Развитие инновационной экономики: теория и практика



бет15/16
Дата25.02.2016
өлшемі2.67 Mb.
#22212
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16

Әдебиет:

  1. Джапаркулов Д. Перспективы развития международных связей Казахстана со сторонами СНГ //Транзитная экономика.-2008.-№1.- с.45

  2. http://www.kazpravda.kz/,жалпыұлттық газеті, 13.06.2012 ж. Айдары: Экономика

  3. http://www.invest.gov.kz/?option=content§ion=4&itemid=235&lang=kz, Инвестициялардың қорғалуы

  4. Исмайлова А. Ретроспектива и тенденции развития экономической интеграции //Саясат.-2010.-№12-с.9

  5. Статистикалық мәліметтер stat.kz сайтынан алынған

  6. http://thenews.kz,Казахстанский агрегатор новостей, 02.12.2011ж.

  7. Serper.kz,қоғамдық саяси газеті, 15 Қараша 2010, айдары: Қазақстан - 2030.

СОВРЕМЕННОЕ МАШИНОСТРОЕНИЕ КАЗАХСТАНА И РОСТ ЕГО КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТИ
Тунгышбаева Ж.У., Ускенбаева А.Қ.

Казахский национальный университетимени аль-Фараби, г.Алматы,

Республика Казахстан

E-mail: Zn.tungyshbaeva@mail.ru



Aidi_uskenbaeva@mail.ru

В Казахстане в советское время действовало около двух тысяч машиностроительных и металлообрабатывающих предприятий. К 1990 году отрасль производила свыше 2 тыс. наименований машин и оборудования: сельскохозяйственную технику, электротехническое, горно-шахтное оборудование, буровые и металлорежущие станки. Крупными центрами машиностроения были Павлодар (тракторный завод), Целиноград (заводы «Казахсельмаш» и «Целинсельмаш»), Караганда (машиностроительное объединение «Каргомаш»).

Отечественное машиностроение практически утратило собственные внутренние источники развития. Оно сегодня не имеет ни полноценной производственной инфраструктуры, ни современной научно-технической базы. Внедрением новых технологий и инноваций в Казахстане занимаются только отдельные предприятия, тогда как в Германии, США, Франции, Японии их доля колеблется от 70% до 82%. И это понятно: технологии – это не только «железо», это и люди с соответствующим профессиональным опытом и знаниями. О каких инновациях сегодня можно говорить, если большинство высококвалифицированных специалистов – машиностроителей находятся либо в предпенсионном, либо пенсионном возрасте, а системная подготовка новых инженерно-технических работников только начинает восстанавливаться [1].

В Казахстане принята государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию на 2010-2014 гг., которая является первым 5-летним индустриальным планом реализации 10-летней стратегии развития страны. То, что машиностроение является основной индустрии, исторический подтверждено. Те страны, которые гармонично развивали машиностроительные отрасли, обеспечивали свое экономическое и военно-техническое могущество в мире. Национальная экономика и, как следствие, национальная политика опирались в первую очередь на индустриальную базу [2].

Современное машиностроение базируется на наукоемких технологиях. Появление таких продуктов электронного машиностроения, как современные электронные компьютерные компоненты, привело к широкому их внедрению в производства нового поколения технических систем, высокоэффективных, гибко перестраиваемых, многокоординатных машин и роботов.

Выбор машиностроительных под отраслей, вошедших в число приоритетов при разработке Программы ФИИР, в основном соответствует этому рецепту, так как в качестве критериев использовались привлекательность их развития в Казахстане и реализуемость, то есть достижение планируемых результатов.

Совокупная оценка привлекательности была рассчитана по следующим критериям:


  • потенциал внутреннего и внешнего спроса;

  • производительность труда в под отрасли;

  • доля малого и среднего бизнеса в под отрасли.

В результате в отраслевые приоритеты индустриально-инновационного развития на среднесрочную перспективу включены шесть под отраслей машиностроения, что обеспечит им государственную поддержку:

  1. Нефтегазовое;

  2. Транспортное (включая автомобилестроение);

  3. Горно-рудное;

  4. Электротехническое;

  5. Сельскохозяйственное;

  6. Оборонное.

На наш взгляд, в число приоритетов целесообразно включить производство машиностроительных и инструментальных сталей и сплавов, производство запасных частей для импортных технологических систем. Поддержка и стимулирование этих видов производств поможет обеспечить на перспективу участие Казахстана в глобальных воспроизводящих цепочках.

Механизм реализации поставленных целей и задач предусматривает как улучшение использования действующих предприятий, так и реализацию новых инвестиционных проектов. В среднесрочной перспективе роль действующих предприятий должна возрасти. Это подтверждает проявившаяся в последние годы положительная динамика спроса внутреннего рынка на их продукцию, которая сохранится и в ближайшие годы во многом благодаря усилиям Правительства РК, требующего жесткого выполнения утвержденных нормативов по казахстанскому содержанию от национальных компаний и стратегических инвесторов.

В Казахстане имеются 23 крупных предприятия сельскохозяйственного, нефтегазового, металлургического и горно-шахтного машиностроения. Такие предприятия могут являться потенциальными центрами производства, которые могут быть весьма перспективным направлением развития отрасли машиностроения в области или регионе, где они расположены.

Эффективное машиностроительное производства может развиваться и в форме малых и средних предприятий, обслуживающих и поддерживающих в рабочем состояния технологические системы, выпускающих запасные части, во всех отраслях промышленности.

Также необходимо сбалансировать затраты на финансирование составляющих процесса внедрения научных результатов, иначе финансирование науки можно заранее считать убыточным проектом. Ускорить процесс обновления может только государство, само вкладывающее деньги в перевооружение или создание новых технико-технологических инновационных центров либо создающее такой инвестиционный климат, при котором в подобные центры устремится частный капитал.

Казахстанское машиностроение при благоприятных рыночных условиях будет, скорее всего, развиваться в следующих направлениях:

- выпуск модернизированных машин и оборудования для предприятий нефтегазового и горно-рудного комплексов с морально устаревшими, но еще функционирующими технологическими линиями;

- производство наукоемкой продукции на импортном оборудовании с привлечением в различных формах иностранного капитала;

- участие в совместных с иностранными компаниями проектах, предполагающих производство технологически сложных изделий, в том числе для техники, выпускаемой иностранными фирмами за рубежом;

- точечное развитие отдельных производств по выпуску оборудования для высоких технологий, как на импортной, так и на собственной технологической базе [3].

Машиностроительная промышленность Казахстана в настоящее время, несмотря на положительную динамику развития, продолжает занимать незначительную роль как на внутреннем рынке, так и в экспорте. Необходим комплексный анализ состояния и перспектив этой важной отрасли промышленности с учетом как можно большего числа факторов и условий, влияющих на ее эффективность и конкурентоспособность.

При следующих условиях возможен рост конкурентоспособности машиностроительного комплекса:



  1. Рост конкурентоспособности за счет снижение затрат на импортные поставки машин, оборудования, запчастей, комплектующих изделий и материалов. В выполнение этих условий определенный вклад должны внести возможности Таможенного союза России, Беларуси и Казахстана. Восстановление разрушенных и организация новых кооперационных связи, реализация совместных инвестиционных проектов в промышленности должны быть обеспечены эффективным механизмом таможенного регулирования на территории стран-участниц.

  2. Совершенствование отраслевой структуры производства.

Основными принципами совершенствование отраслевой структуры должны быть:

А) Сбалансированное развитие внутри комплекса за счет создания внутрикомплексного кластера общемашиностроительного назначения, включающего литейные, сварочные металлообрабатывающие специализированные мощности.

Б) Сбалансированное развитие отраслей машиностроительного комплекса с базовыми отраслями промышленность, сельским хозяйством, строительством, транспортной инфраструктуры, которые являются исторически сложившимися отраслями специализации реального сектора экономики Казахстана и продолжают доминировать в настоящее время.

В) Машиностроение страны должно быть способно в основном поддерживать в рабочем состоянии технологическое оборудование ключевых отраслей промышленности, сельского хозяйства и транспорта. Это предполагает включение в число приоритетов отраслей по производству запасных частей и комплектующих изделий, предприятий, специализирующихся на наладке, ремонте и сервисном обслуживании технологических линий и оборудования.

3. Встраивание в глобальные воспроизводящие технологические цепочки отечественных производителей машиностроительной продукции.

Воспроизводящая цепочка состоит из следующих звеньев: фундаментальная наука – прикладная наука – разработка технологии – проектирование – производства конкурентного промышленного продукта. Сложность современных технологий и создания на их базе современного наукоемкого продукта потребовали концентрации финансового и интеллектуального капитала, которую не могут обеспечить ресурсы национальной экономики. В рамках одной страны невозможно создать всю воспроизводящую технологическую цепочку. Поэтому разработка и производства современного наукоемкого конкурентного продукта перешли национальные границы и привели к образованию гигантских транснациональных корпораций.

4. За рамки машиностроительного комплекса необходима, создать металлургические мощности по производству машиностроительных сталей и сплавов, том числе инструментальных, продуктов химической промышленности, использование которых на внутреннем рынке повысит, конкурентоспособность машиностроителей и которые наверняка будут являться экспортным товаром.

Таким образом, для обеспечения роста конкурентоспособности машиностроения Казахстана необходим учет ряда условий и факторов, способных заметно повлиять на позиции отраслей в целом, отдельных товаропроизводителей и товаров на внутреннем и внешнем рынках. Сложность развития машиностроения Казахстана состоит в том, что при реализации стратегических целей индустриализации в ближайшей перспективе необходимо решать одновременно три основные задачи:



  1. Интенсивная модернизация машиностроение и его технического перевооружения.

  2. Подготовка и переподготовка кадрового потенциала, способного обеспечить инновационное развития машиностроения.

  3. Создания условий для повышения инвестиционный привлекательности машиностроительных предприятий и обеспечения притока частных инвестиций.

При этом фактор времени приобретает решающее значение, если учесть, что развитые страны перевооружают свою промышленность каждые 7-10 лет [4].
Литература:

  1. Машиностроение РК: итоги реформирования. http://www.ipr.kz/analytics/1/1/187

  2. Семенова А., Логинов А. Развитие машиностроения – основа структурной модернизации. www//institution/com

  3. info@kaznex.kz

  4. Т.В. Абдулвалиева. «Структурное развитие машиностроения Казахстана и рост его конкурентоспособности» //«Экономика: стратегия и практика». 2012. №2(22).

АНАЛИЗ РАЗВИТИЯ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В КАЗАХСТАНЕ
Уразбаева А.

Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, г. Астана,

Республика Казахстан

E-mail: wow_aliya@mail.ru

История эволюции развитых стран показывает, что малый и средний бизнес (далее - МСБ) является основополагающим звеном, от состояния и уровня развития которого зависит обеспечение устойчивого экономического роста Государства. Именно этот сектор экономики имеет огромные потенциальные возможности для решения многих проблем, сдерживающих экономический рост государства, таких как неразвитая конкуренция, неэффективное использование материальных и нематериальных ресурсов, зависимость внутреннего спроса от импорта, безработица, бедность и др.

Вопросы развития МСБ в Республике Казахстан относятся к категории наиболее важных и рассматриваются на высшем государственном уровне. Государство обозначило эту сферу как наиболее приоритетную, выделяя значительные бюджетные средства для ее поддержки. В стране работает множество государственных, общественных и международных организаций, целью деятельности которых является поддержка малого бизнеса (объединения, ассоциации, торгово-промышленные палаты, центры поддержки предпринимательства, международные консультанты, фонды и др.).

Формирование и становления малого бизнеса в Казахстане проходило в 4 этапа:

Малый бизнес незадолго до независимости (1986-1990 гг.);

Малый бизнес на ранней стадии перехода к рыночной экономике (1991-1996 гг.);

Малый бизнес на стадии становления рыночных отношений в Казахстане (1997-2000 гг.);

Современная стадия развития малого бизнеса (с 2001 года).

Первые три этапа связаны с обретением Казахстаном независимости, становлением рыночных отношений и появлением новых форм собственности в республике. На протяжении данных этапов происходило постепенное формирование нормативно-законодательной и институциональной основы поддержки развития частного предпринимательства.

Современный этап развития малого бизнеса в Казахстане, начиная с 2001 года, характеризуется внедрением ряда комплексных мер, направленных на упорядочение деятельности в сфере частного предпринимательства, и в том числе малого бизнеса.

Первый серьезный скачок предпринимательской активности наблюдался в период с 1991 по 1993 годы. Это можно объяснить развалом экономических связей между крупными предприятиями некогда союзных республик, когда в результате остановки предприятий высвободилось значительное количество рабочей силы. Бόльшая часть из этих людей были вынуждены искать себе применение в сфере частного предпринимательства, зачастую в торговле. Однако, первые предприниматели имели смутное представление о бизнесе, что вкупе с макроэкономическими потрясениями того времени и неподъемными налогами привело к банкротству многих из них. Очевидным свидетельством этому является резкое сокращение числа предприятий малого бизнеса в период с 1994 по 1996 годы.

Новый виток развития предпринимательства совпал с достижением макроэкономической стабилизации в стране – снижение уровня инфляции, укрепление национальной банковской системы, приватизация ряда крупных предприятий, принятие основополагающего закона, регулирующего предпринимательскую деятельность. Именно в этот период наблюдается значительный рост количества малых предприятий и численности занятых на них. На протяжении всех этапов несколько раз менялась нормативно-законодательная база, регулирующая различные аспекты хозяйственной деятельности малого бизнеса, и соответственно изменялись формы и методы его государственной поддержки.

При этом стоит отметить, что проблемы, препятствующие развитию рассматриваемого сектора экономики, усложнялись по мере развития самого малого бизнеса – от трудностей с доступом к сырью и производственным площадям в 1986 году и до недостаточной развитости объектов рыночной и производственной инфраструктуры в 2000 г.

За последние восемь лет количество активных субъектов малого и среднего предпринимательства (далее - СМСП) увеличилось более чем на 48% по сравнению с 2005 годом, и по итогам 2012 г. количество активных субъектов малого и среднего бизнеса составило 755 510 единиц. Из них – 62 888 юридические лица, 527 941 – индивидуальные предприниматели (ИП) и 164 681 – крестьянские хозяйства.

Рисунок 1 – Динамика изменения количества активных субъектов малого и среднего предпринимательства
Структура активных СМСП в разрезе организационно-правовых форм показывает, что в 2012 году количество индивидуальных предпринимателей (далее - ИП) составило 528 тыс. субъектов или 70%, количество юридических лиц – предприятий малого бизнеса составило 63 тыс. или 8%, количество юридических лиц – крестьянских (фермерских) хозяйств составило 165 тыс. или 22%.

Выпуск продукции субъектами малого и среднего предпринимательства за 2012 год составил 2 819 млрд. тенге. Выпуск продукции (товаров и услуг) активными субъектами малого и среднего предпринимательства за 2012 год по сравнению с 2005 годом увеличился на 128,3%.


Рисунок 2 – Структура субъектов малого и среднего предпринимательства в разрезе организационно-правовых форм за 2012 год


Несмотря на тенденцию роста объемов выпуска продукции субъектами МСБ, их вклад в ВВП Казахстана не превышает 30%. Не менее важно отметить, что до 2008 года объем выпускаемой продукции МСБ и его доля в валовом внутреннем продукте страны имела тенденцию к росту. Однако за 2008 год она снизилась.


Рисунок 3 – Динамика выпуска продукции субъектами малого и среднего предпринимательства Республики Казахстан, млн. тенге
Если в 2007 году вклад малого и среднего бизнеса в ВВП составлял 20%, то в 2008 году он снизился до 18,6%. Тем не менее, в 2010 году рост выпускаемой продукции продолжился, в результате чего вклад МСБ в ВВП достиг 20,2% и в 2011 году он снова снизился и достиг уровня 2006 года – 17,5%:

Столь умеренный вклад МСБ в ВВП вызывает настороженность при том, что Правительство Республики проводит активную экономическую политику по обеспечению диверсификации экономики и устойчивых темпов экономического роста за счет увеличения роли МСБ. В развитых странах доля продукции малого бизнеса доходит до 50% ВВП и выше.

Отраслевая структура малого бизнеса характеризуется преобладанием сферы торговли и услуг, в то время как промышленность, сельское хозяйство, транспорт и связь в большинстве случаев являются уделом крупного бизнеса.

Рисунок 4 – Вклад малого и среднего бизнеса в ВВП Республики Казахстан (в процентах)
Успешный опыт развитых стран мира в построении конкурентоспособной и диверсифицированной экономики служит наглядным подтверждением того факта, что малый бизнес является одним их ключевых элементов в данном процессе. Состояние и уровень развития сектора малого бизнеса играют важнейшую роль в обеспечении устойчивого экономического роста страны, способствуя решению ряда проблем, таких как безработица, бедность, неразвитая конкуренция, неэффективное использование материальных и нематериальных ресурсов, зависимость внутреннего совокупного спроса от импорта и т.д.
Литература:


  1. Большие вызовы развитию малого бизнеса в Казахстане. – Алматы, 2004

  2. Мониторинг малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан № 05-05/ 418 3 января 2013 года// www.stat.kz

  3. Динамические таблицы и графический материал сайта www.stat.kz

Материалы сайта www.damu.kz.


ЖАЛАҚЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
Р.М. Уринбаева

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана қ.,

Қазақстан Республикасы

E-mail: raihan__93@mail.ru

Нарықтық экономикадағы жалақының рөлі мен жалақының мәні ең алдымен, еңбек етушілер әл-ауқатының негізгі көрсеткіштері, кәсіпорындар (жұмыс берушінің) шығындарының өлшемі мен экономика секторы, қызмет түрі, кәсіптер мен өңірлер бойынша бөлу және қайта бөлудің маңызды факторы болып табылатындығымен анықталады.

Әртүрлі меншік нысанын қалыптастыру, экономиканың мемлекеттік секторын қысқарту және кәсіпорындар мен ұйымдардың құқықтарын ұлғайту жағдайларында мемлекеттің жалақыға тікелей әсер ету саласы көзге көрерліктей шектелген. Оның көптеген қызметтері әртүрлі әлеуметтік төлемдерді тәжірибеде қолданатын және еңбекақы нысандарын өз бетінше белгілей алатын шаруашылық субьектілеріне тікелей табысталған.

Еңбекақы статистикасын жетілдіру және оны жаңа болмысқа қайта бағдарлау жалақы туралы ағымдағы есептілік нысанының мазмұнын және оны ұсыну кезеңділігін елеулі өзгертті. Неғұрлым өзекті мәселелер бойынша арнайы зерттеулерді ұйымдастыру кеңінен қолданады, әйелдер мен ерлер, жекелеген кәсіптер, кәсіби топтар мен экономиканың секторларының жалақсы, жұмыс күшіне арналған шығындар құрамы мен құнын салғастырмалы талдау арқылы терең зерттеледі.

Жинау әдістерін реформалау бойынша тізбекті және мақсатты іс-қимылдар нәтижесінде халықаралық стандарттарға жауап беретін еңбекақы жөніндегі көрсеткіштер жүйесі қалыптасты [1].

Экономикалық қызмет түрлері бойынша жалақы туралы деректерді салыстыру, сондай-ақ олардың халықаралық стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында осы бөлімдегі төлемдер құрамы олардың қаржыландыру көздерінен тәуелсіз төлемдер сипатына сүйене отырып келтірілген [2].

Жалақы қорына (еңбегіне ақы төлеу) Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес және олардың қаржыландыру көзі мен оларды нақты төлеу мерзіміне қарамастан, салықтар мен басқа да ұстап қалулар (табыс салығы, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарнасы) есепке алғанда, ұйымның қызметкерлерге ақы төлеу үшін есептелген жиынтық ақшалай қаражаттары (лауазымдық айлықақылар (тарифтік мөлшерлемелер), қосымша төлемдер, үстемеақылар, сыйлықақылар және өзге де ынталандыру мен өтемдік сипаттағы төлемдер) жатады.

Жалақы қорында ақшалай, сондай-ақ ақша бірлігіне келтірілген заттай нысандағы барлық төлемдер ескеріледі.

Төлеу үшін есептелген ақшалай сомалар Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес, қызметкерлерге жұмыспен өтелмеген уақытына (жыл сайынғы демалыс, мерекелік күндер) төлеу үшін есептелген ақшалай сомаларды қоса, қызметкерлермен жалақысы бойынша есеп айырысатын төлем құжаттарына сәйкес көрсетіледі. Көрсетілген сомалар «бруттоға» (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес салықтар мен басқа да ұстап қалуларды шегермегендегі) келтіріледі.

Ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалыстарына, ақы төленетін жыл сайынғы қосымша еңбек демалыстарына есептелген сомалар осы айдың демалыс күндеріне келетін сомада есепті айда көрсетіледі. Келесі айдағы демалыс күндері үшін есептелетін сома келесі айдың есебіне кіреді.

Еңбекақы заттай түрде төленген жағдайда еңбек жөніндегі есептерге қызметкерлерге заттай түрде берілетін тауарлар мен қызмет көрсетулердің құндық бағасы қамтылады.

Жалақы қорына мыналар қосылады:

- қызметкерлерге орындалған жұмысы немесе нақты жұмыспен өтелген уақыты үшін тарифтік мөлшерлемелер, лауазымдық (базалық) айлықақылар, түскен табыстан пайызбен және үлеспен келісімді бағаламалар бойынша, ұйымда қабылданған еңбекке ақы төлеудің нысандары мен жүйелеріне тәуелсіз, есептелген жалақы;

- ынталандыру сипатындағы төлемдер: тарифтік мөлшерлемелер мен лауазымдық айлықақыларға үстемеақылар (еңбек сіңірген жылдары, жұмыс өтілі, кәсіби шеберлігі, мемлекеттік тілді білуі, ғылыми дәрежесі, дипломатиялық рангі және тағы басқалар); өндірістік нәтижелері үшін сыйлықақылар (тұрақты немесе мерзімді сипаттағы, олардың төлем көздеріне тәуелсіз); төлем көздеріне байланысты емес біржолғы сыйлықақылар; бір жылдық жұмыс қорытындысы бойынша сыйақылар; ұжымдық шартпен немесе жұмыс берушінің актілерімен белгіленген басқа да төлемдер мен көтермелеулер;

- жұмыс режимі және еңбек жағдайларына байланысты өтемақылық төлемдер: экологиялық апат және радиациялық қатер аймақтарында тұрғаны үшін, Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүргізілетін төлемдер; еңбек жағдайлары үшін қосымша төлемдер (ең негізгі еңбек жағдайында, сондай-ақ өте ауыр және өте зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істегені үшін); түнгі уақытта жұмыс істегені үшін қосымша төлемдер; демалыс және мереке (жұмыс істемейтін) күндеріндегі жұмыстарға ақы төлеу; мерзімнен тыс уақыттағы жұмысқа ақы төлеу және т.б.;

- жұмыспен өтелмеген уақытқа ақы төлеу: жыл сайынғы еңбек және қосымша еңбек демалыстарына ақы төлеу, пайдаланылмаған демалыс үшін ақшалай төленетін өтемақы; демалысқа берілетін жыл сайынғы сауықтыру үшін жәрдемақы (демалысқа материалдық көмек); амалсыздан жұмыссыз жүрген уақыт үшін ақы төлеу және т.б.;

Жалақы қорында есепке алынбайтын ұйымның шығыстарына мыналар жатады:

- қызметкерлерді тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша ұйымдардың шығыстары;

- қызметкерлерді оқытуға байланысты шығыстар;

- жұмыс күшін пайдаланумен байланысты салықтар мен алымдар;

- қызметкерлерді әлеуметтік қорғауға арналған ұйымның шығыстары;

- мәдени іс-шараларды жүргізуге, сондай-ақ демалыс пен ойын-сауықты ұйымдастыруға арналған шығыстар;

- бұрынғы келтірілген жіктелім топтарына жатпайтын жұмыс күшін ұстауға арналған басқа да шығыстар [3].



Орташа айлық атаулы жалақы

Орташа айлық атаулы жалақы – бұл бір қызметкерге орташа есептелген жалақы немесе ақшалай бірліктерде тұлғаланған жұмыспен өтелген уақыт бірліктері. Орташа айлық атаулы жалақы қызметкерлердің есептелген жалақы қорын олардың орта санына немесе белгілі уақыт кезеңдеріндегі (ай, жыл басынан бергі кезең, жыл) олардың нақты жұмыспен өтелген адам-сағат санына бөлумен есептеледі. Жыл бойы және жыл басынан бастап бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысын анықтау барысында алынған санды кезеңдегі айлар санына бөлу қажет.

Жалақы төлеу мерзімдері – жеке еңбек, ұжымдық шарттарда көрсетілетін жалақы төленетін мерзім. Жалақы ақшалай келесі айдың бірінші он күндігінен кешіктірілмей төленуі тиіс. Жалақы төлейтін күн демалыс немесе мереке күндеріне тура келген жағдайда, оны төлеу сол күндердің қарсаңында жүргізіледі [4].

Ұйымдарда еңбекке ақы төлеу жүйесi ұжымдық шарттармен немесе жұмыс берушінің актілерімен белгiленедi.

Жұмыс беруші қызметкерлерге қойылатын біліктiлiк талаптары мен жұмыстардың белгiлi бiр түрлерiнiң күрделілігін жұмыстардың және жұмысшылар кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы, басшылар, мамандар мен басқа да қызметшiлер лауазымдарының бiлiктілік анықтамалығы негізінде белгілейдi. Аталған анықтамалықтарды әзірлеу мен оларды қолданудың тәртібін еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындайды. Жұмыс берушi орындалатын жұмыстарды белгілi бiр күрделi жұмысқа жатқызуды және қызметкерлерге біліктілік разрядтарын беруді жұмыстардың және жұмысшылар кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығында және басшылар, мамандар мен басқа да қызметшілер лауазымдарының анықтамалығына, сондай-ақ қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшін белгiленетін үлгілік бiлiктiлiк талаптарына сәйкес дербес жүргізедi.

Жалақының мөлшерiн жұмыс берушi дербес белгiлейдi және ол Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген ең төмен жалақы мөлшерiнен кем болмауы керек. Қызметкерлердiң еңбегiне ақы мерзiмдiк, кесiмдi түрде немесе еңбекке ақы төлеудiң өзге де жүйелерi бойынша төленедi [5].


1 кесте. Қазақстан Республикасындағы 2010-2012 жылдар аралығындағы орташа жалақы көрсеткіштері.(мың теңге)


Мемлекет

2010 ж.

2011 ж.

2012 ж.

Ауытқуы

Қазақстан Республикасы

66 674

77 464

92 191

+25 517, +27.7%

Stat.kz – мәліметтері бойынша алынған.
1 кесте бойынша Қазақстан Республикасындағы орташа жылдық жалақы 2010 жылы 66674 тг.болса, ал 2011 жылы бұл көрсеткіш 10790 теңгеге жоғары болып, 77464 тг құрады. Ал 2012 жылы орташа жалақы көлемі 92191 теңгені құрап, ол 2010 жылмен салыстырғанда 25517 теңгеге және 27.7%-ға өскенін көреміз. Төменде суреті көрсетілген (1 сурет).

Сонымен қорытындылай келе, экономикамызда жалақы көлемі маңызды рөл ойнайтынын білгеніміз жөн. Жыл сайын жалақы көлемі қазіргі таңда өсуде, оны жоғарыда келтірілген көрсеткіштерден көрсек болады. Жалақы өнімінің өзіндік құнының негізгі элеметтерінің бірі болып табылады, сондықтан да жалақы есебінің дұрыс ұйымдастырылуы еңбек өнімділігінің артуына, өнімнің өзіндік құнының кемуіне және еңбеккерлердің өмір деңгейінің жақсаруына себепші болады. Осыған байланысты ұсыныстар айтуға болады: ұйымның штаттық кестесін қатесіз құру,өйткені осыған байланысты жалақы есептелу және жұмыскерлер санының дұрыс жүргізілуі және білікті мамандар жетіспеушілігі туындаған мамандықтар жалақысын өсіру,сол арқылы қазіргі жастарды керек маман иесі болуға тарту.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет