Педагогикалық институты аманжол күзембайұлы еркін әбіл тарихнам а
XV–XVIII ғасырдың басында түркі тіліндегі тарихи ой–пікір
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Абдаллах бен Мухаммадтің
- Бабыр
| XV–XVIII ғасырдың басында түркі тіліндегі тарихи ой–пікір.Орта ғасырдың соңғы кезеңінде тарихтану ғылымында бірнеше түркі тілінде жазылған шығармалар пайда болды. Араб және парсы тілдерінде жазылған тарихи әдебиеттерді толықтыра түсетін мұндай шығармалардың авторлары қалыптасқан дәстүрді бұзбай, өзелінің тарихын өз тілінде жазуға тырысқан. Бұл еңбектерде қазақ хандығының құрылуы, қазақ даласындағы саяси уақиғалар, этникалық процестер баяндалады. Солардың бірнешеуіне тоқталып өтелік.
Орталық Азияда ХҮІ ғасырдың алғашқы ширегінде болған саяси уақиғалар жөнінде Абдаллах бен Мухаммадтің (Абдаллах Балхи –XV ғасырдың аяғы – XVI ғасырдың басы) «Зубдат аль–асар» («Сливки летописей») деп аталатын еңбегінен білуге болады. Білімді адам сол кездегі билікке қызмет істеген. Алдымен Темір ұрпақтарына, кейін Хорасанды көшпелі өзбектер жаулап алғанда Мұхаммад Шайбаниға қызмет етеді. Өзінің бұл еңбегін Шахрух және Ташкент билеушісі Келді Мухаммад–сұлтанның тапсырмасы бойынша жазған. Кітапта мұсылман әулеттерінің тарихы, Мұхаммад Шайбаниханның 1510 жылғы қазақтарға жасаған сәтсіз жорығы, Қасым ханның Түркістан және Ташкентке жасаған жорығы сияқты уақиғалар баяндалады. Көптеген уақиғаларды автор өз көзімен көрген, біраз материалдарды басқа да адамдардан алған сияқты. Үндістан жерінде Ұлы моғолдар империясының негізін қалаушы, атақты ақын Бабыр (1483–1530) көпшілікке белгілі, «Бабыр–наме» (Бабыр жазбалары) атты тарихи шығарманың авторы. Бабыр Орталық Азияда ХVІ ғасырдың алғашқы жартысында болған тарихи уақиғалардың тікелей куәгері, өзі соның бел ортасында жүрген адам. Жастық шағында Ферғананы билейді, Орталық Азияда бір орталыққа бағынған мемлекет құруға талпынады. Бірақ Дешті Қыпшақтан келген Мұхаммад Шайбанимен болған күресте жеңіліс тауып, 1504 жылы Ауған жеріне ығысуға мәжбүр болады. Осы жерден 1526 жылы Үндістан жеріне жорық жасап, осы жерде Ұлы Моғолдар мемлекетін құрады. Бабыр шығармасы қазақ тарихы үшін өте құнды дерек. Мұнда тарихи география, Орталық Азияны сол заманда мекендеген тайпалар, өте күрделі, шиеленіскен саяси уақиғалар туралы деректер бар. жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|