ўдар па літаратурнай прасторы, проста накаўт! Паддаты расчулены Г. нарэшце прамямліў згоду, Ачмуцін тут жа сунуў падпісаць нейкія паперы і адразу заручыўся правамі на бягучую аповесць Г. – пра педафіла, над якой Г. вечарамі працуе. Ударылі па руках, пацалаваліся, выпілі. Г. праслязіўся, стаў клясціся ў любові да Ачмуціна і да расейскай літаратуры, стаў называць лірыка сваім “хросным бацькам”, зноў палез цалавацца. З вялікай цяжкасцю Ачмуціну ўдалося вывесці Г. на мароз. Прыйшлося зноў станавіцца на лыжы і праводзіць развяселенага Г. да падземкі, пхаць у вагон. А той смяяўся, плакаў, гарлаў заліхвацкія песні… Зрэшты, дабраўся да дворніцкай без асаблівых прыгодаў, спакваля цверазеючы пад стылым студзеньскім ветрам.

Раздзел 36

Заваліўшыся ў дворніцкую, пісьменнік Г. заснуў мёртвым сном алкаголіка. Але прачнуўся, як і заўсёды, без дзесяці шэсць, дасвятла. Ён быў нечакана бадзёры і радасны – здаровы сялянскі арганізм Г. лёгка справіўся з перапоем. Пэўнымі рухамі Г. скіпяціў вады, кінуў у конаўку цукру і ўмяў гэта з чорнымі сухарамі. А тады, накінуўшы кажух і заплечнік, звыкла выбег на шэры двор з агромністым шуфлем. Рэдкія асветленыя акенцы дома, які яшчэ не прачнуўся, віталі неадказнага сакратара. Уначы ўсчалася завея і падкінула яму працы – новыя сумёты высіліся каля агароджы, на дзіцячай пляцоўцы, накрывалі аўтамабілі жыльцоў. Што ж, гэта да лепшага. Г. адчуваў у сабе нерэальныя сілы. Кажух, вушанка і заплечнік паляцелі на снег. Закіпела работа.

…На досвітку двор быў упарадкаваны. Г. усміхаўся першым жыльцам, якія, ідучы на працу, неслі яму падачкі ў кульках – слоікі з квашанай капустай і кашай, белы хлеб, горкая цыбуля, традыцыйнае сала, словам, усё тое, што патрэбна няспешчанаму арганізму работніка. Г. даўно перастаў саромецца гэтых дарункаў, успрымаючы іх як энергетычны абмен: дабро за дабро. Вось і цяпер, заглыбіўшыся ў дворніцкую, ён шчасліва зжаваў гэта ўсё між начыння.

Зрэшты, па меры таго, як Г. набліжаўся да рэдакцыі, настрой яго ападаў. У галаву пнуліся вярэдлівыя думкі аб тым, што ўчарашнія яго подзівгі з калуном не прайшлі міма ўвагі Мемуарана. Нядрэмнаму наглядчыку чаргі, безумоўна, усё далажылі. А Мемуаран умее караць. Ну ды Г. вытрывае і гэта, мужнасці не займаць…

Аднак усё выйшла не так, як малявала палахлівая фантазія Г. Чарга была заклапочана зусім іншым – перад світанкам адбылося новае надзвычайнае здарэнне. З легкавушкі, якая праязджала паўз вогнішча Хлёпуса, нехта кінуў узрыўчатку, раздаўся аглушальны выбух, які пакасіў некалькі палатак, уздыбіў, аплавіў снег. Ахвяраў не было, але на выбух зрэагаваў міліцэйскі кардон, што стаяў у двух кварталах па вуліцы. Некалькі машын ахоўнікаў правапарадку прымчалі на месца здарэння. Пачалася шумлівая разборка. Мемуаран выскачыў з палаткі ў сподніках і валёнках, проставалосы. Але зрэагаваў маланкава – мацёры чалавечышча адразу дакеміў, што гэта падкопы Сахроменкавых людзей, правакацыя з мэтай ліквідаваць канкурэнта на кніжным рынку. Нягоднікі ведалі, што за чаргою ідзе пільны міліцэйскі нагляд… Утаймаваўшы праведны гнеў, Мемуаран скамандаваў падручным кінуць на месца выбуху напаўпустую каністру, трохі разліць паліва. І калі прыбылі вартаўнікі правапарадку, ён сачыніў версію, што нібыта па недаглядзе праліўся і ўзарваўся бензін. Тым не менш, капітан і некалькі лейтэнантаў дакалупаліся і да гэтага, настойваючы, што меры пажарнай перасцярогі не выкананы і ёсць небяспека для жыльцоў суседніх дамоў, а таму вогнішчы мусяць быць згорнуты, палаткі разабраны. Мемуаран, размахваючы рукамі, угаворваў афіцэраў і сяк і так. Тыя ўпарціліся. Падаспеў скандальны Пушчанскі і толькі падліў масла ў агонь – міліцыянты ўперліся яшчэ больш, шумнага кухара схапілі за рукі. Гутарка зацягвалася і, здавалася, заходзіць у непраходны тупік. Але ж Мемуарану ўдалося-такі адклікаць капітана “на пару слоў”, яны завіталі ў палатку “Варвеста”, прабылі там хвілін пяць і выйшлі з зусім інакшым настроем, амаль па-сяброўску. Пры гэтым бравы міліцыянт нешта хаваў ва ўнутраную кішэнь. Параўняўшыся з камандай, ён махнуў падначаленым рукой, яны ўскочылі ў машыны, з ровам развярнуліся і ад’ехалі.

Гэтак быў уладжаны раптоўны канфлікт. Аднак чарга ўжо была абуджана ад сну, разварушана, звыкла ўстурбавана, набракаючы літаратарамі, што вярталіся з ночы. І яшчэ доўга ў ёй віравала гамонка, якая разраджалася нязначнымі сутычкамі, лаянкай, штурханінай і тузанінай.

Не чакаючы загаду Мемуарана, дысцыплінаваны Г. прыняўся парадкаваць пляцоўку перад фатэлем Хлёпуса. Зачысціў месца выбуху, вырыў і выкінуў заліты бензінам снег, ліквідаваў вульгарныя сляды міліцэйскіх ботаў, нарэзаў яловага голля і ўслаў ім пляцоўку. Стала чыста, духмяна, па-людску. Потым Г. далучыўся да Слесарэўскага раўняць агароджу палаткі “Варвеста” і ставіць нанова некалькі палатак, перакошаных выбухам.

Дзень набіраў звыклы свой рытм. Бліжэй да абеду падышоў і Ачмуцін з чамаданчыкам, дзе несумненна ляжаў і дыск Г., і заява, і грошы. Чысты, свежы і выспаты, Ачмуцін адразу пакіраваў да палаткі “Крытыка”, якую ў чарзе называлі яшчэ кантораю “Белякявічус і К”. Знаходзіўся ў палатцы лірык даволі доўга, заняты працаю Г. не заўважыў, як той выйшаў адтуль, і ўбачыў Ненатоля ўжо па абедзе на звыклым працоўным месцы – за кніжным прылаўкам у палатцы “Варвеста”. На пару з Навумовічам яны спрытна адпускалі тавар. Мемуаран тым часам сустракаў белы мерседэс Хлёпуса і дакладваў аб здарэнні з перадсвітальным выбухам.

З падачай прашэння на станоўчую рэцу ў кампанію «Белякявічус і К» унутраны свет Г. згубіў сваю хісткую раўнавагу. Узнікла няўцямная і разам з тым прыемная трывога – трывога чакання і прадчування або чагосьці прыемнага, або чагосьці няспраўджанага. Гэта казытала нервы, распаляла азарт. Гарбацячыся на пасадзе дворніка, а затым апальшчыка і прыбіральшчыка вогнішча Хлёпуса, пісьменнік Г. жыў яшчэ і паралельным жыццём – мары пра станоўчую рэцу не пакідалі яго. Калола і вярэдзіла тое, што ні канчатковай даты напісання артыкула, ні тым болей яго зместу не ведаў Г. У крыві закіпаў адрэналін, фантазія працавала бесперабойна і па няўрымслівасці нават перасягала мускулы, што кідалі снег і секлі непадатнае дрэва. Праклятая надумлівасць не давала спакою.

Трызнілася, што Белякявічус, якога раз-пораз сустракае Г. у лагеры, наўмысна не падае ніякіх знакаў, не вітаецца, не загаворвае, не ківае. Малады ганарлівец здзекуецца з яго! Няўжо ж ён замысліў нядобрае? – мучыўся Г. Няўжо ж ён не здолеў дараваць тое, што Г. пасля п'янкі і дэбошу на “ін'язаўскай” дыскатэцы не пакаралі, як усіх малайцоў? Што за дзіцячае мелкадушнасць! Напраўду, у чым Г. перад ім вінаваты? Белякявічус не мог не заўважыць, калі звіваўся на перакладзіне, што Г. падыходзіў да Мемуарана і прасіў справядлівасці, то бок заслужанай кары. Дык завошта ж крытык так доўга злуецца?

А Белякявічус тым часам вёў гэтакі ж лад жыцця, як і раней, і па твары яго ніяк немагчыма было здагадацца, ці захоплены ён геніяльным рукапісам. Поўная, халодная раўнадушнасць, самаўлюбёны эгаізм вытыркаўся на яго бледнай фізіяноміі. Крытык па-ранейшаму хмурна і дэпрэсіўна перасоўваўся па лагеры, зусім без эмоцый. І ажыўляўся толькі тады, калі ўвечары, ля крытычнай палаткі, збіралася гурма маладых аўтараў – пустаслоўцаў, высеранцаў, бадзёраўцаў, сярод якіх Белякявічус пачуваўся безагаворачным лідэрам. Маладыя людзі пачаргова станавіліся на сумёт і чыталі свае вершы, урыўкі з прозы, а таксама на памяць – класікаў беларускай літаратуры. Скончыўшы, выступоўца чакаў неадхільных крытычных стрэлаў. І Белякявічус настаўленча, па-даросламу вучыў равеснікаў, выпраўляў іх хібы, абмылкі, праяўляў неверагодную эрудыцыю ў параўнальным аналізе з класічнымі творамі. Пісьменнік Г., які падкрадваўся да гэтай тусоўкі, змеціў, што больш-менш нароўні з фаварытам трымаюцца толькі двое – адна дзяўчына-крытык па прозвішчы Пуста і сябрук-хлопец, нетрадыцыйны паэт і, па чутках, нетрадыцыйнай жа сексуальнай арыентацыі – меланхалічны жанчынападобны Сузіраловіч. Гэтыя двое відавочна былі аблашчаны пахмурным крытыкам, відавочна дапушчаны нароўні з ім рабіць выступоўцам заўвагі. І яшчэ разняволена трымалася тут Марыйсевіч, хоць і не сяброўка гэтай тусоўкі, але даўняя прыяцелька Белякявічуса. Прагрэсіўная самаўпэўненая публіцыстка завітвала сюды падразвеяцца.

Усё гэта, раўніва назіраючы з-за спін, бачыў і аналізаваў сранцавікці літаратар, намагаючыся хоць намёкам якім улавіць павевы і ўплыў свайго геніяльнага рукапісу на Белякявічуса. Іншым разам, калі той рабіў параўнальны аналіз, пісьменніку Г. мроілася, што суровы крытык цытуе радкі з ягонай (!) аповесці. Але тое быў зман, трызненне – ужо праз секунду Г. цяжка расчароўваўся, разумеючы, што Белякявічус казырае фразай з Пятра Абмякіна, Васіля Рыкава або з прозы Якуба Коласа. І ўсё ж Г. чакаў, верыў у справядлівасць таленавітага крытыка – як бы той ні ставіўся да Г., як бы ні крыўдаваў, але ж яго абсалютны мастацкі густ не можа застацца глухі да шэдэўра.

Аднак мінаў дзень за днём. Валілі снегапады, віравалі завеі, трашчалі маразы. Чарга з чарапашай хуткасцю прасоўвалася наперад, прыпыняючыся на суткі-двое візітамі генералаў са світаю. Некага перастаўлялі наперад – і тады Г. зноўку вяртаўся на сваё месца – туды, пад рудыя канцылярскія шторы, куды ён прыбыў шмат тыдняў таму. Хлёпус адчыняў новыя палаткі. Як грыбы, што растуць проста са снегу, паўставалі «Цырульня», «Лазня», «Садавіна-гародніна», і многія літаратары былі туды запрэжаны прадаўцамі ды грузчыкамі, лазеншчыкамі ды цырульнікамі. Тым самым ажыццяўлялася шматбаковая выгада – людзі займаліся справай, ім давалася магчымасць падзарабіць, а не марнаваць час на абурэнні і бойкі. Вопытны бізнесмен паспяхова здымаў напругу чаргі, адцягваў ўвагу ад таго, што большасць людзей па ёй не прасоўваюцца анітрохі. Інакш бы іх апанаваў даўкі адчай. Працатэрапія ўсё гэта змякчала. Людзі ўвачавідкі станавіліся бадзёрай, жылісцей, маразаўстойлівей, аптымістычней увогуле. Вечарамі пачасціліся карагоды і спантанныя гулянні са снежнымі бабамі, катаннем на каньках, санках, з песнямі. Надзвычайна актывізаваліся Напаўарлоў, Гадановіч, Смякляеў – вакол іхніх вогнішчаў нават удзень тоўпіліся чаргоўцы, не змаўкала гамана, гітарныя пераборы, мілагучныя галасы спевакоў, квітнеў здаровы флірт, утвараліся любоўныя пары. Неяк дапаткі слых Г. улавіў пагалоску, што нібыта ў палатцы «Лазня» ідзе не толькі памыўка – там робіцца тайскі масаж спецыяльна выпісанымі фігурыстымі маладзіцамі, якіх поначы прывозяць на белым мерседэсе і, ухутаных у футры, крадком заводзяць у палатку. Тыя чаргоўцы, хто нібыта меў шчасце дачыняцца з гэтымі маладзіцамі, гаварылі, што за масажам надыходзяць нейкія неверагодныя слодычы. Як кожнаму здароваму мужыку, месяцамі абдзеленаму жаночымі ласкамі, пісьменніку Г. захацелася там пабываць. Збродлівая думка не давала яму спакою некалькі дзён – і ўратаваўся ад яе Г. толькі творчасцю. Дарэчы, канторку ён наважыў не аднаўляць (усё роўна зруйнуюць), а на злосць нягоднікам выцягнуў з кухні Пушчанскага драўляную скрыню з-пад тухлай капусты, занёс яе на месца канторкі, перавярнуў – і там, седзячы вечарамі як на пяньку, тварыў скрозь вятры і завеі, пад захопленымі позіркамі нармальных людзей і пад смяшкі подлых зайздроснікаў.

