Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының студенттеріне ұсынады
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көрнекiлiгi
| Сынып жетекшісі: Құрметті оқу-
шылар, бүгінгі тәрбие сағатымыз өз мәресіне жетті. Көңіл қойып тыңдап, қатысқандарыңызға көп рахмет! Тақырыбы: Қазақтың киiз үйі Мақсаты: Халқымыздың ежел- ден дәрiптеп келген салт-дәстүрлерi мен тағылымдарын бойына сiңiрiп өскелең ұрпақты iзгiлiк пен парасат- тылыққа баулу. Көрнекiлiгi: Киiз үйдiң үлгісi, жиһаздары, отау, шаңырақ жөнiнде жазылған слайд материалдары. Тәрбие сағатының барысы: 1-жүргізуші: Ертеде мал баққан көшпелi халықтардың қысы-жазы отыратын баспанасы киiз үй болған. Ол тез жығып, түйеге артып жүруге, шапшаң тiгуге ыңғайлы, көшiп-қо- нуға лайықтап жасалған. Киiз үй за- манымыздың VII ғасырында кеңiнен пайдаланылып, киiз басу белгiлi бiр еңбек кәсiбiне айналған. Оған Ал- тай, Сiбiр, Қырым таулы-тастарын- дағы сурет таңбалар айғақ бола алады. Ұзақ жылғы тәжiрибе негiзiн- де халық киiз үйдiң ұйтқып соққан желге жығылмайтынына, нөсерлеп құйған жаңбырды өткiзбейтiнiне көзi жетiп, оны баспана етудi әдетке ай- налдырған. Киiз үйдiң көшiп-қонуға ыңғай- лылығымен бiрге жазда ауасы таза, салқын болады. Қос қабаттап киiз жапқан үйде ертеде ата-бабаларымыз қыста да қыстап шыққан. Балшықтан соққан там үйлер бертiн келе тұрақтанып, егiншiлiкпен айналыса бастаған кезде пайда болған. Қазақтың киiз үйi сыртқы жабуы- на қарай «Үзіктi», «Көтерме туыр- лықты», сүйегінiң уақ-iрiлiгiне қарай: «Ақ орда», «Ақ отау», «Алтын орда», «Хан орда» және «Қараша үй», «Қара лашық», «Абылайша», «Ұраңқай», «Жолым үй» сияқты түрлерге бөлi- недi. Киiз үйдiң сүйегi дегенiмiз, ол – кереге, сықырлауық, уық, шаңырақ. Ендi осыларға жеке-жеке тоқта- лайық. Кереге киiз үйдiң қабырғасын құрайды. Кереге жасау үшiн шыбық талды кептiрiп, оны қоламтаға төсеп балқытып, арнаулы үлгiмен ырғақта қатырады. Үлгiге келген тал- ды жонып, бояйды, түйенiң мойын терiсiнен жасаған таспамен көктейдi. Бұл жөнiнде мынадай тақпақ бар. Оқушы: «Мықты болса iргемiз, Бәрiмiз де бiргемiз. 247 3-тарау. Жалпы білім беретін орта мектепте тәрбие сағаттарын ұйымдастырудың әдістемесі Сонда құт пен береке», – Деп жатады ел неге? Үй тұрмайды орнығып, Керiлмесе кереге. Уық та керегеге ұқсас әдiспен даярланады. Уықтың керегеге жа қын бүгiлiсiн «иiнi», ал шаңыраққа ба- йланысар бөлiгiн «қары» дейдi: Оқушы: Уықтар – Бұл жөнiнде ел бiледi, Қайыспайтын уықтар, Шаңырақ пен керегенi, Қалай олар жуықтар? Ұстастырып тұрмаса, Байқап өзiн көрсеңдер, Тұтастырып тұрмаса, Мықтысы осы дерсiңдер. Шаңырақ – киiз үйдiң күмбездi төбесiн құрайтын ең жоғарғы бөл- шегi. Қазақ ұл-қызына бата бергенде «Шаңырағың биiк болсын» деуi осы- дан шыққан. Сонымен қатар шаңы- рақ берекенi, бiрлiктi де бiлдiредi. Бата-тiлек бергенде, «Шаңырағың шайқалмасын» деп жатады. Бұл от- басы тату-тәттi, ынтымақты болсын деген сөз. Оқушы: Елiм бақыт санайды, Ақ отаудан жалын ап, Таңы атса арайлы. Өсiп жатса жамырап, Өсiп-өнген халқымыз, Сол отауды құрайтын. Ақ ордадан тарайды. Биiк тұрған шаңырақ. Ақ ордамыз – ақ отау, Ұнаған соң үлгiсi Елiмiзге бақ отау. Мақұлдады ел, кiсi. Ырза болса Қаратау, Елтаңбасы – Шаңырақ, Басын иген Алатау. Болды елiмнiң белгiсi. жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|