Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының студенттеріне ұсынады
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (Баласағұн Ж. Құтты білік / Аударған А. Егеубаев. – Астана, 2003. – 54 б.).
| (Баласағұн Ж. Құтты білік /
Аударған А. Егеубаев. – Астана, 2003. –145-б.). Бұл – Құдайға құлшылық етудің шынайы жүректен шығып, кіршік- сіз амалмен іске асатындығы ту- ралы ойшылдың шынайы сенімінен туындаған ой. Жаратушыға деген сүйіспеншілік пенденің ниеті мен амал-әрекетінен туатындығы айдан анық. Ниет тазалығы және амалдың айқындылығы құлшылықтың мәні мен мағынасын байытып, мұсыл- манның иманын күшейтеді. Ниет – адам пейіліндегі мақсат. Құлшылық атаулының қабыл етілуі ниетке бай- ланысты. Дін құлшылық пен ғибадат- ты қажет етеді. Бек кісіге – керек ұят, ақыл, ар, Зұлмат күш жоқ, ақыл-арды жапырар. Ұяты бар адамдар пәк, момын да, Ұятты іске тигізбейді қолын да. Кімге Тәңір берсе ұят, намысты, Оған қоса бергені құт, даңқты! (Баласағұн Ж. Құтты білік / Аударған А. Егеубаев. – Астана, 2003. – 54 б.). Баласағұн шығармашылығына тән ерекшелік адам болмысының мәні және адамның әдебін ашатын ұғым ретінде ар-ұят алынады. Адам- ның адамгершілігін, оның тұлғасын ардақтайтын және көкке көтере- тін – ар мен ұят. Адам бойындағы ар-ұят сезімі оның ибалылығын, қайырымдылығын, бақытын, әділет- ті ұстанымын, парасат-пайымын, қа- нағатшыл құлқын асқақтатады. Ар-ұят – бұл адамның көркем мі- незділігінің, тәрбиелігінің белгісі. Ар-ұят дегеніміз адам бойындағы кісілік пен кішіліктің, арлылық пен сыпайылықтың негізі. Жаратушы- дан қорыққан адам жамандыққа, арсыздыққа, рухсыздыққа, намыс- сыздыққа, көргенсіздікке алып бара- тын іс-әрекеттен сақтанып, тартынып жүреді. Қазақ халқының «Құдайдан қорықпағаннан қорық» деуі бекер емес. Ал дана халқымыздың «Жаным 111 2-тарау. Ғұлама ойшылдардың тәрбие туралы тағылымдық мұралары арымның, малым жанымның са- дағасы» деген өмір мәндік ұстанымы мен рухани құндылық тұғырының тамыры тереңде жатыр. Хадисте: «Ұят – иманнан» делінген. Қаза- қы ділдің, рухтың әдеп пен ибаның, сыпайлық пен сыйластықтың қай- нар көзі Ислам ілімі мен мәдениеті- нен бастау алып, ұрпақтан-ұрпаққа берілген. Қазақы мінез, қазақы діл, қазақы дүниетаным, қазақы өмірлік ұстанымның тұғыры Ислам мәдение- ті мен әдебінде жатыр деген ойдамыз. Әрбір адамның өзі жасаған кемші- ліктері мен күнәлары үшін өзінің ары алдында және қоршаған ортасынан ұялмаса, онда адам баласын күнәлі іс- терден тыю мүмкін болмас еді. Әдепті адам адамдармен ізгі қарым-қатынас- та болып, өзінің адами абыройын асқақтатады. Арлы адам келеңсіз іс-әрекет пен жағымсыз мінездерден алыс жүріп, ұнамсыз іс-әрекет жасап қойса өкініп, болашақ іс-әрекетінде ұнамсыз іс-әрекет жасаудан сақтанып жүреді. Парасатты адамға білместік- тен жасаған қателіктері үшін ұялу тән. Ал арсыз адам қатесі мен күнә- сі үшін еш қысылмайды. Арлы адам бол са ар-ұжданын өмірлік ұстаным ретінде, азаматтық мұрат ретінде қастерлейді. Ислам ілімі бойынша ар мен ұят – адам болмысын ұнам- сыз және дертті мінез-құлықтардан сақтайтын қорған. Ислам мәдение- тінде адам баласы өзі жасауға мәж- бүрлі болған күнәлі істерін адамдарға айтып жария етуі дұрыс емес, адам- ның жасаған күнәсінің сыры Аллаһ пен адам арасында сақталады. Жүсіп Баласағұни шығармасында білім мен ғылымның мәніне де зор мән береді. Яғни: «Білік – түпсіз, шетсіз-шексіз бір теңіз, Қанша сімір, сарқылмайды, білсеңіз! Біліммен ер басын алып жүреді, Ал білімсіз басын оққа тігеді. Білім алып, биіктей бер адам бол, Ел ішінде мал атанған надан мол». жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|