Қодир Тўраев Муҳайё Зокирова Қизиқарли билимлар оламида


йил Адольф Фридрих Иоганн Бутенанд (Германия)



бет10/28
Дата28.06.2016
өлшемі2.68 Mb.
#164169
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   28

1939 йил Адольф Фридрих Иоганн Бутенанд (Германия) Жинсий гармонлар

бўйича қилган ишлари учун. Л. Ружичка (Швейцария) Полеметиленлар ва юқори терменлар бўйича қилган хизматлари учун.


1940-1941-1942 йиллар мукофот берилмаган
1943 йил Дьёрдь де Хевеши (Венгрия) Кимёвий жараёнларни ўрганишда нишонланган атом изотопларидан фойдаланганлиги учун.
1944 йил Отто Ган (Германия) Оғир металлар ядроларини парчаланиш реакциясини кашф этганлиги учун.
1945 йил Арттури Илмари Виртанен (Финляндия) Озиқлантирувчи моддалар кимёси ва қишлоқ хўжалиги соҳасидаги тадқиқотлари ва ютуқлари, айниқса озуқаларни кансервациялаш методини яратгани учун.
1946 йил Джеймс Самнер (АҚШ) мукофотнинг 1\2 қисмини Ферментларнинг кристалланиш ҳодисасини очганлиги учун. Джон Говард Нортроп (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини, Уэндел Мередит Стэнли (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини Вирусли оқсилларни тоза ҳолда олишни яратганлиги учун.
1947 йил Роберт Робинсон (Буюк Британия) Муҳим биологик аҳамиятга эга бўлган ўсимлик маҳсулотларини, айниқса аокалоидларни тадқиқот қилгани учун.
1948 йил Арне Тиселиус (Швеция) Электрофарез ва адсорбция анализи бўйича тадқиқотлари, айниқса оқсиллари умумий хоссалари билан боғлиқ ихтиролари

учун.
1949 йил Уильям Жиок (АҚШ) Химиявий термодинамика ва паст темпертураларда моддаларнинг ҳолатлари ҳақида тадқиқотлари учун.


1950 йил Отто Поль Херманн Дильс (Германия), Курт Альдер (Германия)

Диен синтезини кашф қилгани ва ривожлантиргани учун.


1951 йил Эдвин Маттисон Мак–Миллан (АҚШ), Глен Теодор Сиборг (АҚШ) Трансуран элементларни кашф этганлари учун.
1952 йил Арчер Джон Портер Мартин (Буюк Британия), Ричард Лоуренс Миллингтон Синг (Буюк Британия) Тақсимлаш хроматоғрафик методини кашф қилганлари учун.
1953 йил Герман Штаудингер (Германия) Юқори молекулали моддалар кимёси соҳасидаги тадқиқотлари учун.
1954 йил Лайнус Карл Полинг (АҚШ) Кимёвий боғланиш табиати ва бирикмалар структурасини аниқлаш учун қўллашдаги хизматлари учун.
1955 йил Винсент дю Виньо (АҚШ) Биологик фаол бирикмалар соҳасидаги ишлари, ҳамда биринчи бўлиб полипептид гармонлар синтезини амалга оширгани учун.
1956 Сирил Норман Хиншелвуд (Буюк Британия) Николай Николаевич Семёнов (Россия) Кимёвий реакциялар механизми соҳасидаги тадқиқотлари учун.
1957 йил Александр Тодд (Буюк Британия) Нуклеотидлар ва нуклеотид коэнзимлар бўйича олиб борган тадқиқотлари учун.
1958 йил Фредерик Сенгер (Буюк Британия) Оқсиллар тузилишини, айниқса инсулин тузилишини аниқлагани учун.
1959 йил Ярослав Гейровский (Чехия). Анализ қилишнинг полярографик методларини яратгани ва ривожлантиргани учун.
1960 йил Уиллард Франк Либби (АҚШ) Углерод-14 ишлатиш методини

яратгани учун уни археологияда даврни аниқлашда ишлиталади.


1961 йил Мелвин Калвин (АҚШ) Ўсимликлар томонидан углерод двукисини

ўзлаштириш бўйича қилган тадқиқотлари учун.


1962 йил Макс Фердинанд Перуц (Буюк Британия) Джон Кодери Кендрю

(Буюк Британия) Глобуляр оқсиллар тузилишини тадқиқот қилгани учун.
1963 йил Карл Циглер (Германия), Джулио Натта (Италия) Натта. Изотактик полипропиленни кашф қилгани учун.
1964 йил Дороти Кроуфут Ходжкин (Буюк Британия) Рентген нурлари ёрдамида биологик фаол моддаларнинг тузилишини аниқлагани учун.
1965 йил Роберт Бёрнс Вудворд (АҚШ). Органик синтез соҳасига қўшган буюк ҳиссаси учун.
1966 йил Роберт Сандерсон Милликен (АҚШ) Молекуляр орбиталл методи ёрдамида молекуланинг кимё боғлари ва электрон структураси соҳасидаги фундаментал ишлари учун.
1967 йил Манфред Эйген (Германия) мукофотнинг 1\2 қисмини Ўта тез кимёвий реакциялар бўйича қилган тадқиқотлари учун. Рональд Джорж Рейфорд Норриш (Буюк Британия) мукофотнинг 1\4 қисмини ва Джорж Портер (Буюк Британия) мукофотнинг 1\4 қисмини Қисқа импульс билан молекуляр мувозанатни келтириб чиқаргани учун
1968 йил Ларс Онсагер (АҚШ) Қайтмас жараёнлар термодинамикаси учун муҳим аҳамиятга эга бўлган қатор реакцияларни кашф этгани учун.
1969 йил Дерек Ҳаролд Ричард Бартон (Буюк Британия), Одд Хассел (Норвегия) Химия соҳасида конфармацион қарашларни ривожлантиришга қўшган ҳиссалари учун.
1970 йил Луис Федерико Лелуар (Аргентина) Қанд нуклеотидини кашф қилгани учун.
1971 йил Герҳард Херцберг (Канада) Молекуланинг электрон структураси ва тузилиши, эриган радикалларни қўллаш соҳасидаги ишлари учун.
1972 йил Кристиан Бемер Анфинсен (АҚШ) мукофотнинг 1\2 қисмини Ривонуклеаза тадқиқотлари бўйича эришган ютуқлари учун. Станфорд Мур (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини ва Уильям Хоуард Стайн (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини шу сохада кашфиёт қилганлари учун
1973 йил Эрнст Отто Фишер (Германия) Джефри Уилкенсон (Буюк Британия) Мител органик бирикмалар умеяси соҳасида очган янги билимлари учун
1974 йил Пол Джон Флори (АҚШ) макромалекулалар физик химияси назарияси

ва амалиёт соҳасида эришган фундаментал тадқиқотлари учун


1975 йил Джон Уоркап Корнфорт. Ферментатив катализ (емирилиш) реакциялари стериохимияси соҳасидаги тадқиқотлари учун, Владимир Прелог (Швейцария) Стериохимия соҳасида кашфиёт қилгани учун
1976 йил Уильям Нанн Липскомб (АҚШ) Боргидритлар тузилиши бўйича қилган тадқиқотлари учун
1977 йил Илья Пригожин (Бельгия). Қайтмас жараёнлар термодинамикаси ва уларнинг Химия ва биология қўллаш соҳаларидаги ишлари учун
1978 йил Питер Денис Митчелл (Буюк Британия) Биолог энергиянинг ўзгариш

жараёнларини тушунтиришга имкон берган химиосмотик назарияни яратгани учун


1979 йил Герберт Чарлз Браун (АҚШ) Георг Виттиг (Германия) Мураккаб бор ва фосфорли бирикмаларини органик синтез қилишнинг янги методларини яратганликлари учун
1980 йил Пол Берг (АҚШ) мукофотни 1\2 қисмини, Уолтер Гилберт (АҚШ) мукофотни 1\4 қисмини, Фредерик Сенгер (Буюк Британия) Нуклеон кислаталарнинг биоҳимиик ҳоссалари бўйича қилган фундаментал тадқиқотлари учун
1981 йил Кэнъити Фукуи (Япония), Роалд Хофман. Химиявий реаксиялар

оқими назариясини кашф қилганлари учун


1982 йил Аарон Клуг (Буюк Британия) Криситалографик электрон микроскопда анализ қилиш методини яратганлиги ва биологик муҳит бўлган нуклион кислотаси оқсил комплекслари тузилишини аниқлагани учун
1983 йил Генри Таубе (АҚШ). Электрон чидамлилик реаксияси механизмларини тадқиқот қилгани учун
1984 йил Роберт Брюс Меррифилд (АҚШ) қаттиқ матритсалардан химиявий синтез методологиясини таклиф қилгани учун
1985 йил Херберт Аарон Хауптман (АҚШ), Джером Карле (АҚШ) Тузилмаларини текшириш методини яратишдаги ютуқлари учун
1986 йил Дадли Роберт Хершбах (АҚШ), Ли. Ян (АҚШ), Джон Чарльз Полани (Канада) Элеменнтар химиявий жараёнлар динамикаси бўйича қилган тадқиқотлари учун
1987 йил Дональд Джеймс Крам (АҚШ), Жан Мари Лен (Франция), Чарлс Педерсен (АҚШ) Специфик тузилишга эга бўлган молекулаларни ишлаб чиққани ва қўллагани учун
1988 йил Иоганн Дазенхофер (Германия), Роберт Хубер (Германия), Ҳартмурт Михель (Германия) Фотасинтик реакцион марказ уч ўлчовли тузилмасини яратганлари учун
1989 йил Сидней Олтмен (АҚШ), Томас Роберт Чек (АҚШ) Рибонуклион кислоталарнинг каталитик хусусиятлари кашф қилганлари учун
1990 йил Элайс Джеймс Кори (АҚШ) Органик синтез назарияси ва методологиясини ривожлан тиргани учун
1991 йил Риҳард Эрнст (Швейцария) Юқори ечимли ядровий магнитли

резоностли спектроскопия методологияси ривожланишга қўшган улкан ҳиссаси учун


1992 йил Рудольф Маркус (АҚШ) Химиявий системаларда электромил реакциясига бардош бериш назариясига қўшган ҳиссаси учун
1993 йил Кэри Муллис (АҚШ) Полимерас занжирли реакция методини кашф қилгани учун, Майкл Смит (Канада) Мутагенезнинг ривожланиши ва унинг оқсилларини ўрганиш учун кўпайтиргани учун.
1994 йил Джорж Ола (АҚШ) Углерод химиясида қўшган ҳиссаси учун
1995 йил Пауль Крутцен (Нидерландия), Марио Молина (АҚШ), Шервуд Роуланд (АҚШ) Атмосфера химияси айнан озон қатламининг ҳосил бўлиш ва емирилиш жараёнлари бўйича олиб борган тадқиқотлари учун
1996 йил Роберт Керл (АҚШ), Ҳаролд Крото (Буюк Британия) Ричард Смелли (АҚШ) Фулиронларни ихтиро қилганлари учун
1997 йил Пол Бойер (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини, Джон уокер (Буюк Британия) мукофотни 1\4 қисмини, Одинозен фосфер синтезга асосланган энзем механизмини аниқлаганлари учун. Йенс Скоу (Дания) мукофотнинг 1\2 қисмини Ион узатувчи энзимни кашф қилгани учун
1998 йил Вальтер Кон (АҚШ) Зичлик функсионали назариясини ривожлантиргани учун Джон Попл (Буюк Британия) Кван химияси ҳисоблаш методларини ишлаб чиққани учун
1999 йил Ахмед Зевейл (АҚШ) Химиявий реаксиялар пайтида содир бўлдадиган

ўтиш ҳолатларини тадқиқот қилгани учун


2000 йил Алан Хигер (АҚШ), Алан Мак-Диармид (Янги Зеландия), Хидеки Серакава (Япония) Полимерларда ўтказувчиларни ихтиро қилганлари учун
2001 йил Ульям Ноулз (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини, Риоджи Нойори

(Япония) мукофотнинг 1\4 қисмини, Барри Шарплесс (АҚШ) мукофотнинг 1\2 қисмини Фармацевтика саноатини ривожлантиришда фойдаланилган тадқиқотлари хирали катализаторларни яратганлари учун
2002 йил Джон Фенн (АҚШ) мукофотнинг 1\4 қисмини, Койчи Танака (Япония) мукофотнинг 1\4 қисмини, Курт Вютрих (Швейцария) мукофотнинг

