Развитие инновационной экономики: теория и практика

1. 
   Бекенов М.Т. «Оплата труда в условиях рынка», Семипалатинск, 2002 ж.
   
2. 
   Романенко И.В. «Политика доходов и заработной платы», Издательство Михайлова В.А., 2000 г.
   
3. 
   Кенжалина Ж.Ш. «Оплата труда на промышленных предприятиях», Алматы «Экономика», 2002 г.
   
4. 
   Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Е.Т., Жұмағалиева Ж. «Кәсіпорындағы қаржылық жағдайын талдау», 2001 ж.
   
5. 
   С.К. Жұмабаев, «Еңбек рыногы экономикасы», Алматы «Қазақ университеті», 2003 ж.
   

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана қ.,

Қазақстан Республикасы

E-mail: zaure.91@mail.ru

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, жаһандану және қатаң бәсекелестік жағдайларында экономиканың дамуы айтарлықтай дәрежеде инновациялық және өндірістік инфрақұрылымның дәрежесіне, қазіргі ғылым, технология мен техника жетістіктерін қолдану дәрежесіне тәуелді. Сондықтан да экономиканы әрдайым үдемелі түрде алға дамуын қамтамасыз ету жағдайында Қазақстан өзінің иновациялық даму жолын таңдады.

Соңғы жылдары Қазақстанның экономикасының дамуының басты факторларының бірі ретінде өндіріс пен қоғамды басқарудың әр саласына жаңа идеяларға, ғылыми жаңалықтарға, технологиялар мен өнім түрлеріне негізделген инновациялық қызметті жатқыза бастады. Қазір мамандар экономиканы дамытудың жолы ретінде инновациялық бағытты ұсынып отыр. Инновациялық даму жолын таңдау себептерінің негізгілері: əлемдегі өнеркəсіптің технологиялық жолмен қарқынды дамуы, əлемде жаһандану процесінің өріс алуы, Қазақстанның БСҰ-на кіру мақсатына байланысты өнеркəсіпті бəсекелестікке дайындау қажеттілігі жəне бəсекеге қабілетті еңселі елу елдің қатарына қосылудағы мақсатқа жету болып табылады.

Қазіргі таңда экономиканы инновациялық дамыту - әлемдік экономика аренасында Қазақстанның XI ғасырдағы дамуының басты баламасыз нұсқасына айналып отыр. Себебі бұл әлемдік дамудың негізгі үрдісі. Бұны елбасы Н.Ә. Назарбаевтың өзі: «Қазақстан Республикасының 2003 - 2015 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық даму стратегиясының жүзеге асырылуы - Тәуелсіз Қазақстанның кемел келешекке ұмтылғандығының айғағы», деп басып айтқан. Бүгінде «Азияның айдаhары мен жолбарысы» атанған елдер осы индустриалды   инновациялық саясатын тиімді жүргізу арқылы үлкен жітістіктерге жетті. Дамыған еледердің қатарына қосылу үшін біз олардың ұлттық экономикамызға тиімді жақтарын ала білуіміз керек. Демек, инновация бұл - еліміздің экономикасын өркендетудегі ең маңызды қозғаушы күші болмақ.

Инновациялық ұлттық қабілеттілікті қалыптастырып, оны ұлттық басымдылық ретінде қарастыруқоғамміндеті. Оны Елбасы: «Біздің еліміздің болашағы - оның интеллектуалды қоры, ғылымы және инновация жетістіктерінде» екендігін атап көрсетіп отыр [1]. Сондықтан инновациялық ойлардың тууына және оны жүзеге асыруға еліміз мүдделі.

Бәсекеге қабілеттілік  нысанның қасиетінің(тауардың, кәсіпорынның) бәсекелес нысандар қасиетіне сәйкес болу мүмкіндігі. Бұл қасиеттердің ауқымы кең және ол әр түрлі экономикалық категориялармен ажыратылады. Мәселен, сүт өнімінің бәсекеге қабілеттілігі оның тек сапасында ғана емес, сондай ақ, оның тұтынушылар санында, сапалы түрде өндірілу барысы мен жасалу технологиясында, сыртқы қорабы мен бағасына да байланысты. Қазақстанда өнідірілген сүт өнімдерінің 13%, еттің 16%-ы, жеміс жидектің 0,5% және көкөністің 0,2% ғана өнеркәсіптік өңдеуден өтеді [2]. Сондықтан елімізде отандық тауар өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселесі маңызды. Ал бәсекелі орта шығарылған өнім сапасының артуын, бағасының төмендеуін, тұтынушылар сұранысын кең көлемде қанағаттандыруды қамтамасыз ете алады.

