Сборник материалов международной научно-практической конференции

Тольяттинский государственный университет сервиса

Семипалатинский государственный университет имени Шакарима

Экономическая безопасность внутри страны состоит из трех элементов:

1. Экономическая независимость.

2. Стабильность и устойчивость национальной экономики.

3. Способность к саморазвитию и прогрессу.

Существует система критериев и показателей экономической безопасности. Это индикаторы, получившие количественное выражение, позволяющие заблаговременно сигнализировать о грозящей опасности и предпринимать меры по ее предупреждению. Для экономической безопасности значимыми являются не сами показатели, а их пороговые значения, несоблюдение которых препятствует нормальному развитию различных элементов воспроизводства и приводит к формированию разрушительных тенденций. Например, внутренними угрозами могут быть уровень безработицы, разрыв в доходах между наиболее и наименее обеспеченными группами населения, темпы инфляции. Когда предельно допустимая величина превышена, то возникает нарастание угроз социально-экономической стабильности общества, т.е. общество вступает в зону нестабильности и социальных конфликтов; идет реальный подрыв экономической безопасности. А если говорить о внешних угрозах, то в качестве индикаторов могут выступать предельно допустимый уровень государственного долга, сохранение или утрата позиций на мировом рынке, зависимость национальной экономики и ее важнейших секторов, включая оборонную промышленность, от импорта зарубежной техники, комплектующих изделий или сырья.

Следовательно, за пределами параметров пороговых показателей национальная экономика теряет способность к динамичному саморазвитию, конкурентоспособность на внешних и внутренних рынках становится объектом экспансии инонациональных и транснациональных монополий.

Экономическая безопасность включает показатели экономического роста не только в динамике и структуре национального производства, отдельных отраслей, но и показатели, характеризующие природно-ресурсный, производственный, научно-технический потенциал страны и качество жизни.

Пороговые уровни снижения безопасности характеризуется системой показателей общехозяйственного и социально-экономического значения, отражающих:

1. Предельно-допустимый уровень снижения объемов производства, экономической активности, финансирования.

2. Предельно-допустимое снижение уровня и качества жизни основной массы населения.

3. Предельно-допустимый уровень снижения затрат на поддержание и воспроизводство природно-экологического потенциала и др.

Тем самым экономическая безопасность показывает способность экономики обеспечивать эффективное удовлетворение общественных потребностей на национальном и международном уровнях. Отсюда можно сказать следующее:

1. Экономическая безопасность страны должна обеспечиваться, прежде всего, эффективностью самой экономики,т.е. защищать саму себя на основе высокой производительности труда, качества продукции и т.д.

2.Обеспечение экономической безопасности страны не является прерогативой какого-то одного государственного органа, т.е. она должна поддерживаться всеми государственными органами, всеми звеньями и структурами экономики, включая всю образовательную систему.

Становление рыночных отношений в РК началось с либерализации экономики. Это объективно привело к снижению уровня экономической безопасности, что усугубилось недостаточностью институционального регулирования внешнеэкономической деятельности, создающей бесконтрольный вывоз сырья и капиталов. Взаимодействие во внешнеэкономической деятельности с другими странами вызывает необходимость приспособления к существующим, в мировой практике, нормам.

Следовательно, обеспечение экономической безопасности страны является важной задачей внешнеэкономической, внешнеторговой политики государства. Следует отметить, что ни одна из зарубежных стран не отказалась от применения административных инструментов регулирования экспорта и импорта товаров.

Кроме того, промышленно развитые страны используют разнообразные механизмы защиты внутреннего рынка и поддержки национальных экспортеров. Наряду с сохранением таможенных пошлин используются нетарифные барьеры и количественные ограничения. В свою очередь, посредством лицензирования и ограничения экспорта страны ЕС регулируют импортные поставки продукции текстильной, швейной, обувной промышленности, черной металлургии, станков, бытовой электроники и автомобилей из менее развитых стран, в том числе из Казахстана. Технические барьеры для закрытия внутреннего рынка от дешевой продукции стран «третьего мира» наиболее активно применяет Япония.

Внешнеэкономическая политика РК должна отвечать его национальным интересам. Должны быть выработаны приоритеты не на уровне отраслей, а на уровне отдельных видов производств, нуждающихся на определенное время в поддержке и защите на внутреннем рынке.

Внешнеэкономическая деятельность РК, обеспечивающая экономическую безопасность должна:

1. Регулировать развитие внешней торговли при соблюдении экономических интересов Казахстана в условиях интеграции казахстанской экономики в мировое хозяйство.

2. Дальнейшее развитие экспортного потенциала.

3. Поддержка интересов отечественных экспортеров на внешних рынках в целях восстановления и сохранения их позиций на товарных мировых рынках.

4. Проведение разумного протекционизма в отношении отечественных производителей, не являющихся монополистами на внутреннем рынке.

5. Обеспечение наиболее благоприятных условий для погашения внешнего долга и его обслуживания.

6. Достижение стабилизации курса национальной денежной единицы по отношению к свободно конвертируемым валютам.

7. Обеспечение бесперебойной работы транспортных артерий, соединяющих Казахстан с внешними рынками.

Основное явление, с которым сталкивается человечество,-это глобализация на основе инноваций. В мире происходят изменения в отношениях. Поэтому повышается значение экономических инновационных технологий. А это, в свою очередь, имеет взаимосвязь с экономической безопасностью казахстанской экономики в условиях глобализации. Если в начале 1990г.г. производство наукоемкой продукции в мире возрастало на 6,2% в год, а производство обычных промышленных товаров только на 2,7%, то в начале ХХIв. объемы производства наукоемких отраслей прирастали на 11% в год, вчетверо быстрее, чем в остальных отраслях. На долю семи высокоразвитых стран приходится около 80-90% наукоемкой продукции и весь ее экспорт.

Страны Центральной и Восточной Европы и СНГ находятся на периферии инновационного развития.

Россия является участником общих инновационных процессов, происходящих в мире, главным образом, в сфере фундаментальных исследований. Чтобы лучше понять инновационные и инвестиционные процессы, происходящие в регионах, необходимо сформировать концепцию региональной системы.

И, наконец, Восточно-Казахстанский регион представляет собой совокупность организаций, функционирование которых напрямую зависит от качества человеческого капитала. Передовые инновационные организации уделяют огромное внимание менеджменту качества знаний и активному повышению квалификации своего персонала.

Именно человеческий потенциал лежит в основе развития общества. Личность является основой любой социально-экономической системы, которая включает 4 компонента: социум, рынок, экономику и государство и является фактором устойчивого развития страны, безопасности личности и общества как экономической безопасности Казахстанской экономики.

1. Попова Л.М. Стресс жизни: Сборник. СПб.: ТОО «Лейла», 1994.

2. Папкин А.И. Основы практического менеджмента.-М.: ЮНИТИ-ДАНА,2000.

3. Сидоренко Е.В. Тренинг коммуникативной компетентности в деловом взаимодействии. СПб.:Речь,2004.

4. Актуальные аспекты управления.-М.:Экономика,2007.

5. Базарова Т.Ю. Управление персоналом.-М.:Экономика,2003.

6. Каптерев А. Эволюция ценностей.-М.:Мысль,2008.
ЖОК 338.43.003.3 (574)

Дүйскенова Р.Ж.

Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік Университеті

Стандарттың мақсаты - есепке алу тәртібін орнату, қаржылық есептілікті ұсыну және ауылшаруашылық қызметі туралы мәліметтерді жинау болып табылады. Демек, стандарт биологиялық активтерді барлық негізгі кезеңдер ішінде - өсу, өнімді шығару және қайта өңдеу кезінде есепке алу және ауылшаруашылық өнімін жинау кезінде бағалау тәртібін орнатады.

Стандарт- биологиялық активтерді; ауылшаруашылық өнімдерін жинау кезінде; ауылшаруашылық ұйымдарға берілетін мемлекеттік субсидияларды есепке алу кезінде қолданылады.

Стандарттың міндеттері: биологиялық активтерді және ауылшаруашылық өнімдерді тану және бағалау; биологиялық активтер мен ауылшаруашылық өнімдерді есепке алудың әр түрлі сәттеріндегі кіріс пен шығысты анықтау, мемлекеттік субсидияларды есепке алуды ұйымдастыру, кәсіпорындар есептілігінде ауылшаруашылық өндірістің есеп объектілері туралы мәліметтердің болуы және ашылуы.

Бұл стандарттың спецификасы саланың ерекшеліктеріне байланысты:

- сала объектінің өзгеру қасиеті – бұл жануарлар мен өсімдіктер биологиялық активтер ретінде трансформацияға ұшырайтынын білдіреді.

- адамның бұл өзгерістерді басқару мүмкіндігі (сүт майлылығын көтеру, ауылшаруашылық өнімнің өсімін арттыру).

-сапалық (май не ақуыз құрамы, талшық тығыздығы) және сандық (өсім, салмақ, талшық диаметрі) өзгерістерді бағалауды өткізу.

Адам қолымен жасалатын осындай ерекшеліктер дамытуда ең басты кезеңге бағытталған.

Ауылшаруашылық кәсіпорындардағы бухгалтерлік есептің даму ерекшеліктері келесі жағдайлармен айрықшаланады:

- Ауылшаруашылықтағы өндірістің басты құралы жер болып табылады. Сондықтан жер және жерге салымдар дәл есептеуді қамтамасыз ету міндеті туындайды. Жерлер натуралды көрсеткіштермен (га), ал қосымша салымдар және сатып алынатын жерлер ақшалай есептеледі.

- Аграрлық өндіріс үлкен кеңістіктегі таралуды, сонымен қатар көптеген әр түрлі ауылшаруашылық техникасын қолдануды қажет етеді. Сондықтан бухгалтерлік есеп барлық мобильді машиналар мен механизмдерді дұрыс есепке алуды, олардың қандай кезде қажеттілігі артатынын қамтамасыз етуді талап етеді.

- Ауылшаруашылық өндірісі бір экономикалық субъект аясында да экономика салаларының және салаараларының әр түрлі табиғатымен сипатталады. Негізгі бағыттары - өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы.

- Ауыл шаруашылығында шаруашылық кезеңі ұзақ сипатта болады. Жеке ауылшаруашылық өнімдер мен жануарлар бойынша шығындар есептік жылда жүзеге асады, ал өнімді тек келесі есептік жылда алады. Сол себептен, есепте күнтізбелік жылмен сәйкес келмейтін өндірістік кезеңдер бойынша шығындарды шектеуді жүзеге асырады: өткен жылдың шығындары осы жылдың өсімімен, осы жылдың шығындары келесі жылдың өсімімен шектеледі.

- Ауыл шаруашылығы есеп объектілері дайын өнімнің бірнеше түрін алуға негіз болып табылады, яғни, малдың бір түрінен өнімнің бірнеше түрін алады. Бұл бухгалтерлік есептегі шығындарды шектеу қажеттілігін тудырады.

- Жеке өндіріс өнімнің бір бөлігі ішкі шаруашылық тұтынуға кетеді: өсімдік шаруашылығының өнімі тұқымға, мал қорегіне, қайта өңдеуге; мал шаруашылығы өнімі - өсімдік шаруашылығы тыңайтқыштарға, мал қорегіне пайдалауға кетеді. Бұл ішкі шаруашлылық айналымының барлық сатыларындағы өнімнің қозғалысын дәл көрсетілуін талап етеді.

- Ауыл шаруашылықта климаттық факторларға байланысты өндірістің маусымдығы сақталады, ол әсіресе, өсімдік шаруашылығында нақты ажыратылады. Бухгалтерлік есеп жұмыстардағы және шығындардағы маусымдықты көрсетсе, маусымдық кезең бухгалтерлік есепке де өз ықпалын тигізеді (мысалы, негізгі ауылшаруашылық жұмыстар кезеңінде есептік жұмыстар көлемі өседі, ал жұмыстар азайған кезеңінде – төмендейді.).