Гэта быў незвычайны дзень. Уначы вятры разагналі шматтыднёвую воблачнасць, і раніца сустрэла чаргоўцаў сінюткім небам, ясным сляпучым сонцам. Чароўна бялеў, іскрыўся, серабрыўся некрануты сняжок, які ўхутваў дарогу, дахі, палаткі, ушчыльную падступаўся да вогнішчаў. У літаратараў – тых, што дзяжурылі звечара, і тых, што вярталіся з начлегу, – свяціліся твары. Людзі нарэшце паверылі, што гэтая рэкордная зіма некалі скончыцца, што надыдзе вясна і заклятая чарга набудзе патрэбны рух.

Пісьменнік Г., рана ўправіўшыся з дворніцкімі абавязкамі, закусіўшы ў закутку дарункамі жыльцоў, – таксама прыдбаў узвышэнне настрою. Часова прызабылася тое, што ні Белякявічус, ні Ачмуцін не падаюць яму знакаў паводле артыкула. А прайшло з моманту падачы, да слова, шмат дзён… І вось гэтая прасветлая раніца акрыліла доўгачаканай надзеяй: хутка, зусім хутка паступіць станоўчы артыкул; а неўзабаве надарыцца новая падзея ў ягоным жыцці – лёсавызначальная заява на перастаўленне наперад, на змену пісьменніцкага статусу ў даўжэзнай чарзе. Грошы амаль сабраны, яшчэ адна палучка – і можна пісаць заяву. Акрамя таго, цяпліў сябе Г., аповесць пра педафіла, пра якую ён разважае і ўдзень і ўначы, рухаецца магутнымі крокамі. Хай кусаюць сабе локці і душацца ад зайздрасці Гадановіч з падручнымі! Аказалася, што на скрыні з-пад тухлай капусты пішацца нават лепш, чым на выкшталцонай канторцы “мэйд ін Слесарэўскі”. А ўсяму прычынай – нязломны дух Г., яго дасканалае веданне псіхалогіі падлеткаў, юнакоў, усіх, хто ўваходзіць у небяспечную пару палавой спеласці. Колькі сілаў паклаў сранцавіцкі празаік, вывучаючы адметнасці юначага сексу, тэорыю спаравання, палавыя перверсіі, колькі гадзін ён правёў на маладзёвых форумах, прыкідваючыся хлопцам, фліртуючы з маладзіцамі і маладымі людзьмі, нібы педзік! І не злічыць. І вось непасільная простаму чалавеку, але такая прыемная для генія праца прыносіць жаданы плён! Аповесць проста-такі вылятае з-пад асадкі Г., раўнюткімі радкамі, кругленькімі літарамі кладзецца ў нататнік. Пішучы і абдумваючы перыпетыі падлеткавага кахання, ліхія дзеянні злаподлага педафіла, Г. іскрамётнай фантазіяй уваходзіць у душы герояў, перажывае іх праблемы і жарсці, сексуальна ўзбуджаецца сам – толькі гэтак дасягаецца мастацкая праўда.

