153
фольклористикада
халық
шығармаларын
жинаушылар,
жариялаушылар үшін, мәтіннің қағазға
жазылу паспорты есепті
болады-дағы, яғни бұл А. Байтұрсынұлының фольклортанушылар
алдында қойылатын бірден-бір басты талабын орындағанын
көрсетеді. Мәселен, «Мамай батырға» байланысты жоқтауда, оны
Мамайдың шешесі –Қараүлектің жоқтап айтқаны деуінен-ақ,
мәтінді
шығарған адамның атын, әрі оның жоқтау кейіпкеріне қандай қатысы
бар екені білінеді. Ал: «Мамай-Едіге бидің нәсілінен, он алтыншы
ғасырда өмір сүрген ноғайлының батыры»,- деген ғалым сілтемесінен
[238, 150
б.
] біз бұл жырдың XVI ғасырда тууы мүмкіндігін ескереміз.
Жалпы мұндай тарихи түсініктемелер «Қаз дауысты Қазыбек»
жоқтауында да кездеседі, онда жырды
айтушы болып қызы Қамқа
алынады да, жоқтау кейіпкерінің өміріне қатысты құнды тарихи
мағлұматтармен толықтырылған:
«Қаз дауысты Қазыбек 97 жасында
өлген. Қазыбек өткен жылы Шаншар Қанай би туған. Қанай 72
жасында тоқал алған, тоқал 8 жылда үш бала тапқан. Осы үш
ұлдың кенжесі Қожабай осы күні (1925 ж.) ақсақал болған Ақайұлы
Қасеннің шешесі Багзе бәйбішемен құрдас екен. Бұ бәйбіше биыл,
1925-ші жылы 87-де болады екен. Қазыбек туғалы (97+80+87) 264
жыл өткен. Қазыбектің туған жылы(1925-267) 1661 жыл болады.
Қазыбектің өлген жылы (1661-97) 1758-інші жыл болады.
Қарқаралының тауын айнала отырған Қарашор Түркістаннан
ауып келе жатқанда, Бетпақтың даласында қарада Киік би туыпты.
Ана жоғарғы Қазыбектің есебінше адам жасын салыстырып
қарасақ, Қарашор 1748-інші жылы Арқаға келген болады.
Сонда Шор туғанда, «биі ауған елге хан қоям» деп, Бөкейді әкесі
Барақтан сұрап әкелген екен. Бөкей сонда 14 жастағы бала екен.
1819-ші жылы 85 жасында Бөкей хан өлген. Қазыбектің елі Шаншар
Достарыңызбен бөлісу: