Оқулық Орал 015 44. Г жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық
жүктеу/скачать 7.93 Mb. Pdf көрінісі
|
|
3.6 Вироидтар мен микоплазмалар Вироидтар. Вироидтардың вирустардан ӛзгешелігі – нуклеопротеидті бӛлшектерді түзбей, ӛсімдіктердің бойына еніп, сол жерде кӛбеюге қабілетті бір тізбекті РНК-дан тұрады. Вироидтар картоп түйнегінің ұршықтәрізділігі ауруын («готика»), цитрус ӛсімдіктерінің экзокортис ауруын және т.б. бірқатар ӛсімдік ауруларын қоздырады. Вироидтар жоғары инфекциялық қасиетімен ерекшеленеді. Олар химиялық заттар мен термиялық әсерге (қыздыруға) тӛзімді келеді. Вироидты инфекция залалданған тұқымдық материалдармен және механикалық жолмен тарайды. Вироидты инфекцияны анықтаудың (диагностика) негізгі тәсілдері: ӛсімдік-индикаторлар тәсілі, ауру ӛсімдіктердің анатомиялық-морфологиялық ӛзгерістері бойынша визуалды бағалау, электрондық микроскопия, вироидты РНК-ны бӛліп алу. Алайда бүгінгі күні вироидтар репликациясының, олардың мамандануының, ие-ӛсімдіктердің клеткасы мен ағзасының ара қатынастарына байланысты кӛптеген мәселелер әзірге толық зерттеліп болған жоқ. Микоплазмалар. Микоплазмалар – мӛлшері (80-800 нм) және ӛсімдіктерге әсері бойынша вирустарға жақын патоген ағзалардың ерекше бір тобы. Олардың кӛбі пішіні бойынша сопақша немесе шар тәрізді; сонымен қатар ұзынша, жіп тәрізділері, тарамдалған пішінділері т.б. да кездеседі. Микоплазмалардың вирустардан айырмашылығы – олардың полиморфизмділігі, бір микоплазмалық ағза әр түрлі мӛлшерде, немесе әркелкі пішінді болуы мүмкін. Микоплазмалық ағзалардың клеткалық құрылысы бар, алайда нағыз клетка қабықшасының орнына үш қабатты қарапайым мембранамен шектелген, құрамында РНК, ДНК және бактериялардың рибосомаларына ұқсас рибосомалары болады. Микоплазмалар пеницилинге тӛзімді, алайда тетрациклин тобына жататын антибиотиктер олардың тіршілігін тоқтата алады. Кӛбеюі бүршіктену арқылы немесе бинарлы бӛліну арқылы жүреді. Кейбір түрлері жасанды қоректік ортада кӛбеюге қабілетті. Олар негізінен ӛсімдіктер бойында флоэманың ӛткізгіш түтікшелерінің бойымен таралады. Бұл зиянды ауруларға тән белгілер: ӛсудің баяулауы, вегетативті және генеративті мүшелерінің деформациялануы т.б. Ӛсімдік гүлдерінің жасылдануы (алқалылар столбуры), гүлдерінің жеке бӛліктерінің жапырақ тәрізді 33 түзілімдерге айналуы (жоңышқа филлодия, қара қарақаттың реверсия аурулары және т.б.). Микоплазмалдарды негізгі тасымалдаушылар – цикадкалар: Hyalesthes oboletus, Macrosteles fascifrons және басқалары. Олар инфекцияны белгілі бір мерзім (латенттік немесе инкубациялық) ӛткеннен соң ғана таратады. Микоплазмалық ағзалар тек ӛсімдіктердің тірі мүшелерінде – түйнектерде, кӛпжылдық арам шӛптердің атпа тамырларында, пиязшықтарында және т.б. қыстайды. Тұқымдарымен және ӛсімдік қалдықтарымен тарайды. Микоплазмалық ағзалардың кӛптеген түрлерінің филогенетикалық мамандануы бар, яғни олар әр түрлі тұқымдастарға жататын ӛсімдіктерді залалдауға қабілетті. Мысалы, алқалылар столбуры қызанақты, картопты, бұрышты, сонымен қатар шырмауық, сүттіген, қалуен т.б. арам шӛптерді залалдайды. Ал қарақаттың реверсия ауруы тек қара қарақатқа ғана қауіпті. Микоплазма қоздыратын аурулар диагностикасы. 1. Сыртқы түрі бойынша (айқындалу белгілері бойынша); 2. Электрондық микроскопия кӛмегімен зерттеу; 3. Патогеннің инфекцияға қабілетін анықтау (насекомдар кӛмегімен залалдау); 4. Биологиялық тәсіл (ауру қоздырғыштарды таза күйінде алып, олармен сау ӛсімдіктерді залалдап, ауру белгілерін (симптомаларын) анықтау, қолдан залалданған ӛсімдіктерден ауру қоздырғышты қайтадан бӛліп алу); 5. Тетрациклин тобына жататын антибиотиктерге ауру қоздырғыштардың реакциясы. Микоплазмалық аурулардан қорғау шаралары. 1. Инфекцияның жинақталатын орны (резерватор) болып табылатын арам шӛптерді жою және тасымалдаушы насекомдармен (негізінен цикадкалармен) күресу. 2. Сау (таза) отырғызу материалдарын пайдалану. 3. Тетрациклин тобына жататын антибиотиктерді пайдалану. жүктеу/скачать 7.93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|