1\2 қисмини Идентификация қилиш ва биологик макромолекулаларни истуктурали анализ қилиш методларини ишлаб чиққанлари усун


2003 йил Питер Эгр (АҚШ) Ион каналини яратганлиги учун Родерик Маккинон (АҚШ) Ион каналлари тузилиши ва механизмини ўргангани учун
2004 йил Аарон Чехановер (Исроил), Аврам Грешко (Исроил), Ирвин Роуз (АҚШ) убекветелни яратганлари учун
2005 йил Роберт Граббс (АҚШ), Ричард Шрок (АҚШ), Ив Шовен (Франция) Органик синтезда метотезис методини ривожлантиришга қўшган ҳиссалари учун
2006 йил Роджер Корнберг (АҚШ) Генетик ахборотни клеткалар билан кўчириш механизми бўйича қилган тадқиқотлари учун
2007 йил Герҳард Эртлъ (Германия) Қаттиқ жисмлар юзасидаги ҳимик

жараёнларни тадқиқ қилгани учун


2008 йил Осаму Симомура (АҚШ), Мартин Чалфи (АҚШ), Тсьен Роджер.

Яшил флуоресцентли оқсилни кашф қилганлари ва ривожлантиргани учун


2009 йил Венкатраман Рамакришнан (Британия), Томас Стейц (АҚШ), Ада Йонат (Исроил) Рибосома структураси ва функцияларини ўргангани учун.
ФИЗИОЛОГИЯ ВА МЕДИЦИНА БЎЙИЧА НОБЕЛЬ

МУКОФОТИ СОҲИБЛАРИ
1901 йил Эмиль Адольф фон Беринг (Германия) Дифтерияни даволашда

скворотка терапиясини қўллаш бўйича қилган кашфиётлари учун.


1902 йил Рональд Росс (Буюк Британия) Малярия касаллигини организмга тушиши, у билан кўрашиш ва келажакдаги кашфиётларга асос солгани учун.

1903 йил Нильс Рюберг Финзен (Дания) Волчанка касаллигигига қарши даволаш усулларини кашф этгани учун.
1904 йил Иван Петрович Павлов (Россия) “Овқат хазм қилиш физиологияси” бўйича ишлари учун.
1905 йил Роберт Кох (Германия) “Сил касалликларини даволаш бўйича тадқиқотлари ва кашфиётлари” учун.
1906 йил Камилло Гольджи (Италия) Асаб системаларини тузилиши ҳақидаги меҳнатлари тан олингани учун.
1907 йил Шарль Луи Альфонс Лаверан (Франция) Касалликларда бир хужайрали ҳайвонларнинг роли тадқиқотлари учун.
1908 йил Илья Мечников (Россия) Пауль Эрлих (Германия) иммунитет буйича қилган ишлари учун Нобель мукофотига сазовор бўлди. Мечниковнинг илмий ҳиссаси асосан методологик характерга эга эди: олимнинг мақсади «иммунитетни инфекцион касалликларда хужайра физиологияси нуқтаи назаридан» ўрганиш эди.
1909 йил Эмиль Теодор Кохер (Швейцария) Қалқонсимон безларнинг физиологияси, паталогияси ва хирургияси соҳасидаги ишлари учун
1910 йил Альбрехт Коссель (Германия) Химия соҳасида қилган тадқиқотлари, жумладан оқсилларни ва нуклеин моддалари устида иш олиб боргани учун
1911 йил Альвар Гульстранд (Швеция) Кўзнинг диоптрикаси соҳасида қилган тадқиқотлари учун
1912 йил Алексис Каррель (Франция) Қон томирлари ва органларнинг трансплонтацияси бўйича тан олинган ишлари учун.
1913 йил Шарль Рише (Франция) Унинг анафилаксия бўйича тан олинган ишлари учун.

1914 йил Роберт Барани (Австро-венгрия) Вестибуляр аппаратининг физиологияси ва паталогияси бўйича қилган тадқиқотлари учун

1915, 1916, 1917, 1918 йиллар мукофот берилмаган
1919 йил Жюль Борде (Германия) Иммунитет бўйича қилган тадқиқотлари учун

1920 йил Август Крог (Дания) Копилляр ёруғлик механизмини бошқариш бўйича ихтироси учун
1921 йил мукофот берилмаган
1922 йил Отто Мейергоф (Германия) Мускулларда сут кислотаси метаболизм ива кислороднинг ютилиш жараёнлари уртасидаги алоқани кашф қилган. Мейергоф ва унинг ҳамкасблари глюкозанинг сут кислотага айланишида иштирок этадиган ферментларни ажратиб олишди. Углевод метаболизмининг асосий бу усули Элибден Мейергоф йули деб ҳам аталади.
1922 йил Арчибалд Хилл (Буюк Британия) эт орасида ҳароратни келиб чиқиши жараёнида функционаллашув кашф этиши учун Арчибалд нобель мукофотига сазовор бўлган. У бошланғич ҳарорат сут кислотаси билан бирга келиб чиқиш жараёнининг концепцияси устида астойдил ишлаган ва спортчининг организмида бўлган ўзгаришлар хақида исбот асосида ишлаган.
1923 йил Джон Маклеод (Канада) Фредерик Бантинг (Канада) Фредерик Бантинг инсулинни кашф қилгани учун бу мукофотга сазовор бўлган. Маклеод инсулиннинг тоза ва кўп миқдорини ажратиб олиш учун ўз кафедрасининг барча имкониятларидан фойдаланди. Маклеоднинг ишларидан кейин инсулиннинг тижорат ишлаб чиқарилиши йўлга қўйилди. Тадқиқот натижаларини «Инсулин ва унинг диабетда қўлланилиши» номли китобида жамлади.
1924 йил Виллем Эйнтховен (Нидерландия) Электрокардиаграмма механизмини кашф қилгани учун.
1925 йил мукофот берилмаган
1926 йил Йоханнес Фибигер (Дания) Spiroptera ни келтирувчи карциномасини кашф қилгани учун.
1927 йил Юлиус Вагнер-Яурегг (Австрия) Ривожланаётган шал касаллигини даволашда молярия билан заҳарланишни терапевтик самарадорлиги ҳақидаги кашфиёти учун.
1928 йил Шарль Николь (Франция) тиф касаллигини утказувчи платинали бит устида олиб борган тадқиқотлари учун
1929 йил Христиан Эйкман (Нидерландия) Ўсишга ёрдам берувчи витаминларни кашф қилгани учун
1930 йил Карл Ландштейнер (Австрия) Карл Ландштейнер одамда кон группаларини аниқлагани учун бу мукофотга сазовор бўлган. Бир қатор олимлар билан бирга одам қонининг яна бир факторини – резусни изоҳлаб берди. Карл Ландштейнер кон группаларининг ирсийланишини (наслдан-наслга берилишини) билмаган ҳолда сералогил идентификация гипотезасини асослади. Карл Ландштейнернинг генетик методлари ҳозир ҳам оталикни аниқлашдаги экспертизаларда қўлланилиб келмоқда.
1931 йил Отто Генрих Варбург (Германия) Нафас олиш ферментларини механизми ва ҳаракатларини кашф қилгани учун.
1932 йил Эдгар Эдрлан (Буюк Британия) Чарлз Скотт Шеррингтон (Буюк Британия) асаб заррачалар функционал ўзгарувини ўрганиш соҳасида нобель мукофотига сазовор бўлди.
1933 йил Томас Хант Морган (АҚШ) Хромосомаларнинг ирсиятдаги ролини аниқлагани учун бу мукофот билан тақдирланган. Генлар хромосомада специфик чизиқли кетма – кетликда жойлашгани ва кейинчалик хромосомада 2 та геннинг яқинлиги унинг бирикиш асосини ташкил қилиши хақидаги тасаввурни генетика назариясининг асосий ютуқларига киритса бўлади.
1934 йил Джордж Уипл, Джордж Майнот, Уильям Мёрфи (АҚШ) Пернициоз анемиясини даволашда жигарнинг алоқалари бўйича қилган тадқиқотлари учун
1935 йил Ханс Штеман (Германия) ханс эмбрион ривожланиши жараёнидаги ўзгаришлар соҳасида нобель мукофотига сазовор бўлди.
1936 йил Генри Дейл (Буюк Британия) Отто Лёви (Австрия) Бу мукофотни нерв импульсларининг кимёвий йуллари билан узатилишини аниқлаганлари учун олган.
1937 йил Альберт Сент-Дьёрди (Венгрия) С витамини ва фумар кислотаси катализи кислотаси бўйича қилган тадқиқотлари учун