Так, ясная раніца выдатна супала з настроем Г. – ён цёпла паздароўкаўся ў чарзе з суседзямі – зрабіў камплімент Налейнік, кіўнуў дзелавітаму Навумовічу, абняўся з Ачмуціным, крыху пафліртаваў з какеткай Заслаўскай, спецыяльна прайшоў наперад і павітаўся з ганарлівай Сініцынай, з незласлівай Цемняковай. Толькі бел-чырвона-белы шалік Гадановіча трохі зменшыў настраёвы запал. Нацыяналпаэт, як заўсёды, швэндаў па чарзе разняволены, з рукамі ў кішэнях, з цыгарэтай у зубах, з нязводнай сваёй усмешкаю. Г. адвярнуўся і патупаў назад…

А тым часам у чарзе аб’явіўся Чувырла – па завядзёнцы нядобра настроены. У саракаградусны мароз быў ён без шапкі, у ватоўцы і керзачах, у драных рукавіцах. Пальцы адной Чувырлавай пяцярні сціскалі металічны дручок. Праляцела чутка, што бамбіза шукае Гарташа – той быццам бы апублікаваў на яго нейкі паклёп, з’едліва высмеяў. Чувырала з агрэсіўным сапеннем брадзіў па чарзе, нахабна заходзіў ва ўсе палаткі, нягледзячы на абурэнні людзей, маўкліва аглядаў кожны закутах. Ён абышоў вогнішчы, вялікія сумёты, горы паленаў, зазірнуў ва ўсе шчыліны, памацаў кожнага чалавека, думаючы, што хітры Гарташ пераапрануўся ў чужое. Чарга зашумела, заабуралася, але ніхто не асмельваўся суняць здаравілу – як на бяду, зранку адсутнічаў Мемуаран, які выехаў на варвестаўскія склады. Якраз адлучыўся і Гадановіч – балазе недалёка. Славутага гуманітаршчыка вызванілі з праспекта Залежнасці, дзе ён збіраўся ў падземку. Вярнуўся паэт трушком. З падваротні на яго тэлефонны кліч выскачыла Марыйсевіч. Удваіх ім удалося завабіць Чувырлу ў палатку, дзе ў адной са шматлікіх зацемак таілася самагонка. Далей пайшло як па масле – падпітага падабрэлага Чувырлу вывелі за тэрыторыю лагера і пусцілі ў напрамку міліцэйскіх кардонаў, дзе яго і скруцілі праз колькі хвілін.

Аднак падзеі на гэтым не скончыліся. Пасля сытнага абеду з рэвеневага супу, запраўленага камбітлушчам, калі пісьменнік Г. быў прысеў адпачыць на калоду, да яго падышоў адзін літаратар, нязначны празаік, знаёмы Г. адно візуальна. Ён шапнуў, што ёсць сур’ёзная справа, ці не мог бы Г. адысці перамовіцца. Заінтрыгаваны Г. падняўся і шуснуў за рог рэдакцыі. Яны закурылі. Пазіраючы міма Г., як бы няўзнак, суразмоўца спытаў, ці не хацеў бы Г. узяць ганаровы ўдзел у важным мерапрыемстве, падкрэсліваючы, што гэта важна найперш для самога Г. Неадказны сакратар папрасіў удакладніць, аднак змоўшчык давёў, што ўдакладненні будуць пасля. Цяпер жа важная прынцыповая згода. Г. без ваганняў запэўніў, што згодны. Тады дзядзька чыркануў яму цыдулку і сказаў знайсці Навумовіча. А сам кінуў недапалак і адчужана пашыбаваў у двары. Пачухаўшы пад вушанкай патыліцу, Г. памкнуўся шукаць Навумовіча, што аказалася справай нялёгкай, але выканальнай – праз гадзіну ён згледзеў вяртлявага лірыка, які па гэткай жа схеме накіраваў з запіскай да Гадановіча.

Усё дужа выдавала на тое, як першага разу Г. уладкоўваўся на начлег. Толькі цяпер яго пераадрасоўвала значна больш людзей, чым тады. Пасля Гадановіча Г. шукаў Смякляева, Напаўарлова, двух незнаёмых паэтаў, аднаго драматурга, нарэшце Марыйсевіч, якая перанакіравала яго да публіцыста Трасянца, якога Г. зноў жа практычна не ведаў. Бляклатвары дзядзька няпэўнага ўзросту агледзеў Г. з ног да галавы, падазрона азірнуўся наўкол і загадаў рушыць у дзесяці метрах за ім. Сам жа скіраваў у двор рэдакцыйнага дома. Зусім збіты з толку сранцавіцкі сакратар пацёгся следам у дваровую непраглядзь – наваколлем авалодвала зімовая ноч.