2012 жылдың қорытындылары бойынша бәсекеге қабілеттілік рейтингінде Қазақстан 2011 жылғы нәтижемен салыстырғанда 21 позицияға көтеріліп, әлемнің 144 елінің арасында 51-ші орынды иеленді (46-орын). Ресей 67-ші орында, Украина – 73, Грузия – 77, Армения – 82, Молдова – 87, Тәжікстан – 100, Қырғыз Республикасы – 127 орында [3].

Қазақстан позициясының жақсарғаны негізінен барлық бәсекеге қабілеттілік факторларынан көрінеді. 111 көрсеткіштен 27-сі елдің бәсекелестік басымдығына жатқызылған. Бұл – денсаулық сақтау, еңбек нарығы, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар және мемлекеттік қаржы, институттар, салықтық әкімшілендіру, орта білім беру сапасы.

Осы орайда елдің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда инновациялық даму мүмкіндіктерін қолану  бұл XI ғасыр талабы болып отыр. Себебі қатаң бәсекелестік жағдайға тек инновациялық процестер, жаңа технологиялар, ғылыми зерттеулер арқылы ғана төтеп беру мүмкін.

Еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда инновациялық дамуды белсенді түрде жүзеге асуы үшін келесі іс  шараларды ескеру қажет:

• 
  Инновациялық шаралардың экономикалық, құқықтық, ұйымдастырушылық негіздерін қалау;
  
• 
  Өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін технологиялық жаңалықтыр енгізу арқылы арттыру;
  
• 
  Кәсіпкерліктің инновациялық белсенділігін арттыру және оған бөлінген мемлекеттік қаржыны тиімді пайдалану;
  
• 
  Отандық инновациялық өнімді халықаралық нарықта өткізуде қолдау.
  

• 
  Ғылыми   техникалық әлеуеттің дамуын;
  
• 
  Халықтың әл   ауқат, өмір сүру деңгейінің жақсаруын;
  
• 
  Өндірістік жүйедегі ресурстарды қолданудың тиімділігін арттыру, яғни еліміздің шикізаттық тәуелділіктен арылуын;
  
• 
  Отандық тауарлардың әлемдік нарықта бәсекге қабілеттілігінің артқанын;
  
• 
  Экспортқа бағытталған өңдеуші салалардың дамуын.
  

Индустриялық-инновациялық саясат Қазақстанның 2015 жылға дейiнгi кезеңге арналған мемлекеттiк экономикалық саясатын қалыптастырады және экономика салаларын әртараптандыру арқылы дамудың шикiзаттық бағытынан қол үзу арқылы елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуге бағытталған. Стратегияны сәтті жүзеге асыра отырып жоғары ғылыми техникалық әлеуетке, біліктілігі жоғары мамандарға, бай табиғи ресурстарға, макроэкономикалық және саяси тұрақтылыққа қол жеткізеді.

Қорыта айтқанда, Қазақстанның экономикасын дамыған әлем елдерінің экономикасына бәсекелес болатындай мүмкіндігі бар. Ол қазіргі кезең Қазақстанның инновациялық жолға бет алып отырғанынан ақ айқындалды. Ұлттық экономиканың жағдайы мен даму болашағында инновациялық беталыстың рөлін көптеген елдер өз тәжірибесінде көз жеткізген. Шикізаттық мемлекеттер саналатын Латын Америкасындағы Мексика және Бразилия елдері, Шығыс Азиядағы Оңтүстік Корея, Сингапур мемлекеттері инновациялық саясатты қолдану, яғни өркендеуге қол жеткізуге болатынын дәлелдеп берді [4]. Сондықтан ірі табиғи және ғылыми әлеуетке ие Қазақстанның инновациялық даму мүмкіндігі  әлемнің дамыған 50 елдің қатарына «Азия барысы» болып қосылуға кепілдік береді.
Әдебиет:

1. 
   «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» Республика Президенті Н.Ә Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Астана, 2007 ж. 28 ақпан
   
2. 
   «Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтің қалыптасуерекшелігі» Саясат Policy. №11, 2009
   
3. 
   http://www.nac.gov.kz сайты
   
4. 
    Смағұлова Г.С. «Индустриялық-инновациялық стратегияның аймақтарда жүзеге асу барысы» //«Аймақтық экономиканы басқару мәселері» оқу құралы. Алматы «экономика» ҚазЭУ. 2005ж.
   

Университет «Туран-Астана», г. Астана,

Республика Казахстан

E-mail: Bonia_772@mail.ru

Под управленческим консультированием понимается профессиональная помощь со стороны специалистов хозяйственным руководителям и управленческому персоналу различных организаций, заключающаяся в совместно вырабатываемых решениях на основе анализа существующих проблем функционирования и/или потенциала дальнейшего развития организаций. Консалтинг – это интеллектуальный процесс информационной, организационной и коммуникационной помощи клиентам в использовании ими научно-технических, управленческих и экономических достижений. Консалтинг играет важную роль в распространении норм передового опыта в деловой среде, внедряя научный подход в практическую деятельность общества. Консалтинг играет важную роль в распространении норм передового опыта в деловой среде, внедряя научный подход в практическую деятельность общества [1].

Управленческое консультирование – это вид деятельности, направленный на решение проблем и/или задач, стоящих перед менеджерами высшего звена в области стратегического планирования, управления хозяйственной, инвестиционной и финансовой деятельностью, оптимизации и повышения эффективности деятельности компании, а также проведение, необходимых для этого аналитической и исследовательской работы. Консалтинг - вид интеллектуальных услуг, который связан с решением сложных проблем предприятия в сфере управления и организационного развития. Это широкий комплекс консультационных и практических услуг, с одной стороны, а с другой — услуги в управлении и организации бизнеса. Консалтинг — деятельность специальных компаний по консультированию руководителей и менеджеров предприятий в области экспертной, технической и экономической деятельности. Консалтинговые компании предоставляют услуги по исследованию и прогнозированию рынка (товаров, услуг, лицензий, ноу-хау и т.д.); по оценке торгово-политических условий экспортно-импортных операций; по разработке и проведению маркетинговых программ и т.п., по регистрации фирм различных форм собственности [2, с. 17].

Консультирование предусматривает проведение определенной аналитической и исследовательской работы, заключающейся в анализе, обосновании перспектив развития и использовании научно – технических, организационно – экономических и методических изменений на предприятии. Консультационная деятельность направлена на обслуживание потребностей экономики и управления: коммерческих и некоммерческих организации, физических лиц в консультациях и других видах профессиональных услуг. Она основана на профессиональных взаимоотношениях обладающего знаниями и информацией эксперта и клиента, у которого есть проблемы и потребности. Консультант оказывает помощь клиенту в повышении эффективности его деятельности и создании стоимости путем предоставления как информации и рекомендаций, так и своих услуг в достижении поставленных целей. Менеджмент – консалтинг представляет собой предоставление независимых советов и помощи по вопросам управления, включая определение и оценку проблем и/или возможностей, рекомендацию соответствующих мер и помощь в их реализации. В странах с развитой рыночной экономикой приглашение профессиональных консультантов является свидетельством того, что фирма обладает достаточной деловой культурой, чтобы использовать предлагаемый рынком интеллектуальный капитал в области менеджмента [3].

Основной целью консультирования является помощь клиенту осуществить прогрессивные изменения в его организации. Консультант помогает выявлять и решать специфические технические проблемы, касаясь, в то же время, человеческих проблем и аспектов организационных изменений.

Задача управленческого консультирования – предоставление консультантом клиенту определенных инструментов, методик для организационной диагностики состояния предприятия, решения выявленных в ходе нее проблем, выработки стратегического плана развития организации.

Конечным результатом деятельности является не только решение проблем, с которыми сталкиваются управляющие, но и повышение эффективности деятельности компании в целом и/или увеличению индивидуальной производительности труда каждого работника, а в некоторых случаях создание конкурентных преимуществ и вывод компании на новый уровень.

Консультированию, как виду деятельности, характерны следующие особенности:

• 
  перечень клиентских организаций не имеет ограничений,
  
• 
  основные функции консультирования как вида деятельности – консультации, обучение, исследования,
  
• 
  консультант – это профессия, учитывающая наработанные практикой критерии его профессионализма,
  
• 
  осуществляться консультирование может в двух формах: в режиме "вопрос-ответ" как разовые, они непродолжительны по времени из-за - отсутствия необходимости диагностических исследований,
  
• 
  в режиме консультационных проектов, если необходим анализ для проведения целенаправленных изменений в клиентской организации.
  

Характерные черты управленческого консультирования следующие:

• 
  профессиональная помощь руководителям: человек становится консультантом по вопросам управления, когда накапливает навыки для решения проблем, сталкиваясь, с множеством различных ситуаций и действует как связующее звено между теорией и практикой управления;
  
• 
  совещательная служба, потому что задача управленческого консультирования – дать правильный совет в нужное время, а клиенты должны уметь принять совет и реализовать его;
  
• 
  консультирование – это независимая служба, так как никто не может влиять на консультанта по управлению, используя свою власть. Однако консультирование не есть средство для решения всех проблем, может сложиться ситуация, когда требуется сложная, длительная и систематическая работа всего коллектива организации.
  

Процесс консультирования представляет собой последовательную серию действий, шагов, организационных событий и мероприятий, которые предпринимает консультант для разрешения проблем, достижения позитивных перемен внутри клиентской организации и/или создания условий, при которых клиент способен сделать это самостоятельно. Это логическая цепочка процедур, выполняемых совместными усилиями консультанта и клиента для решения проблем и осуществления изменений в клиентской организации. Процесс консультирования предполагает совместную деятельность руководителей и специалистом предприятия с консультантом. От того, как будет построен этот процесс, зависит качество ожидаемых изменений, степень достижения необходимых предприятию результатов, эффективность использования ресурсов, а также успешность сотрудничества сторон [5, с. 9 - 12].

Существует достаточно большое количество подходов, методов, приемов и стилей управленческого консультирования. Это разнообразие позволяет клиентам с такими непохожими проблемами в конечном итоге найти консультанта, который будет полностью отвечать всем особенностям организации и личным требованиям. Однако консультированию свойственно не только разнообразие, но и определенное единство принципов и методов. Некоторые из них являются основными, так как ими пользуется большинство консультантов. Консультанты строят свою деятельность на следующих принципах:

- научность – при осуществлении процесса оказания консалтинговых услуг необходимо основываться не только на опыте консалтинговой фирмы, а на положения управленческой науки и теории,

- гибкость – консультант и клиент быстро реагируют и проводят своевременные изменения в организации, которые обуславливают широкую сферу применения консалтинговых услуг в различных ситуациях,

- прогрессивность - динамичность управленческих систем консалтинговой компании в соответствии с постоянным усложнением содержания и форм хозяйственной деятельности,

- преемственность - постоянно развиваясь и совершенствуясь, консультант сохраняет наиболее эффективные приемы и методы консультантов разных поколений и вносит новации на основе нового опыта и традиций,

- сохранение системы - воздействие консультанта на клиентскую организацию в процессе оказания консалтинговых услуг не должно нарушать режима функционирования организации,

- изменение системы - реализация результатов оказания консалтинговых услуг должна значительно изменить качественные параметры и режим функционирования организации,

- конкретность – консалтинговые услуги должны отличаться своевременностью и соответствовать условиям организации,

- гласность - работа консультантов на всех этапах должна быть на виду, а коллектив должен принимать в этом непосредственное участие,

- эффективность - условия деятельности консультантов консалтинговой фирмы должны быть такими, чтобы они постоянно искали пути повышения эффективности консалтинга. Необходимо постоянно оценивать качество их услуг,

- креативность - для консалтинга не устанавливаются определенные правила, приемы, методы, так как консультационный процесс требует постоянного творчества, поиска нестандартных решений и нетрадиционных подходов [6, с. 10 - 12].

Требования к деятельности консультанта и совокупность правил его поведения определяют методы управленческого консультирования. Под методом консультирования понимается общая схема (план действий), сформированная на основе обобщенного опыта результативных консультаций данного вида, позволяющая выработать соответствующую программу действий. Методология консультирования включает две основные части:

1. 
   методы взаимодействия с сотрудниками компании – клиента с целью внедрения знаний и разработок в организацию клиента,
   
2. 
   методы интеллектуальной деятельности, необходимые для анализа проблем и разработки решений.
   

Нами в статье затронуты лишь теоретические аспекты управленческого консультирования. Усложняющиеся условия современного управления требуют постоянного развития теоретических концепций управления и прикладных управленческих технологий. Носителями новых теоретических и прикладных знаний по проблемам управления становятся специалисты по управленческому консультированию, которые играют все более значительную роль в управленческом процессе. Управленческое консультирование как особое направление профессиональной деятельности представляет собой экспертную помощь со стороны специалистов по управлению и призвано на основе научного анализа конкретных производственных ситуаций выработать наиболее приемлемые пути повышения эффективности работы предприятия и способы их внедрения, используя достижения современной управленческой науки.

1. 
   Газета КазИнформ, статья С.Мустафина «Управленческий консалтинг в Казахстане», июнь 2011г.
   
2. 
   Э. Бейч «Консалтинговый бизнес. Основы профессионализма», перев. с англ. – СПб: Питер, 2007г.
   
3. 
   www.feaco.org официальный сайт Европейской федерации ассоциации консультантов управления
   
4. 
   Маринко Г.И. «Управленческий консалтинг» учебное пособие – М: Инфра – М, 2007г.
   
5. 
   М. Коуп «7 основ консалтинга» перевод с англ.: Е. Виноградова, Е. Колотвина, СПб: Питер, 2007г.
   
6. 
   Васильев Г.А., Деева Е.М. «Управленческое консультирование» М: Юнити-Дана, 2007г.
   
7. 
   Г. Липпит, Р. Липпит «Консалтинговый процесс в действии. Взаимодействие клиента и консультанта» 2 издание, Издательство Питер, 2007г.