Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ
Толыктауыш кұpамына каpай ушкe болынeды
жүктеу/скачать 3.36 Mb. Pdf көрінісі
|
| Толыктауыш кұpамына каpай ушкe болынeды:
1) даpа толыктауыш; 2) куpдeлы толыктауыш; 3) уйыpлы толыктауыш. Быp создeн болған толыктауыш даpа толыктауыш дeп аталады. Мысалы, Абай Epболмeн (кыммeн?) ұзак акылдасты. Куpдeлы создepдeн болған толыктауыш куpдeлы толыктауыш дeп аталады. Куpдeлы толыктауыш томeндeгыдeй жолдаp аpкылы жасалады: 1. Куpдeлы зат eсымнeн: Ата-анасын (кымды?) сыйлаған адам коp болмайды. Куpдeлы сын eсымнeн: Маpат куpey каскамeн (нeмeн?) ойкастай жуpды. Куpдeлы сан eсымнeн: Жуз – жиыpма тоpткe (нeгe?) калдыксыз болынбeйды. 2. Нeгызгы соз бeн комeкшы eсым нeмeсe комeкшы eтыстык аpкылы: Уй ышынe (кымдepгe?) сыpттағы дауыс катты eстылды. Абай биык мансаптыy биык жаpтас eкeнын (нeны?) айткан. 3. Туpалы, жонындe, жайында шылаулаpыныy катысуы аpкылы: Абай Әбдыpахманныy болашак жоспаpы туpалы (нe туpалы?) сұpап-былды. Уйыpлы мушeдeн болған толыктауыш уйыpлы толыктауыш дeп аталады. Мысалы, Кокыpeгы ашык, былымы тepeyгe (кымгe?) омыpдe киындык кeздeспeйды. Кайсаpдыy уйы аy тepысы дeгeнгe (нeгe?) толып тұp. Мазмұны мeн тұлғасы жағынан толыктауыш eкы туpлы болады. 1) туpа толыктауыш; 2) жанама толыктауыш. Туpа толыктауыш табыс сeптыгыныy жалғауын жалғап, сабакты eтыстыкпeн байланысты болып, туpа объeктыны былдыpып тұpады. Ол ауыл шаpуашылығы акадeмиясын (нeны?) бытыpгeн eды. Жанама толыктауыш табыс сeптыгынeн баска баpыс, жатыс, шығыс, комeктeс сeптык жалғаулаpыныy быpын жалғап, салт eтыстыккe катысты болып, жанама объeктыны былдыpeды. Тepeзeдeн (нeдeн?) ай сәулeсы дыpылдeй тусып тұp. Абай Epболға (кымгe?) Әйгepыммeн (кыммeн?) ашык сойлeсуды тапсыpды. Тұpлаусыз мушeныy eкыншы туpы – аныктауыш. Сойлeмдe зат eсымнeн нe заттык ұғымда жұмсалған баска соз таптаpынан болған мушeлepды сындык, сапалык, сандык, иeлык жағынан сипаттайтын тұpлаусыз мушe аныктауыш дeп аталады. Аныктауыш Кандай? Кай? Канша? Нeшe? Нeшыншы? Кымныy? Нeныy? дeгeн сұpактаpға жауап бepeды. Куpey (кандай?) ат eш нәpсeдeн уpыкпeй сұлу (кандай?) жуpысымeн сылаy кағып кeлeды. 159 Аныктауыш кұpылысына каpай ушкe болынeды: 1) даpа аныктауыш; 2) куpдeлы аныктауыш; 3) уйыpлы аныктауыш. Даpа аныктауыш быp создeн кұpалады. Мысалы, Eлымыздe оpманды жepлep коп кeздeсeды. Куpдeлы аныктауыш eкы нeмeсe одан да коп создeн кұpалады. Мысалы, Ұлпан Кepeй eлындeгы Байтумeнов Бeкбepдыныy кызы eкeн. Оз ышындe шаpтты туpдe бастауыш пeн баяндауышка жыктeлeтын нeмeсe сын eсымдep мeн eсымшe тұлғалаpына аякталатын аныктауыш уйыpлы аныктауыш дeп аталады. Жаны сұлудыy (кымныy?) тәны сұлу. Кабылeты баp (кандай?) окушы максатына жeтeды. Капыpык ауаға тұншыккан (кай?) жолаушылаp калыy талдыy колeyкeсынe кeлып саялады. жүктеу/скачать 3.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|