Приказ №131 от 27. 08. 2014. Основная образовательная программа основного общего образования

- укучыларга татар теле буенча системалы, фәнни яктан ныклы белем бирү;

-уку эшчәнлегенең төп төрләрен формалаштыру һәм үстерү;

-сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча ныклы күнекмәләр булдыру. Туган телдә матур һәм дөрес аралаша белергә өйрәтү;

-телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләрен камилләштерү, татар теле мөмкинлекләреннән тулысынча файдалана белергә өйрәтү;

-татар телен башка фәннәр буенча белем алу чарасы буларак кулланырга өйрәтү күнекмәләре булдыру;

-укучыларның логик фикерләү сәләтләрен үстерү;

-дәреслек, өстәмә һәм белешмә әдәбият белән эш итү, уку, язу күнекмәләрен камилләштерү.

Телнең кеше тормышында һәм җәмгыятьтә тоткан урынын билгели алу. Татар теле – Татарстан Республикасының дәүләт теле булуын белү. Татар милли әдәби теле. Татар әдәби теленең нормалары турында күзаллау булдыру.

Бүлекнең төп эчтәлеге:

Синтаксис һәм пункция. Сүзтезмә. Сүзтезмәдәге ияртүче һәм иярүче сүзләр, аларны бәйләүче чаралар.

Бүлекнең төп эчтәлеге:

1. 
   Графика һәм орфография
   

Бүлекнең төп эчтәлеге:

Бүлекнең төп эчтәлеге

• 
  Татар теленең төп берәмлекләрен һәм аларның билгеләрен белү
  
• 
  Татар теленең фонетик, лексик системаларын, грамматик төзелешен үзләштерү
  
• 
  Телдән һәм язма сөйләм, диалог һәм монолог, аралашу ситуациясе төшенчәләрен аңлау һәм гамәлдә дөрес куллану.
  
• 
  Җөмләгә һәм җөмләдәге сүзләргә фонетик, лексик анализ ясау, сүзләрне төзелеше һәм ясалышы ягыннан тикшерү.
  

6 нчы сыйныфта ана теленнән белем бирүнең максатлары:

- коммуникатив максат: укучыларны ана телендә иркен сөйләшергә һәм аралашырга, логик эзлекле итеп уйлый белергә, фикерне төгәл, ачык итеп җиткерә белергә өйрәтү; туган телнең аралашуда, рухи-әхлакый нормалар формалашуда һәм дөньяны танып белүдә төп чара булуын, аның эстетик кыйммәтен аңлату;

- фәнни максат: татар теленең грамматик нигезләре турында теоретик мәгълүмат бирү;

- тәрбияви максат: туган телгә ихтирам һәм ярату хисләре тәрбияләү; укучыларда гуманлылык хисләрен тәрбияләү; әти-әниләргә, инвалидларга, ятим балаларга шәфкатьлелек хисләрен тәрбияләү; матурлыкны күрә, тоя белергә өйрәтү; туган як табигатен яратырга өйрәтү; туган илең белән горурлану, аны саклау; сәламәт яшәүнең бер төре булган спорт белән кызыксындыру һ.б.

Әлеге максатларны тормышка ашыру өчен куелган бурычлар:

- укучыларның башлангыч мәктәптә татар теленең фонетик, график, орфографик, орфоэпик, лексик, сүз ясалыш, грамматик, стилистик нигезләреннән алган белемнәрен системалаштыру, катлаулырак формаларда өйрәтүне дәвам итү һәм телне тулы бер система буларак күзаллауны булдыру;

- укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү;

- телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү;

- язма һәм сөйләмә тел чараларын дөрес куллана белергә, аларны чагыштыра һәм кирәклесен сайлый, бәяли белергә өйрәтү;

- татар әдәби теле нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллауга, аларны тиешенчә куллана белүгә өйрәтү;

- татар телен иҗтимагый күренеш буларак аңлау, тел нормаларын саклап, тормышның төрле ситуацияләренә бәйле рәвештә тел чараларын дөрес кулланып, аралаша-аңлаша белү;

- тел берәмлекләрен танып, аларны тикшерә, рус теле белән чагыштыра алу һәм аралашуда урынлы куллану күнекмәләрен камилләштерү;

- текст һәм Интернет, электрон уку-укыту ресурслары, башка мәгълүмати чаралар белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны ала белү һәм шуны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү;

- укучыларның орфографик һәм пунктуацион грамоталылыгын камилләштерү.

Курсның эчтәлеге

Тел- иң әһәмиятле аралашу чарасы. Телнең төп функцияләре. Туган телнең һәрбер халык тормышында һәм кешене шәхес итеп формалаштырудагы роле.

Морфология турында төшенчә. Сүз төркемнәре. Сүз төркемнәренең лексик-грамматик төрләре. Сүз төркемнәренең классификациясе. Мөстәкыйль сүз төркемнәре. Аларның семантик, морфологик һәм синтаксик үзенчәлекләре. Сүз төркемнәренең үзара мөнәсәбәте. Телнең төп морфологик нормалары.

Исем. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Берлек һәм күплек сандагы исемнәр. Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Исемнәрнең тартым белән төрләнеше. Тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Сан, тартым һәм килеш кушымчаларын куллануда стилистик төрлелек. Исемнәрнең ясалышы. Сүз ясагыч кушымча ялгану. Сүзләр кушылу ысулы. Фонетик ысул, мәгънә үзгәрү ысулы, бер сүз төркеменнән икенчесенә күчү һәм сүзләрне кыскарту ысуллары. Синоним һәм антоним исемнәр. Исемнәрнең җөмләдә кулланылышы. Исемнәргә морфологик анализ ясау.

Фигыль. Фигыль турында төшенчә. Фигыльнең башлангыч формасы, барлык- юклык төре. Фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. Фигыль юнәлешләре. Фигыль төркемчәләре. Боерык фигыль. Хикәя фигыль. Хәзерге заман хикәя фигыль. Үткән заман хикәя фигыль. Киләчәк заман хикәя фигыль. Шарт фигыль. Сыйфат фигыль. Сыйфат фигыльнең заман формалары. Хәл фигыль. Исем фигыль. Инфинитив. Фигыльләрнең ясалыш ягыннан төрләре, җөмләдә кулланылышы. Фигыльләргә морфологик анализ ясау.

Сыйфат. Сыйфат турында гомуми төшенчә. Сыйфат дәрәҗәләре. Сыйфатларның ясалышы. Синоним һәм антоним сыйфатлар. Сыйфат һәм рәвешләрнең уртак һәм аермалы яклары. Сыйфатларның җөмләдә кулланылышы. Сыйфатларга морфологик анализ ясау.

Сан. Сан турында гомуми төшенчә. Сан төркемчәләре. Микъдар саны. Тәртип саны. Чама саны. Бүлем саны. Җыю саны. Саннарның җөмләдә кулланылышы. Саннарга морфологик анализ ясау.

Рәвеш. Рәвеш төркемчәләре. Рәвеш дәрәҗәләре. Рәвешләрнең ясалыш ягыннан төрләре һәм дөрес язылышы. Рәвешләрнең җөмләдә кулланылышы. Рәвешләргә морфологик анализ ясау.

Алмашлык. Алмашлык турында гомуми төшенчә. Алмашлык төркемчәләре. Зат алмашлыклары. Күрсәтү һәм билгеләү алмашлыклары. Сорау алмашлыклары. Юклык һәм билгесезлек алмашлыклары. Тартым алмашлыклары. Алмашлыкларның җөмләдә кулланылышы. Алмашлыкларга морфологик анализ ясау.

Аваз ияртемнәре.

Ярдәмлек сүз төркемнәре. Аларның семантик, морфологик һәм синтаксик үзенчәлекләре. Бәйлек һәм бәйлек сүзләр. Теркәгечләр.

Модаль сүз төркемнәре. Аларның семантик, морфологик һәм синтаксик үзенчәлекләре. Кисәкчәләр. Кисәкчәләрнең төркемчәләре. Модаль сүзләр. Ымлыклар. Хәбәрлек сүзләр.

Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

• 
  сүз төркемнәрен һәм аларның үзенчәлекле грамматик билгеләрен тану; мисалларны морфологик һәм өлешчә синтаксик яктан тикшерү;
  
• 
  теоретик материалларга туры килә торган орфограммаларны мисаллар эченнән табу, сүзләрнең дөрес язылышын дәлилләү, сөйләмдә ярдәмче һәм синоним сүзләрне дөрес куллану, алынма сүзләргә төрләндергеч кушымчаларны дөрес ялгау, алмашлыклардан һәм теркәгечләрдән фразаара бәйләнеш чаралары буларак оста файдалану. Текст эчендә цифрларны дөрес язу;
  
• 
  катлаулы план төзү. План нигезендә сочинениегә материал туплау, аны билгеле бер эзлеклелелеккә китерү;
  
• 
  сөйләм төрләрен (сыйфатлама, хикәяләү һәм хөкем йөртү) аеру, шуларга туры китереп, сочинениеләр язу, телдән, монологик һәм диалогик формаларда сөйләү;
  
• 
  берәр хәл яки вакыйга хакында мәкалә язу;
  
• 
  изложение, сочинение һәм башка язмаларны камилләштерү (тулыландыру, редакцияләү һ.б.)
  
• 
  эш кәгазьләре төреннән расписка һәм акт язу.
  

-укучыларга гади җөмлә синтаксисы: сүзтезмә, җөмлә, җөмлә кисәкләре, лексик һәм грамматик берәмлекләр буенча эзлекле белем бирү, иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, хәзерге татар әдәби теле нормаларына ия булуларына, сүз байлыгын, сөйләмнең грамматик ягын дөрес итеп үзләштерүләренә ирешү.

- Сүзләр арасындагы бәйләнеш төрләрен, сүзтезмә һәм гади җөмлә төрләрен, җөмлә кисәкләрен танырга өйрәтү.

- Сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча ныклы күнекмәләр булдыру.

- Туган телдә матур һәм дөрес аралашырга өйрәтү.

- Телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләрен камилләштерү, татар теле мөмкинлекләреннән тулысынча файдалана белергә өйрәтү.

- Татар телен башка фәннәр буенча белем алу чарасы буларак кулланырга өйрәтү күнекмәләре булдыру.

- Укучыларның логик фикерләү сәләтләрен үстерү.

- Гади җөмләдә тыныш билгеләрен дөрес куя белергә өйрәтү.

- Ел дәвамында үткән синтаксик күренешләрне текст эчендә таный һәм аларга аңлатма бирү, төрле калыптагы гади җөмләләр (ике яки бер составлы җөмләләр, эндәш һәм кереш сүзле җөмләләр, тиңдәш кисәкле яки аерымланган иярчен кисәкләре булган җөмләләр һ.б.) төзү, дөрес интоция белән уку, гади җөмлә синтаксисында өйрәнелгән тыныш билгеләрен дөрес куеп язу.

- Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре арасындагы мөнәсәбәтләрне аңлау, бәйләнеш чараларын күрсәтү.

- Җөмлә төрләрен аеру, алар янында тыныш билгеләрен дөрес кую.

- Гариза яза белү.

- Татар теленең төп берәмлекләрен һәм аларның билгеләрен белү.

- Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре арасындагы мөнәсәбәтләрне аңлау.
8нче сыйныф

Курсның максаты:

-укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү;

-телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү;
бурычлары:

- Телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләрен камилләштерү, татар теле мөмкинлекләреннән тулысынча файдалана белергә өйрәтү.

- Татар телен башка фәннәр буенча белем алу чарасы буларак кулланырга өйрәтү күнекмәләре булдыру.

- телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү;

- җөмлә төрләрен аеру,алар янында тыныш билгеләрен куярга өйрәнү;

- грамматик үзенчәлекләренә карап,сүз төркемнәрен аера белү;

- җөмләгә һәм җөмләдәге сүзләргә фонетик, лексик, морфологик, синтаксик анализ ясау,сүзләрне төзелеше һәм ясалышы ягыннан тикшерү;

- текстның планын төзү яки эчтәлеген конспект рәвешендә язу;

- тормыш-көнкүреш,уку,иҗтимагый,мәдәни темаларга әңгәмә кору, үз фикереңне яклап, әңгәмә-бәхәс формасында сөйләшү күнекмәләренә ия булуларына ирешү.