Жоғарыдағы көрсетілген технологиялық, табиғи және агробиологиялық ерекшеліктерге қоса, ауылшаруашылығы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға кәсіпорындардың ұйымдастырушылық-құқықтық нысандары ықпалын тигізеді. Ауыл шаруашылық кәсіпорындары келесі ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарда құрылуы мүмкін: акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер, кооперативтер, унитарлы кәсіпорындар, жеке шаруашылықтар.

Сонымен, ауылшаруашылық кәсіпорындардың бухгалтерлік есеп жүйесі ауылшаруашылық өндірісті ұйымдастыруға, шаруашылықтың ұйымдастырушылық-құқықтық нысандары мен мамандандырылуына байланысты. Алайда осы жүйеде ауылшаруашылығы кез-келген саласындағы есепке тән жалпы белгілері бар: есеп бірыңғай унификациялық жоспар бойынша құрылады, бухгалтерлік есептің типтік регистрі және есептік жұмыстарды ұйымдастырудың нысандары мен тәсілдері қолданылады.

Ауылшаруашылық кәсіпорындарда әр түрлі көптеген активтер, соның ішінде салааралық есеп үшін әдеттегі және тек аграрлық өндіріске тән арнайы активтер есепке алынады. 41 ҚЕХС тек арнайы биологиялық активтерді тану мен бағалауды қарастырады.

Егер бағалау кезінде биологиялық активтер жермен байланысса және нақты өнімнің нарықтық құнын білуге мүмкіндік болмаса, кәсіпорын биологиялық активтердің әділ құнын анықтау үшін өзара байланысты активтер туралы мәліметті қолдана алады. Олардың әділ құнын есептеу үшін өзара байланысты активтердің әділ құнынан өңделмеген жер мен территория объектілерінің әділ құнын анықтау үшін келесі факторларды есепке алу қажет: шығарылатын өнім түрлері; өнімділік; сұрыптамалар; әр кезеңдегі активті нарықтағы шығарылатын өнім бағалары; ұрықтану мерзімі, көпжылдық тұқымдардың өзіндік құны, бақша жерінде орналасқан объектілер мен сонымен тығыз байланысты құралдардың өзіндік құны және болжамды сату бағасы, сонымен қоса, орналасуы, қолдануы, ауданы, жер өнімділігіне қарай бақша орналасқан жер учаскесінің әділ құны. Бағалаудың соңғы факторы ретінде жақын уақыт аралығында ұқсас объектілерді сату туралы нақты мәлімет қолданылуы мүмкін. Мұнда жеке биологиялық активтер мен жер учаскелері де, сонымен қоса, ұқсас бақшаны сату жағдайлары да қарастырылуы мүмкін.

Әділ құнды орнатқан кезде, биологиялық активтерді нақты мерзімде болашақта сату туралы шарт жасасқан кезде құн өзгеріп кету мүмкіндігін ескеру қажет. Өйткені, әділ құн ағымдағы бағалар конъюктурасын көрсетеді. Егер биологиялық активтер және ауылшаруашылық өнімдермен мәміле белсенді нарықта жасалса, активтің әділ құнын бұл нарықтағы бағаға сәйкес анықтау қажет. Ауылшаруашылық өнім мен биологиялық активтер нарығында уақыттағы әділ құнын бағалау үлкен маңызға ие. Ең бастысы, бұл өндірістің маусымдылығы және өнімнің жеке түрлерін сақтау жағдайлары, қайта өңдеумен байланысты. Кәсіпорын өзінің биологиялық активтері мен ауылшаруашылық өнімін әр түрлі белсенді нарықтарда сата алады. Бұл жағдайда олар активтер мен өнімді сататын нарықтағы бағаны қолданады. Алайда, бағадағы айырмашылық көлік және өткізу шығындарымен байланысты болуы мүмкін және бұл нарық құнына еш әсерін тигізбейді.

Белсенді нарық болмаған жағдайда, кәсіпорын әділ құнды орнату үшін келесі көрсеткіштерді қолдануы мүмкін: нарықтағы соңғы мәміле бағасы. Олар болмаған жағдайда кәсіпорын әділ құнды анықтау үшін активтен күтілетін таза ақшалай ағымның дисконттық құнын пайдаланады. Активтен күтілетін таза ақшалай ағымның дисконттық құнын есептеу нақты орынды және нақты жағдайдағы биологиялық активтің әділ құнын анықтау үшін жүргізіледі, ұқсас активтердің нарықтық бағалары; орташа салалық көрсеткіштер.

Биологиялық активтерді бағалау кезінде 41 ҚЕХС әділ құннан өткізу шығыстарын алып тастауды талап ететіндіктен, өткізуде шығыстар жеке назарға ұсынылады. Өткізумен байланысты шығыстарға: брокерлер мен дилерлерге берілетін комиссиялар; алымдар; жеке меншікке салық және баждар жатады.

Ауылшаруашылық кәсіпорындарда есепті жүргізген кезде биологиялық активтің әділ құны барынша шынайы анықталады деп саналады. Алайда, кейде әділ құнды барынша шынайы анықтауға мүмкіндік болмайтын жағдайлар да туындайды. Әсіресе, мұндай мәселелер нарықтық бағалары туралы мәліметі жоқ жаңадан пайда болған биологиялық активті есепке алған кезде пайда болуы мүмкін, ал әділ құнның баламалы есебі сенімді емес. Мысалы, бұл климаттық белдеуге тән емес дақылдарды жаппай өндіруді ұйымдастырған кезде. Бұл жағдайда, биологиялық актив жинақталған амортизация мен құнсызданудан туындайтын шығындарды беріле отырып, өз құны бойынша бағалануы тиіс. Биологиялық активтің әділ құнын мүмкін болатын шығындарды есептей отырып, шынайы орнатуға мүмкіндік беретін қажетті мәлімет пайда болған кезде, кәсіпорын бағалаудың бұл тәсілін пайдалануы қажет. Бухгалтерлік есеп қағидаларына сәйкес, кәсіпорындарда активті тану, соған сәйкес, мына келесі үш жағдайда ескерілуі қажет: активті кәсіпорын бақылайды; бұл актив болашақта нақты экономикалық табыс әкеледі деп болжанады; активті есепке алғанда әділ құнын не өз құнын анықтауға болады.

Қорыта келгенде, даму бағыттарын талқылай келе, ауылшаруашылығындағы бухгалтерлік есепті жүргізуді жетілдіруде осындай басты бағыттарды стандартқа сәйкес жүргізген дұрыс болар еді.

Шәкәрім атындағы СМУ

Сонымен қатар, осы салада болып жатқан қарқынды үдерістердің аумақтық әртүрлі шаруашылық субъектілердің пайда болуы нәтижесінде еңбек нарығы радикалды өзгерістер болып жатыр.

Қарапайым түсінікте орнықтылық мынаны білдіреді, объекті кері ауытқуға ұшырамаған, тұрақты даму жолында. Тұрақты орнықтылық түсінігі жүйе шеңберінде салыстырмалы зерттеуді қажет етеді. Салыстыру ұдайы өзгерістегі экономиканың бір текті объектілері арасында немесе нақты объектінің уақыт аралығындағы өзгеруін қарастыруы мүмкін.

Еңбек нарығы мынадай жүйелерді қамтиді: жұмыскерлердің жалдану жүйесі, олардың еңбегін толық және ішінара пайдалану, азаматтарды жұмысқа орналастыруға көмектесу және жұмысыздарға әлеуметтік көмек көрсету жүйелері. Еңбек нарығы бұл әлеуметтік-экономикалық, психологиялық, миграциялық және тағы да басқа мәселелердің кең ауқымы және де осы мәселелердің шешілуі адам мен қоғамның өмір сүруін анықтайды. Жұмыс орны өз кезегінде өмір сүрудің материалдық – заттық факторы болады және мемлекеттік реттеуді қажет етеді.

Экономикада объектінің даму деңгейін орнықсыз жағдайға әкелетін факторларды елемеу немесе одан бас тарту мүмкін емес. Сондықтан кез келген мекемеде орнықтылыққа жету немесе сақтау үшін, ең алдымен әсер етуші факторларды алдын ала болжап және оң шешім қабылдап басқару қажет.

Экономикалық жүйенің факторларының инерттілігі оның орнықтылығына әсер етеді. Сондықтан кез келген экономикалық жүйе динамикалық тұрақты орнықтылық сақтау үшін оның элементтерінде динамикалық оң тенденция болу керек.

Біздің ойымызша, шаруашылық жағдайлардың формасына қарамай, кәсіпорынның экономикалық орнықтылығын, сипаттайтын біркелкілік бар. Бұл біркелкілік өндірістік, қаржылық, маркетингтік, адам капиталы, инновациялар.

Біз, осы мақалада, тезистік ретінде, өз көз қарастығымызды білдіре отыра, серіктестіктің шаруашылық-экономикалық қызметінің рентабелдік блогы көрсеткіштері бойынша орнықтылығы факторлардың әсерін талдау үшін, динамикалық көрсеткіштерді және олардың негізінде есептелген өсу қарқындары, мысалы, көрсеткіштің белгілі бір кезеңдегі абсолюттік мәнінің алдыңғы кезеңдегі мәніне қатынасы және олардың рангісін қарастыруға болады.

Біз ойламыз, факторлық талдау жасағанда аталған периодқа басты экономикалық көрсеткіштің интенсивтілігі көрсетілуі керек. Ал салыстырмалы көрсеткіштерді алсақ, интенсивтік қарқынын көрсетіп, оның ішінде меншікті капитал мен өткізілген өнімнің табысын және қалған көрсеткіштердің абсолютті шамаларына талдау жасау керек.

Сонда біз мәліметтерді пайдаланып шаруашылықтың орнықтылығын талдаймыз. Оған әртүрлі экономикалық-статистикалық әдістерді пайдалануға мүмкіндігіміз бар.

Тәжірибеде, жалпы орнықтылық пен өзгерістік бір-біріне байланыссыз есептелігін айқындаймыз. Сондықтан, біз ойлаймыз, осы интегралды бағалауларға факторлық талдау жүргізу керек екенін көріп отырмыз. Ол қазіргі заманда өте актуалды сұрақ: әрбір көрсеткіштердің ықпалы, нәтижелері көрсетілуі керек.

Стратегиялық жоспарлау кәсіпорын үшін алға қойылған немесе дәстүрлі идеалдарға қол жеткізу үшін қажетті құралдарды, міндеттер мен мақсаттарды таңдау мен негіздеуден тұрады. Стратегиялық идеалдар ретінде кәсіпорын экономикалық дамуды, адам әлеуетін үздіксіз дамытуды, шығарылатын өнімді кезең-кезеңдеп жаңартып отыруды, әлемдік нарыққа шығуда және таңдау мүмкін. Осындай жоспарлау, әдеттегідей, ұзақ мерзімдік болып келеді.

Стратегиялық жоспарлау кәсіпорындардың алдағы ұзақ мерзімдік кезеңге экономикалық өрлеу мен қалаулы даму деңгейін қамтамасыз ету үшін қажет. Қазіргі заманғы кәсіпорын – экономикалық жүйенің бір бөлігі болып табылатын ұйымдастырылған жүйе немесе тауарлар мен қызметтерді өндіруге мақсатты бағытталған ұйым.

Кез келген жүйенің жалпы элементтері ретінде жеке экономикалық мақсаттарға ие адамдар, қызметкерлер персоналы болады. Демек, кәсіпорынның дамуының қажетті деңгейі оған адамдардың – оның және жалпы мемлекеттің – осы кәсіпорын бөлігі болып табылатын тұтас жүйенің негізгі элементтерінің оған тигізетін әсерінің сипатына тәуелді болады. Сонымен қатар, стратегиялық жоспарлаудың барысында ұйымға элементтердің тигізетін әсерінің сипаты жүйенің оларға қалай әсер ететіндігіне тәуелді болатындығын толық ұғынған жөн, сол секілді оған неғұрлым жоғары тұрған жүйелердің тигізетін ықпалы да осындай жүйелерге тигізетін ықпалына тәуелді болады.

Басқаша айтар болсақ, кәсіпорын қызметін ұзақ мерзімдік жоспарлау кезінде тиісті мақсаттарға қол жеткізуге жауаптылықтың үш тәуелсіз деңгейін бөліп қарастыру қажет.

Қазіргі уақытта мемлекеттік деңгейдегі стратегиялық жоспарлаудың мазмұны біздің елімізде экономиканы үкімет тарапынан реттеу, индикативті жоспарлау мен экономикалық болжаудың өзара әрекеттесуімен сипатталады. Осы аталған құрамдаушылардың ішіндегі ең маңыздысы болып мемлекеттік реттеу табылады, ол өзінің экономикалық саясатының, қолданыстағы қаржылық және салық жүйесінің, әрекеттегі несиелік – ақша реттеушілерінің және басқа да көптеген басқа механизмдердің түрлі кәсіпорындар мен фирмалардың жоспарлық – басқарушылық қызметінің ақырғы нәтижелеріне тура немесе жанама ықпал етуді қамтамасыз етеді.

Кәсіпорындардағы стратегиялық жоспарлау процесі келесідей өзара байланысқан қызметтердің жүзеге асырылуын қамтиды:

1. Кәсіпорын дамуының ұзақ мерзімдік стратегиясын, мақсаттары мен міндеттерін белгілеу;

2. Кәсіпорында стратегиялық шаруашылық етуші бөлімшелерді құру;

3. Нарықты маркетингтік зерттеді өткізудің негізгі мақсаттарын негіздеу және нақтылау;

4. Ситуациялық талдауды жүзеге асыру және фирманың экономикалық дамуының бағытын таңдау;

5. Маркетингтің негізгі стратегиясын әзірлеу және өнім өндіруді ірілендірілген жоспарлау;

6. Тактиканы таңдау және алға қойылған міндеттерге қол жеткізудің тәсілдері мен әдістерін мұқият жоспарлау;

7. Негізгі нәтижелерге бақылау жүргізу және баға беру, таңдалған стратегияға және оны жүзеге асыру әдістеріне түзетулер еңгізу.

Кәсіпорын дамуының мақсаты мен стратегиясын таңдау еркін нарықтық қатынастардағы менеджерлердің дербес жоспарлық – басқарушылық қызметінің негізін құрайды.

Мемлекеттің негізгі мақсаты – ұдемелі экономикалық өсуді қамтамасыз ету болуы керек. Бұл күрделі проблеманы шешу кәсіпорындарда басқарудың жаңа тұрлерін табуды талап етеді. Мұнда, біздің ойымызша, алдымен республиканың экономикалық өсу стратегиясының кәсіби даму ерекшеліктерін анықтаумыз керек. Оларға келесілер жатады: макроэкономикалық тұрақтылық, - өндірісті диверсификациялау, мемлекеттің экономикаға тікелей араласуын шектеу, еркін сауда және экономика, баға либерализациялауын жалғастыру, жеке меншік институттарын нығайту, шет ел инвестицияларының тиімді қорғауын қамтамасыз ету, энергетикалық және тағы басқа табиғи ресурстарды анықтау, индустриалды технологиялық стратегияны қалыптастыру. Бөлек алынған тұжырымдардың әр бағытының мазмұнын ашатын приориттер тобынан құралған, олардың негізлеріне келесілер жатады:

1. Қаржы – несие саясатын қатандау, қаржы нарықтарын дамыту мен тереңдету, қаржы – несие саясаты мен салық;

2. Бюджет саясатын ұштастыру, төлем балансын нығайту;

3. Экспорттық, көліктік құрылымды және коммуникацияларды жедел дамыту;

4.Үкімет пен трансұлттық корпорациялық арасындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру;

5. Қазақстанның жоғарғы инвестициялық ретингін қалыптастыру;

6. Басқарудың негізгі функциясы – Қазақстан өнімдерінің өткізу нарығын нығайту;

7. Шаруашылық өндірісінде шағын кәсіпкерлікті және ғылыми – техникалық саясатты диверсификациялау.

Әдебиет:

2. Портер М.Е. Методика анализа отраслей и конкурентов. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2005.

3. Байзаков С. Стратегическое планирование: опыт и проблемы. – Алматы:Казахстан,1998.

4. Жумақсанова Қ.М. Қазахстандағы еңбек нарығы және халықты жұмыспен қамту мәселелері. – Алматы,2007.