1938 йил Корней Хейманс (Германия) Корней Хейманс нафасни регуляция қилиш синусли ва аортал механизмини очганлиги учун нобель мукофотига сазовор бўлди. Хейманс нафас ҳаракатини тезлаштирадиган рефлексларини асаб системасига боғлиқ эканлигини ва депрессор (нерв) асосида ҳаракатланишини кашф этган. Кейинги хейманс ишлари, шуни кўрсатдики парциал кислород босими, аксинча гемоглобиндаги кислород борлиги эмослигини, сосудлардаги хеморецепторларга эффект бир натижани беришлигини, хеймансни кейинги ишларида қўлланилган.
1939 йил Герҳард Домагк Пронтозилнинг анти-бактериологик самарадорлиги ҳақидаги қилган тадқиқотлари учун

1940, 1942, йиллар мукофот берилмаган
1943 йил Хенрик Карл Петер Дам (Дания) К витаминини кашф этгани учун. Эдуард Адальберт Дойзи (АҚШ) К витаминини таркибини очгани учун
1944 йил Джозеф Эрлангер, Герберт Спенсер Гассер (АҚШ) Нерв толаларининг юқори дифференцияли функциялари бўйича қилган тадқиқотлари учун

1945 йил Александер Флеминг (Буюк Британия) Эрнст Борис Чейн (Буюк Британия) Хоуард Уолтер Флори (Австралия) Пенициллинни ва уни ҳар хил юқумли касалликни даволашдаги шифобахш хусусиятлари ҳақидаги кашфиётлари учун.
1946 йил Герман Дж. Мёллер (АҚШ) Рентген нурлари таъсирида мустакил юзага келишини кашф қилган. Атом қуроли пайдо бўлганидан бошлаб лаборатория шароитларида атомнинг ирсият ва эволюция қонуниятлари ўзгартиши мумкин бўлган бу кашфиёт янги ва даҳшатли аҳамият касб эта бошлади. Мёллер ядровий тадқиқотларнинг тўхтатилиши лозимлигини уқтирарди.
1947 йил Карл Фердинанд Кори (АҚШ) Герти Тереза Кори (АҚШ) Гликогеннинг каталитик моддага айланишини кашф қилгани учун.
1948 йил Пауль Герман Мюллер (Швейцария) ОДТнинг контактли заҳар сифатида юқори самарадорлигини очиб бергани учун бу мукофотни олган. Иккита ўн йиллик давомида ОДТнинг тенгсиз қиммати қайта-қайта тасдикланди. Фақат вақт ўтибгина ОДТнинг ноҳуш таъсирлари аниқланди: у зарарсиз қисмларга ажралмасдан тупрокда, сувда ва ҳайвонлар организмида тўпланиб боради.
1949йил Уолтер Гесс (Швейцария) Эгаш Мониш (Португалия) Айрим руҳий касалликларда пейкотомнанинг терапевтик таъсирини кашф қилгани учун қарийб умрини охирида бу мукофотга лойиқ топилган. Мониш «лоботомия», яъни бош миянинг асосий қисмидан префрантал қисмларини ажратиш операқиясини таклиф қилган. Бундай муолажа асосан кучли огрик сезувчи беморларга ёки агрессивлиги жамиятга хавф соладиганларга тавсия килинган эди.
1950 йил Эдуард Кендалл (АҚШ), Тадеуш Рейхштейн (Швейцария), Филипп Хенч (АҚШ) буйрак гормонлари, уларнинг структураси ва биологик эффектларини кашфиёт этгани учун нобель мукофотига сазовор бўлган. У ревматоид артрит билан касал бўлган одамларни, картизон билан даволашда клиник натижасижа кортикостероидлар эффектлигини тасдиклаб берган.
1951 йил Макс Тейлер (АҚШ) Сариқ безгак касаллигини очганлиги ва унга қарши кўрашганлиги учун.
1952 йил Зельман Ваксман (АҚШ) Трептомицин кашф қилгани учун. Сил касаллигига қарши кўрашдаги самарадорлиги учун.
1953 йил Ханс Адольф Кребс (Буюк Британия) Фриц Липман (АҚШ)

Кофермент А ва унинг метаболизмдаги оралик боскичларидаги урнини кашф қилгани учун Фриц Липман бу мукофот билан тақдирланган. Бу кашфиёт кребециклини тушунишга муҳим қўшимча бўлди. Бунда озиқ-овқат ҳужайранинг физик энергиясига айланади. Фриц Липманнинг таркалган реакция механизмини кўрсатди ва бир вақтнинг ўзида хужайрада энергия узатилишининг янги усулини кашф қилди.


1954 йил Джон Эндерс, Томас Уэллер, Фредерик Роббинс (АҚШ) Турли хил ўсимлик таналарида полиомелит вирусининг мослашишини кашф этгани учун.
1955 йил Хуго Теорелль (Швеция) кислотали ферментларнинг ҳаракат механизмини ва унинг табиати бўйича қилган тадқиқотлари учун

1956 йил Андре Курнан (АҚШ) Вернер Форсман (германия) Дикинсон Ричардс (АҚШ) Қон айланиш системасида патологик ўзгаришлар ва юрак катеризациясини кашф этгани учун.
1957 йил Даниеле Бове (Италия) Организмдаги айрим моддаларини тўсувчи синтетик бирлашмалар, уларни топиш ва уларнинг қон айланиш системасига таъсири бўйича қилган тадқиқотлари учун
1958 йил Джордж Бидл (АҚШ) Эдуард Тейтем Биохимик жараёнда генларнинг роли кашфиёти учун.
1959 йил Северо Очоа (АҚШ) Артур Корнберг (АҚШ) Рибонуклеин ва дезоксирибонуклеин кислотаси биологик синтези механизмини кашф этгани учун.
1960 йил Макфарлейн Бёрнет (Австралия) Питер Брайан Медавар Орттирилган иммунитет толерантлигини (чидамлилиги) кашф қилган. Экспериментал биология жиддий касалликлар ривожланишига олиб келадиган иммун жараёнларни ўрганиш имкониятини кулга киритди.
1961 йил Дьёрдь фон Бекеши (АҚШ) Шиллиқ қурт орқали жисмоний механизмни кузатиш бўйича қилган тадқиқотлари учун

1962 йил Фрэнсис Крик (Буюк Британия) Джеймс Уотсон (АҚШ) Морис Уилкинс (Янги Зеландия) Нуклеин кислоталари малекуляр структураси, уларнинг тирик жон системасига информация ўтказиш аҳамияти бўйича қилган тадқиқотлари учун
1963 йил Джон Эклс (Австралия), Алан Ходжкин (Буюк Британия), Чарлз Шеррингтон (Буюк Британия) улар нейрон функцияларини кашф этиш соҳасида нобель мукофотига сазовор бўлдилар. Ўлар нейрофизиология асосий принципларини ўрганиб чиққан ва шу асосида китоб ёзган «асаб системасининг асосий фаолияти», шу китобни ҳозирги вақтда ҳам олимлар ўрганиб бормокда. Асаб системасида асосий функционал ўзаро муносабатларини ўрганиш жараёнида ўрганганлар.
1964 йил Конрад Блох (АҚШ), Феодор Линен (Германия) Ёг киельталари ва ҳолестериннинг метабонум механизми ва бошқарилишини кашф қилгани учун бу мукофотга лойиқ деб топилди. Бу тадқиқотлар кўрсатишича, юқоридаги жараёнларнинг бузилиши қатор мураккаб касалликларнинг, айникса қон-томирлар потологияси соҳасида касалликлар чақирар экан.
1965 йил Франсуа Жакоб, Андре Львов (Франция) «За открития, касающиеся генетического контроля синтеза ферментов и вирусов».

Вирусларда ферментлар синтезининг генетик бошқарилишини кашф қилгани учун мукофотга сазовор бўлган. Львов аниқлашича ультрабинафша нурланиш ва бошқа стимуляторлар регулятор – геннинг фаолиятини нейтраллайди ва бу билан лизис ёки ҳужайранинг ўлишига олиб келади.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   28




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет