Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының студенттеріне ұсынады
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Pdf көрінісі
|
| Төменгі сынып оқушысын дамы-
ту және тәрбиелеудің ерекшелігі. Бас тауыш мектеп жасындағы ба- ланың психологиялық ерекшілікте- рі баланың бұрынғы дамуында жи- нақталып, оны өз кезегімен дамудың келесі сатысына көшуге дайындап отырады. Бастауыш мектеп мұғалімі сынып оқушыларының ерекшелік- терін зерттей отырып, сол ерекше- ліктерді мектепке дейінгі шағында қалыптасқан ерекшеліктерден бөлек алып қарай алмайды. Мектептегі тәрбие оның бүкіл өміріне түбегейлі, сапалы өзгерістер енгізеді. Алаңсыз балалық шақ аяқталып, баланың өмірінің іс-әрекеттің жаңа түрі – оқып-үйрену енеді. Оқу міндетті іс болып табылғандықтан, ол баладан белгілі бір жауапкершілікпен еңбек етуді талап етеді. Мектепке бару ба- ланың қоғамдағы және отбасындағы жағдайын өзгертіп, оған бірқатар жаңа міндеттер жүктейді. Осының бәрі баланың қоғамдағы жағдайын өзгертіп, бұл өзгерісті ол біртіндеп сезінеді. Төменгі сынып оқушылары біртіндеп оқу ісіне, мектептің сан-са- лалы өміріне бауыр басып, өздері- нің түсініктерін кеңейтіп, сөздік қорын молайтып, оқуға, жазуға, са- науға үйренеді. Оқытудың алғашқы сатысында олардың өмірлік тәжі- рибелері арта түседі. Бірлесіп оқу, жалпы оқу тапсырмаларын шешу, мінез-құлықтың жаңа ережелері мен нормаларын игеру балалар арасында қарым-қатынастардың қалыптасуы- на жағдай туғызады. Төменгі сынып оқушыларының ойлауын дамытуда екі негізгі саты байқалады. Бірінші сатыда ойлау әрекеті мектеп жасына дейінгі баланың ойлауын еске тү- сіреді. Екінші сатыда оқушылар зат- тар мен жағдайларды сыртқы белгісі бойынша бағалайды. Есейе келе ой- лау сипаттары өзгереді. Оқушылар білуге әуесқой болғандықтан, олар- дың табиғат құбылыстары, адам- дардың өмірі туралы сұрақтары көбейеді. Шығармашылық ойындар ба ланың ақыл-ойын дамытады. Се- зімдік көңіл күйінің көтеріңкілігі – олардың маңызды бір ерекшелігі. Оқу шылар ересек адамдармен, өзі- нің құрдастарымен қарым-қатынаста бол ғанды жақсы көреді. Бұл жастағы балалардың негізгі іс-әрекеті оқу болып табылады. Бастауыш сынып оқушылары ұзақ уақыт бірқалыпты отыра алмайтындықтан, сабақта жазу мен оқуды алмастырып, сергі- 32 1-тарау. Тәрбиенің қалыптасу генезисі және оның қоғамдық мәні ту сәттерін өткізіп, сыныптың ауа- сын тазартып, үзіліс кезінде мектеп ауласында ойындар ұйымдастыру керек. Мұғалім оқыту процесін жеке бөліктерге бөліп, оқушыларға жеңіл тапсырмалар беріп, оларды бірте-бір- те күрделендіріп отырады. Оқыту процесі зейін мәдениетін тәрбиелеуге бағытталуы керек. Оқуға және қоғам- дық жұмыстарға байланысты талап- тарды жүйелі қойып, оның орында- луын бақылау, өзіндік жұмыстарды орындату, іс-әрекетті түрлендіру, ойындарды қолдану, балалардың еңбегін жеңілдетіп, балаға тапсырма орындаудың қажет екендігін түсінді- ру арқылы мұғалім оқушының оқуға деген жауапкершілігін тәрбиелейді. Бала форма, бояу, дыбыс арқылы ой- лайды, сондықтан көрнекілік әдісте- рі мен ойындарды жиі қолдану пай- далы. Мектептегі, үйдегі еңбек, дене жаттығулары, ойындар баланың есте сақтау қабілетін дамытады. Баста- уыш мектеп оқушыларының оқу мүмкіндіктерін зерттеп, оларды күр- делі бағдарлама, оқулықтармен оқыту өте маңызды іскерлік, атап айтсақ өз ойын ауызша, жазбаша түрде беруге үйретеді. Бұл жастағы балалармен тәрбие жұмысын дұрыс ұйымдастыру үшін мына ерекшелікті ескеру керек: сөз бен істің сәйкес болуын талап ету, жөнсіз кінәлаудан жиіркену сезімінің болуы, үлкен адамдардың жіберген қателігін тез байқау, арманшыл-қиял- шыл, ұйымшыл, сенімді серік іздеу, өз мүмкіндіктерін асыра бағалау, түрлі спорт ойындарына ықыласты болу. Осы ерекшеліктерді оқу-тәр- бие жұмысында сынып жетекшілері, мұғалімдер, ата-аналар ескеруі қажет. Адамгершілік тәрбиесінде баланың әдептілігін, сенгіштігін, еліктеуге бейімділігін пайдаланып, қателігін мойындауға үйретуге болады. Мұға- лімнің оқушымен қарым-қатынасы, жайдары ізгі қатынасқа көшуі, ба- ланың өзін тануына көмектесуі адам- гершілік сезімін тәрбиелейді. Ерекше көңіл аударатын мәселе – баланың мінез-құлқының көпшіл де кең пейіл- ді болуы. Бұл жастағы балалар үшін еңбектің тәрбиелік мәні зор. Бала- ларды бірте-бірте еңбекке баулу от- басында, ұжымда жүргізіледі. Ұзақ уақыттың дене еңбегіне, күш түсетін жұмыстарға әлі қабілетсіз болатын- дығын ескеру керек. Еңбек іс-әреке- тімен жүйелі айналысу, оны бірте-бір- те күрделендіру, өндіріс орындарына экскурсияға апару, мамандықтармен таныстыру тұлғаның әлеуметтік құнды сапаларын қалыптастыруға көмектеседі. Төменгі сыныпта өзі- не-өзі қызмет етудің әдеттері мен дағдылары қалыптасады. Үлкендер- дің еңбегін құрметтейді, адам өмі- ріндегі еңбектің ролін түсініп, дене еңбегіне даяр болады, дүние туралы ұғымдар қоры, қажетті іс-әрекет икемділігі дамиды. Мектептің ең не- гізгі міндеті – балаға білім атаулының әліппесін үйретумен қоса, оның 33 1-тарау. Тәрбиенің қалыптасу генезисі және оның қоғамдық мәні өмірдегі өз орнын табуына көмек- тесу. Жеке тұлғаны қалыптастыруда ең бастысы – ақыл-ой, адамгершілік, еңбек, эстетикалық, дене тәрбиесін өзара байланыста кешенді жүргізу. жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|