Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3

217 
1-мысал. Шыбықтың ұзындығы 
5 м болса, ол бойлай 
жылдамдықпен К-санақ 
жүйесiне қатысты қозғалады. Осы жылдамдықтың 
қандай мəнінде К-санақ жүйесiне қатысты 
шыбықтың ұзындығы 
3.0м тең болады? (7.9-
суретте тура осындай жағдай келтірілген.). 
Осындай қысқаруды бақылау үшін шыбық 
ұзындығының (7.5) формуласына сəйкес келесі 
өрнек пайдалынады: 
1
/
4
5 . 
2-мысал. шыбығы 
шыбығының қасынан қозғалмайтын К-санақ жүйесінде υ- 
жылдамдықпен қозғалады. Осындай жағдай 
7.10-суретте келтірілген. Екі шыбықтың да 
меншікті ұзындықтары бірдей - 
. Енді К-
санақ жүйесінде шыбықтың оң жəне сол 
жақтағы ұштарының бір-бірімен үйлесетін 
∆
уақыт аралығын табу керек. шыбықтың К-
санақ жүйеде қозғалғандағы ұзындығы тең: 
1
/
, 7.10-суреті бойынша іздеп отырған уақыт аралығы келесі 
формуламен табылады:
∆
1
/
/ . 
 
3-мысал. Екі бөлшек К-жүйеде бір түзудің бойымен бірдей 
жылдамдықпен 
қозғалып келе жатып, осы санақ жүйесінде қозғалмайтын нысанаға 
∆
5 ·
10
уақыт аралығында тоқтап қалады. Нысанаға түскенше бөлшектердің 
арасында қандай меншікті арақашықтық болды? К-санақ жүйесіндегі 
бөлшектер арасындағы арақашықтық 
∆ тең. Сондықтан іздеп отырған 
меншікті арақашықтық (7.5) формуласымен анықталады: 
∆ /
1
/
2м . 
Сонымен əртүрлі санақ жүйелерінде бір ғана шыбықтың ұзындығы 
əртүрлі 
болып 
отыр. 
Басқаша 
айтқанда 
ұзындық 
дегеніміз – 
салыстырмалылық түсінік болып шыққаны, оның тек қарастырылып отырған 
санақ жүйесiне қатысты ғана мaғынасы болады. Дененің ұзындығы метр 
деген мaғынa бұл шаманың қай санақ жүйесiне қатысты айтылып отырғанын 
көрсетеді. 
Кіші жылдамдықтар кезінде ( V << с) (10.5) формуладан шығатындай 
жəне 7.8-суреттен көрiп отырғанымыздай, 
жəне дененің ұзындығы 
деген түcүнік абсолют сипатта болады. 
Дене қозғалған кезде оның ұзындығы кемиді. Уақыттың баяулауы 
тəрiздi лоренцтiк қысқару да өзара бір-біріне қатысты. Мысалы, егер бiр-
бiрiне қатысты қозғалатын жəне меншiктi ұзындықтары бiрдей болатын 
шыбықтарды салыстырсақ, онда əрбiр шыбық «үшін» екiншi шыбық бiрдей 
қатынаста қысқарақ болады. Егер мұндай заңдылық орын алмаса, онда осы 

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: