Элс = f( РПопт. - Пф Кф Рi)   (i = 0…1) (1)

где, Э_лс - эффективность логистической системы;

РП_опт. - оптимальный ресурсный потенциал;

П_ф - фактически произведенная продукция;

К_ф - фактический уровень качества;

Р_i - вероятность полученного i-го результата (от 0 до1).

Стремление обеспечить эффективное управление логистической системы обычно вступает в противоречие со стремлением обеспечения надежности системы с целью минимизации общих затрат. Предлагаемый подход позволяет обеспечить системное взаимодействие производственных связей фирмы с внешней средой - ресурсами - бизнес-процессами - результатами. Использование метода согласования взаимозависимых расписаний подсистем производственного предприятия на основе инвариантной модели способна адекватно реагировать на изменения рынка с одновременной оптимизацией структуры ресурсного потенциала в конкурентоспособный потенциал. Через этот механизм обеспечивается устойчивое и долговременное конкурентное развитие фирмы на основе принятия компромиссных решений.
Список литературы.

1. Гаджинский А. М. Логистика: Учебник для высших и средних специальных учебных заведений.— 2-е изд.— М.: ИВЦ "Маркетинг", 1999. — 228 с

Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік университеті

Жылжымайтын мүлікті бағалау Қазақстанда алғаш рет ХІХ ғасырдың екінші жартысында пайда болды. Бұл периодта Қазақстан Ресей империясының құрамында болды және Ресейде, яғни Қазақстанда да бағалау қызметінің негізін салушылар орыс ғалым-статистиктары Н.Н.Романов және А.И.Чупров.

Бағалау қызметінің дамуының қажеттілігі Ресейде нарықтық (капиталистік) экономиканың құрылуы және 1861 жылы крепостнойлық құқықтың алып тасталуымен байланысты салық салу жүйесін реформалау бойынша мемлекеттің қажеттілігінен туындады.

Бағалау қызметінің революцияға дейінгі кезеңде дамуы қазіргі заманғы Қазақстандық бағалаудың құрылуына алғашқы қадам болды. Сол кездегі бағалау статистикасы массалық (жалпы) бағалау бейнесінде болды, қазіргі уақытта Ресейде сәтті қолданады.Мемлекетте бағалау жүйесін құрудың революцияға дейінгі периодта қолданылмаған маңызды ерекшелігі ретінде Е.И. Тарасевич мынаны көрсетеді: «… бағалаудың ұйымдастырушылық-логикалық құрылымын көрсетеді: индивидуалды бағалау-статистикалық жалпылау-массалық (жалпы) бағалау. Тек сондай ғана кезектілік дұрыс нәтижелерді қамтамасыз етеді, солардың негізінде жылжымайтын мүлік нарығын және барлық нарықтық экономиканы реттейтін әсерлі мемлекеттік саясат құрылады. Массалық бағалауды индивидуалды бағалауды өткізбей жүзеге асыру сәтсіздікке ұшырайды. Міне осылай 1990 жылдардың ортасында USAID қаржылық және әдістемелік көмегімен өткізілген салық салу мақсатында массалық бағалау бойынша эксперименттердің құлауын түсіндіруге болады.»

Қазақстанда жоғарыда көрсетілген схеманы қолдану мүмкіндігі, және массалық бағалаудың дамуы туралы сөз қозғау әлі ерте. Осының бірінші себебі жылжымайтын мүлік нарығының тұрақсыздығы және балансталмағандығы, бұл бағалау облысында статистика бойынша қызметтің сұранысқа ие және шынымен де бағалы нәтижелер құруына кедергі жасайды. Екінші себеп мемлекеттік аппараттың салық салу жүйесін нормативті-есептіктен адвалорлыққа ауыстырғысы келмеуі. Қазіргі уақытта құрылымдағы үшеуінің тек біреуі, яғни индивидуалды бағалауы ғана жақсы дамып келеді. Бағалау қызметінің сапасын бақылаудың әсерлі механизмі жоқ, бағалау қызметінің облысында қазақстандық заңнаманың және нормативтік құқықтық актілердің талаптары толық орындалмайды. Бұл қазіргі күнде алдында айтылған массалық бағалау жүйесінің өзекті болмауының үшінші себебі болып табылады.

Қазақстанда жылжымайтын мүлікті бағалаудың нәтижелі жүйесін құру - көптеген факторларды, соның ішінде бағалау жүйесі нәтижелі болып бұрыннан бері құрылған елдер тәжірибесін ескеруді қажет ететін өте ұзақ процесс. Бұл салада жетістікке жеткендер - Еуропа Одағының (ЕО) бағалау жүйесі.

1977 жылы ЕО елдерінің бағалаушылармен Бағалаудың Еуропалық стандарттары әзірленді және қабылданды. Берілген стандарттардың заты ретінде негізінен қаржылық есеп беру үшін бағалау болып табылады.

Бағалаудың Еуропалық стандарттары Еуроодақтың барлық территориясында әрекет етеді, бірақ кейбір елдер өздерінің жеке процедуралық және құқықтық ерекшеліктері бар.

Германиядағы жылжымайтын мүлікті бағалау ерекшелігі бағалау қызметін реттейтін заң шығаруда түпкілікті келтірілген. Бағалаудың Еуропалық стандарттарында «1988 жылдан бері істегі бағалау туралы федералды заң кезекті заң шығаруда түпкілікті келтірілген бағалаушылар үшін түпкілікті жетекшілікті ұсынады.» Және заң шығарушымен бір прогрессиялық ерекшелік бекітілген, бұл есеп беруде бағалау нәтижелерін объективті көрсетуге мүмкіндік беретін: барлық бағалаулар «жер және ғимарат құнын біріктіру арқылы» жасалады.

Заң шығару талаптарына сәйкес барлық келісімдер жердің біріккен құны түрінде тіркеледі және жарияланады. Сонымен қатар, бұл анықтамалар бағалаушылардың шынайы нарықтық ақпаратты іздеу мәселесін шешуге және салыстырмалы тәсілдеме әдістерін қолдануды жеңілдетеді.

Германиядағы бағалау қызметінің тәжірибесі нарықтық жағдайды және бағалау процедуралары мен маркетингтік зерттеулер арасында өзара байланысты терең талдауына негізделеді. Заң шығарумен жылжымайтын мүліктің құнын бағалаудың үш әдісі (тәсілдемесі) бекітілген.

Германияда бағалаудың кем дегенде үш әдісін қолдану талап етіледі. Дәстүрлі түрде көбінесе орнын басудың қалдық құны әдісі қолданылады, себебі Германияда қабылданған процедураларда ғимараттың тозуының өлшемін анықтауға қатысты нақты шешімдер қарастырылады.

Қазақстандық бағалаушыларға Қазақстанның жылжымайтын мүлікті бағалау жүйесін жетілдіру үшін ЕО елдерінің тәжірибесін ескеру керек. Негізінен, әртүрлі елдердің тәжірибесінің айырмашылығы міндеттерді әртүрлі жіктеумен байланысты, бұл бағалау қызметін реттейтін жергілікті заңдармен, немесе әдістерге спецификалық талаптарымен және бастапқы ақпараттың сапасымен анықталады.

Қазақстанға шетелдік бағалау ұйымдардың әзірмелерін адекватты бағалау маңызды және ең өзектісін жүйеге енгізуді қамтамасыз етеді. Сонымен қатар кейбір позицияларды заң берушілік енгізуді немесе оларды қазіргі уақытта құрылатын Қазақстан Республикасының бағалау қызметінің стандарттар жүйесіне енгізуді қажет етеді.

Сонымен қатар база құрылымына және құнның түрлеріне назарды аудару керек, оларды қазақстандық стандарттар жүйесіне енгізу қажет. Бағалаудың Еуропалық стандарттарында анықталған құнның кейбір түрлері істегі заң шығарушы және мемлекеттік стандарттар шегінде бар, кейбіреулері – кейбір кәсиби ұйымдардың стандарттар жүйесінде (мысалы – Қазақстандық Бағалаушылар Қауымдастығы).

Бірақ бағалаушылық тәжірибеде қолданатын бағалау базаларында және құнның түрлерінде толығымен көрсетіле алмайтын кейбір жағдайлар қосымша сипатталуы керек, бұл бағалаудың нәтижелерін әртүрлі түсінбеу үшін жасалады.

Қазақстанда жылжымайтын мүлікті бағалау механизмін жетілдіру көзқарасымен ең қызықтысы Германияның бағалау тәжірибесі болып табылады, онда бағалау бірнеше мақсаттық бағыттар бойынша құрылымданған.

Жылжымайтын мүлікті бағалау әдістемесі келесі кезеңдерге жіктелуі мүмкін:

Жылжымайтын мүлік құны туралы бағалаушының пікірлерін негіздейтін құжат дайындау.

Бағалаудың әлемдік тәжірибесі мүлік кұнының бағалауына елеулі әсер ететін бірқатар факторларды белгілейді:

- физикалық: табиғи - жер, климат, ресурстар, топография, топырақ және адамның жасауымен - ғимараттар, құрылғылар, жолдар, коммуналды объектілер, телімнің түрі және т.б;

-әлеуметтік: халық санының өзгеру тенденциялары, кәрілік немесе жастық тенденциялары, өмір сүру стилі, өмір деңгейі, жан ұяның көлемі, білім бері деңгейінің өзгеру тенденциялары, қылмыс деңгейі, көрші объектілермен және олардың иелерімен карым-қатынас;

-экономикалық: табыс дейгейінің өзгеру тенденциялары, жұмыс бастылық, несиелік ресурстарға қол жеткізушілік және несиелік саясат, пайыздық ставкалар, жал төлем ставкалар, құрылыс салуға шығындардың азаюы немесе өсуі, бағалар, сұраныс, ұсыныс;

-саясаттық (әкімшілік): шектік немесе либералдық аймақтау, құрылыс нормалары және либералдық немесе шектік ережелер, муниципалды жұмыс жасау қызметтері, қауіпсіздік пен денсау-лық, салык саясаты, айналадағы ортаны қорғау.

Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заңнан, соған сәйкес қабылданатын Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарынан тұрады.

Бағалау қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер:

1. «Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы № 214 Заңы;

2. «Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 30 қарашадағы № 109 Заңы;

3. «Мүлікті бағалау (зияткерлік меншік объектілерін, материалдық емес активтердің құнын қоспағанда) және зияткерлік меншікті, материалдық емес активтердің құнын бағалау жөніндегі қызметті лицензиялау ережесі» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 25 мамырдағы № 419 қаулысы;

4. Қазақстан Республикасы Әділет министрілігінің 2002 жылғы 21 қарашадағы №172, Қазақстан Республикасы Қаржы министрілігінің 2002 жылғы 2 желтоқсандағы №598 бірлескен бұйрықтарымен бекітілген Бағалау туралы есептің мазмұны мен нысанына қойылатын талаптарды бағалау қызметі субъектілерінің қолдануы жөніндегі ережесі;

5. Қазақстан Республикасы Әділет министрілігінің 2002 жылғы 23 қарашадағы № 179 бұйрығымен бекітілген Бағалау қызметi субъектiлерiнiң, бағалау принциптерiмен пайдаланатын бағалау жөнiндегi жұмыстарын орындау сапасына қойылатын талаптарды қолдануы жөнiндегi ережесi;

6. Қазақстан Республикасы Әділет министрілігінің 2002 жылғы 2 желтоқсандағы № 184 бұйрығымен бекітілген Бағалау қызметi субъектiлерiнiң зияткерлiк меншiк объектiлерiн бағалау әдiстерiне қойылатын талаптарды қолдануы жөнiндегi ережесі;

7. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің, Қазақстан Республикасы транспорт және комуникациялық министрлігінің, 2002 жылғы 21 қарашадағы №174, 2002 жылғы 2 желтоқсандағы №599, 2002 жылғы 25 қарашадағы №391-I бұйрықтарымен бекітілген Бағалау қызметі субъектілерінің жылжымалы мүлікті бағалау әдістеріне қойылатын талаптарды қолдану жөніндегі ережесі;

8. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің, Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің, Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттігінің 2002 жылғы 21 қарашадағы №173, 2002 жылғы 26 қарашадағы № 96, 2002 жылғы 23 қарашадағы № 90 бұйрықтарымен бекітілген Бағалау қызметі субъектілерінің жылжымайтын мүлікті бағалау әдістеріне қойылатын талаптарды қолдануы жөніндегі ережесі;

9. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің 2002 жылғы 21 қарашадағы № 171, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2002 жылғы 2 желтоқсандағы № 597 бірлескен бұйрығымен бекітілген Бағалау қызметі субъектілерінің кәсіпорынды мүлік кешені ретінде бағалау әдістеріне қойылатын талаптарды қолдануы жөніндегі ережесі;

10. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің 2007 жылғы 7 желтоқсандағы № 329 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мұқтаж үшін алынатын жылжымайтын мүлікті бағалау әдістемесі.

Бағалау жүйесін құру кезінде құжаттардың иерархиялық құрылымының «Заңдар»-«Стандарттар»-«Әдістемелер» қатары жасалды, бұл кез келген бағалау міндетін «жалпыдан-жекеге» принципі бойынша құрылымдауға және шешуге мүмкіндік береді. Республиканың жылжымайтын мүлікті бағалау жүйесіне осындай құрылымды енгізу жылжымайтын мүлікті бағалаудың барлық механизмін қолдануға болатын халықаралық бірлестік деңгейіне дейін жетілдіруге жағдай жасайды.

Қазақстанда жылжымайтын мүлікті бағалау саласында әлі шешуі табылмаған мәселелер бар. Сол мәселелерді шешудің келесі жолдары ұсынылды: 1)Мүлік кұнының бағалауына елеулі әсер ететін факторларды (физикалық, әлеуметтік, экономикалық, саясаттық (әкімшілік)) зерттеу керек, жылжымайтын мүлік нарығының тұрақсыз және балансталмаған болуын ескеру керек; 2)Мемлекеттік аппараттың салық салу жүйесін нормативті-есептіктен адвалорлыққа ауыстыру; 3)Еліміздің заңдарын, нормативтік-құқықтық актілерін қарастырып, түзетулер, толықтырулар енгізу керек, жаңа стандарттар жасау керек. Олардың жүзеге асуын қадағалайтын, бағалау қызметінің сапасын бақылайтын әсерлі механизм орнату.

Осы міндеттерді орындап, жетістіктерге жету үшін бағалауда өз еліміздің тарихи тәжірибемізбен қоса, біздің жағдайымызды ескеріп, шетелдің ең тиімді тәжірибесін қолдану керек деген қорытынды шығарылды.

1.Нургалиев К.Р., Пеньков П.А. Некоторые особенности практики оценки в странах ЕС и их учет в оценочной практике Казахстана. Вестник КазНУ. Серия экономическая, №2 (72). 2009. С.129-133.

2.Нургалиев К.Р., Пеньков П.А. Некоторые особенности оценки недвижимости в Казахстане в дореволюционный период. Вестник КазНУ. Серия экономическая, №4 (74). 2009. С.3-9.

3.Грибовский С.В. Методология и методы оценки недвижимости в Российской федерации. Дис. д.э.н.: 08.00.09.М.: РГБ, 2003. 352 с.

4. Асқарова Ж.А. Бизнесті бағалау:оқу құралы, Алматы:«Заң әдебиеті», 2006.-194 бет.
Оразаева А.Р., Мадиянов Д.Б.

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

Біріншіден, бұл көмек шешім қабылдауға қажет ақпаратпен байланысты. Дегенмен, керекті ақпаратпен қамтылады, бірақ дұрыс шешім қабылдауға жеткіліксіз шарттың жасалмауында. Сондықтан, күрделі шешімдерді қабылдау кезінде эксперттерге жүгінуге тура келеді. Дегенмен, эксперттер білімін нәтижелі қолдану үшін, біріншіден, өзіңізге қандай эксперттердің керектігін анықтау, екіншіден, оларға қандай сұрақтар қою және соңғысы, шешім қабылдау үшін олардың білімін қалай қолдану керектігін білу. Сонда шешім қабылдау тапсырмасы бәрібір менеджерге қалады. Шешім қабылдаудағы негізгі міндет қойылған мақсатқа жету үшін тиімді нұсқаны таңдау немесе осы мақсатқа жетуге олардың әсер ету дәрежесі бойынша көп нұсқалардың жиынын таңдау болып табылады.

Кейінгі кезде шешімді қабылдауды қолдау жүйесі шағын және орта бизнес саласында қолданылып жүр (мысалы, сату орындарын орналастыруды таңдауда, ақпараттандырудың түрін таңдау және т.б). Яғни, олар менеджердің персоналды талаптарына сәйкес келу керек және жеке стильді қолдай алады.

Интеллектуалды қолдау жүйелерін құру жасанды интеллект бойынша зерттеулердің құрама бөлігі болып табылады және мамандарды өзіне тартуды талап ететін мәселелер шешімінің компьютерлік әдістерін құру мақсаты бар. Жаңа концепция қабылданды: программаны интеллектуалды етіп құру үшін оны белгілі бір пәндік облыс туралы арнайы жоғары сапалы білім жиынымен жабдықтау керек.

Эксперттік жүйе жасанды интеллект бөлігі болып табылады. Эксперттік жүйе тәжірибемен алмасу, жоғары деңгейдегі мамандардың білімі және басқару процесінде осы біліммен пайдалану үшін арналған. Эксперттік жүйені құру негізінде білім беру моделіне негізделетін білім базасы жатыр.

Кез келген эксперттік жүйе білімге негізделген жүйе деп есептеледі, бірақ соңғысы эксперттік жүйеге жатпайды. Білімге негізделген жүйелерде, нақты пәндік облыста мәселені шешетін ереже білім базасында сақталады. Мәселелер жүйе алдында белгілі бір жағдайды сипаттайтын факт жиынтығы түрінде беріледі және жүйе білім базасы көмегімен осы факттерден қорытынды алуға тырысады.

Білімге негізделген қарапайым жүйелер диалог режимінде жұмыс істейді, олар консультация режимі деп аталады. Жүйені жүктеген соң пайдаланушыға шешілетін есеп туралы сұрақтары береді, оның жауаптары «иә» немесе «жоқ». Жауаптар соңғы қорытынды шығаруға болатын факттерді орнату үшін керек.

Кез келген уақытта жүйеде білімнің үш типі бар:

• 
  Пәндік облыс туралы құрылымдалған статикалық білім, осы білім ерекшеленген соң олар өзгертілмейді;
  
• 
  Құрылымдалған динамикалық білім – пәндік облыс туралы өзгермелі білім, олар жаңа ақпаратты шығару бойынша жаңартылады;
  
• 
  Нақты есепті шешу немесе консультация жүргізу үшін қоланылатын жұмыс білімі.
  

Білімге негізделген жүйелерді қолдану облысы бірнеше негізгі кластарға топтастырылуы мүмкін, оның ішінде болжау, жоспарлау, бақылау және басқару.

Эксперттік жүйені құру технологиясын білім инженериясы деп атайды. Бұл процесс эксперттік жүйені құрастырушының (оларды білім инженері деп атайды) өзара әрекеттесуінің формасын қажет етеді. Білім инженері эксперттерден олармен есепті шешу кезінде пайдаланылатын процедуралар, стратегиялар, эмпирикалық ережелер алынады және осы білімді эксперттік жүйеге орнатады.

Нәтижесінде адам-эксперт сияқты көптеген есептерді шешетін жүйе пайда болады.

Эксперттік жүйе ядросын білім базасы құрайды, ол құру процесінде жинақталады және құрастырылады. Білімді жинау және ұйымдастыру – эксперттік жүйенің ең маңызды сипаттамасының бірі.

Эксперттік жүйенің пайдалы сипаттамалары олар шешім қабылдау үшін жоғары сапалы тәжірибені қолдануы болып табылады. Бұл тәжірибе берілген облыста мамандандырылған эксперттердің ойлау деңгейін көрсете алады, бұл творчестволық, нақты және тиімді шешімдерге әкеледі.

Эксперттік жүйенің басқа пайдалы жағы болжамдық мүмкіндіктерінің бар болуы болып табылады. Эксперттік жүйе берілген облыста нақты жағдайда күтілетін жауапты бере отырып, осы жауаптар жаңа жағдайларда қалай өзгеретіндігін көрсететін есепті шешу моделі ретінде жұмыс істеуі мүмкін. Бұл пайдаланушыға жаңа факттердің немесе ақпараттың мүмкін әсерін бағалауға және олар шешіммен қалай байланысқанын түсінуге мүмкіндік береді.

Эксперттік жүйенің маңызды қасиеті дербес оқыту және жаттықтыру үшін оларды қолдану мүмкіндігі болып табылады. Эксперттік жүйелер оқытудың сондай процесіне ұқсас етіп құрастырылуы мүмкін, яғни олар қажет білімдерден тұруы және өз талқылауларының процесін түсіндіру қабілетінен тұрады.

Эксперттік жүйені құрудың арнайы инструментальды құралдарының пайда болуына байланысты құрастыру мерзімі қысқартылды. Эксперттік жүйені құрастырудың инструментальды құралдарын үш негізгі типтерге бөлуге болады:

• 
  Программалау тілдері;
  
• 
  Программалау ортасы;
  
• 
  Бос эксперттік жүйелер (қабықшалар).
  

Бірінші топтың мұндай құралдарының санына символдық ақпаратты өңдеу тілі жатады, олар белгілі Пролог және Лисп болып табылады. Пролог — математикалық логика концепциясы мен әдістерін пайдалануға негізделген жоғары деңгей тілі. Пролог логика терминдерінде программалау үшін арналған. Лисп тілі Массачусетс технологиялық институтында құрастырылған және тізімдік құрылымды өңдеу қабілеттігіне ие. Лисп және Пролог программалау тілдері білімді басқаруға арналған механизмі бар.

Лисп және Прологтан басқа символдық ақпаратты өндеуге және эксперттік жүйені құруға бағытталған көптеген тілдер құрылған: Smalltalk, FRL, Interlisp. Экспертті жүйелерді құру үшін мамандырылған программалардан басқа: Си, Ассемблер, Паскаль, Фортран, Бейсик және т.б. қолданылады.

Эксперттік жүйені құру үшін программалау тілдерінің негізгі кемшілігі дайын жүйені дайындау үшін көп уақыт қажет, жоғары біліктілігі бар программистерді қажет ету, дайын жүйенің модификациясымен қиыншылықтардың туындауы болып табылады. Бұның барлығы эксперттік жүйені жүзеге асыру үшін қымбат және көп еңбек қажет етеді.

Екінші типті инструментальды құралдар – программалау ортасы – құрастырушыға кейбір немесе барлық эксперттік жүйе компоненттерін программалауға, ал алдын ала құрылған тізімнен оларды таңдауға мүмкіндік береді.

Құралдың соңғы типін бос эксперттік жүйе немесе «қабықшаны» қолданған кезде - эксперттік жүйе құрастырушы программа құру жұмысынан толығымен босатылады және тек қана білім базасын толықтырумен айналысады.

Инстументальді құралдардың екінші және үшінші топтарының типтеріне EXSYS Professional 5.0 for Windows (қабықша-құрастырушының анықтамасы бойынша - MultiLogic Inc. компаниясы, АҚШ) пакеті және оның келесі модификациясы әртүрлі пәндік облыстағы қолданбалы эксперттік жүйені құруға арналған Exsys Developer 8.0. Жүйе «егер-онда-әйтпесе» түріндегі күрделі ережелерді қолдануға арналған. Үнсіз келісім бойынша жүйеде қорытындыны алу стратегиясын тандау үшін шығарудың кері тізбегі қолданылады. Түзу тізбек жүйені баптау кезінде берілуі мүмкін. Жүйе дамыған графикалық интерфейске ие, ол сыртқы деректер базасына қатынасуы мүмкін. Белгілі бір баптау кезінде орыс тілді мәтіндермен жұмыс істей алады.

Эксперттік жүйе құрастыру (проектілеу) қарапайым программалық өнімді құрудан ерекшеленеді.

Экспертті жүйе – бұл жасанды интеллект облысының прогресивті бағыты. Жоғары назардың себебі, эксперттік жүйе адам қызметінің әртүрлі облысынан есептерді шешуге қолдану мүмкіндігі болып табылады.

Технология мен жасанды интеллект әдісіне негізделген программалық құралдар әлемде маңызды орын алды.

Эксперттік жүйе деп аталатын компьютерлік программаның ерекше қасиеті қандайда бір пәндік облыста білімді және біліктілігін жоғарлатқан мамандар тәжірибесін жинақтаудың қабелеттілігі болып табылады. Содан кейін осы білім көмегімен қарапайым біліктілігі бар эксперттік жүйені пайдаланушылар өздерінің ағымды есептерін эксперттер сияқты табысты шеше алады.

Эксперттік жүйені пайдаланушылар деңгейі кең диапазонда түрлендіріледі. Пайдаланушылар қызметінің түріне байланысты оларға құрылатын эксперттік жүйе функциялары тәуелді. Қазіргі уақытта эксперттік жүйе технологиясы кең таралған. Жасанды интеллект жүйесінің американдық және батыс еуропа нарығында эксперттік жүйе құруды қалайтын ұйымдарға фирма-құрастырушылар жүздеген инструментальді құралдар ұсынады.

Интернет/интранет технологиясы эксперттік жүйені қолдайды және керісінше. Телекоммуникациялық технологиялар эксперттік жүйе мүмкіндігіне пайдаланушылардың үлкен санының кіруін қамтамасыз етеді, бұл эксперттік жүйені құруға кететін шығынды өтейді. Өкінішке орай кейбір эксперттік жүйелер ғана желі арқылы қолайлы. Эксперттік жүйе желі арқылы пайдаланушылармен ғана емес, сонымен қоса басқа жүйелермен байланысқан болуы мүмкін, олар деректер базасы, шешім қабылдау жүйесі, жұмысты басқару. Желілік технологиялар адамдар тобымен эксперттік жүйе құруда жаңа мүмкіндіктер ашады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Автоматизированные информационные технологии в экономике./под ред. Проф. Г. А. Титоренко М.: Юнити, 1998.

2. Мишенин А. Теория экономических информационных систем. – М., Финансы и статистика, 1993.

3. Максимова О. В., Невзорова В. И. Информационные технологии для экономистов: - Ростов – на –Дону, Феникс, 2004.

4. Карминский А. М., Нестеров П. В. Информатизация бизнеса: - М.: Финансы и статистика, 1997.