Соңғы жылдары түрлі пәндік олимпиадалардың міндеттері артқан
Олимпиадалық тапсырмалардың сипаттамасы
жүктеу/скачать 352.71 Kb.
|
| 1.3 Олимпиадалық тапсырмалардың сипаттамасы.
Олимпиада кезеңдерінің теориялық турының негізі қатысушылардан теориялық білімді көбейтуді, сонымен қатар жауап нұсқаларының мазмұнына және таңдалған жауаптың негіздемесімен оның жазбаша ұсынылуына салыстырмалы талдау жүргізуді талап ететін тест тапсырмалары болып табылады. Мұндай үлгідегі тапсырмаларды орындау білім алушылардан тек пәннің ұғымдық аппаратын білуді ғана емес, сонымен қатар өз білімімен жұмыс істеуді ("билік етуді"), ұғымдардың мазмұны мен көлемін талдауды, жалпы және әр түрлі болып келетін сұрақтардың жауабын табуды, экологиялық фактологияға жүгіне отырып, өз ұстанымын қағазда анық және дәлелді баяндауды талап етеді. Олимпиадаға қатысушылардың теориялық дайындығы деп "Химия" және "Биология" ("экология" курсы): Жалпы, қолданбалы және әлеуметтік ББ негізгі бөлімдерінің ұғымдық аппаратын құрайтын ұғымдардың мазмұнын, көлемін және байланыстарын білу деп түсіну қажет. Бұдан басқа, қатысушылар жергілікті, өңірлік және жаһандық деңгейлерде өтетін биология мен экология саласындағы қазіргі заманғы процестер туралы айқын түсінікке ие болуға тиіс. Атап айтқанда, біз тіршілік ету ортасының жағдайы, жабайы табиғат, Денсаулық, экологиялық және химиялық мәселелерді әртүрлі аспектілерде - әлеуметтік, технологиялық және ғылыми тұрғыдан шешу туралы айтып отырмын. Қатысушылар химиялық және экологиялық ғылымдар тарихынан, сондай-ақ өркениет пен табиғат арасындағы қарым-қатынас тарихынан ақпаратқа ие болуы керек. Алайда, ақпаратты ауызша немесе жазбаша түрде көбейту (репродукция) немесе тіпті таныстыру (жабық тест тапсырмаларын шешу кезінде) деңгейінде игерудің өзі маңызды болса да, олимпиаданың бірінші және екінші кезеңдерінде, бұл білімді практикада қолдана алмастан кетуі ерекше маңызды емес. Бұл жағдайда практика дегеніміз-бірінші турдың конкурстық тапсырмасын орындау кезінде білімді пайдалану мүмкіндігі. Сондықтан теориялық турдың конкурстық тапсырмасын орындау үшін оқушылар білім мен кәсіби қызмет саласы ретінде ud негізін құрайтын биологиялық, химиялық және экологиялық ұғымдарды білу деңгейін көрсететін етіп дайындалуы керек. Күрделілігі мен шығармашылық сипатын ескере отырып, теориялық турдың тапсырмалары білім алушыларға арналған әдістемелік ұсынымдарда бар: 1) Конкурстық тапсырманың сипаттамасы; 2) Тест тапсырмаларының құрылымы мен мазмұнын сипаттау; 3) Тест тапсырмаларын орындауды қамтамасыз ететін іс-қимыл тәртібін сипаттау. Білім алушылардың олимпиадалар тапсырмаларында таныстыру ұсынымдары мен қағидаларын шешу барысында дайындалу, сондай-ақ тікелей орындау алдында конкурстық тапсырмамен танысуы қажет. Көбінесе бұл жабық типтегі тест тапсырмалары, олардың орындалуы ұсынылған төрт жауаптың ішінен бір дұрыс және толық жауапты таңдау болып табылады. Жабық типтегі тест тапсырмалары кемінде 80-90% құрайды, ал 10-20% - ашық типтегі тест тапсырмалары, олардың шешімі дұрыс жауаптың жазбаша негіздемесін қамтиды. Жабық типтегі тест тапсырмаларында дұрыс және дәл жауапты қарапайым таңдаумен салыстырғанда белгілі, ал ашық типтегі тапсырма қатысушылардың орындауы үшін ғана емес, қазылар алқасының тексеруі үшін де әлдеқайда қиын және күрделі. Сондай-ақ, тест тапсырмасының екінші бөлімінде қате мәлімдемелер бар. Бұл қателіктің мәні неде-оны анықтап, содан кейін негіздеу керек. Бұл қате жауаптар дұрыс жауапты жасыруға арналған. Жауаптардың қателігін әр түрлі жолмен ұйымдастыруға болады. Бұл химиялық және экологиялық ұғымдардың мазмұнын, көлемін немесе байланыстарын толық немесе дұрыс түсінбеуі мүмкін. Қате жауаптардың мазмұнына байланысты барлық тест тапсырмаларын үш топқа бөлуге болады: а) Биология мен химияның басқа бөлімдерінен, тіпті басқа пәндерден алынған материалдар мен ақпаратты пайдаланатын баллансты қате жауаптармен; б) Осы міндеттің шартына жатпайтын экология және биология бөлімдерінен алынған материал мен ақпарат пайдаланылатын баллансты бүркемелейтін қате жауаптармен; в) Дұрыс жауап жасау үшін материал алынған биология бөлімінен пайдаланылатын бүркемелеуші қате жауаптармен. Теорияда жауаптар мен шешімдердің қателіктерін танудың ең қиыны-қате жауаптары бар тест тапсырмасы. Жауаптарды тұжырымдау әдісіне сәйкес тест тапсырмалары аналитикалық тапсырмаларға бөлінеді, олардың шешімі жауап нұсқаларының мазмұнын кем дегенде қарапайым талдауды қажет етеді және дұрыс жауапты тікелей тануға негізделеді. Шешім үшін ең қиын-бұл аймақтық және әсіресе олимпиаданың бүкілқазақстандық деңгейлеріндегі конкурстық тапсырмалардың негізін құрайтын биологиялық типтегі тест тапсырмалары. Биологиялық тапсырмалар оқушылардың тұжырымдамалардың, терминдердің, заңдардың, фактілердің мазмұнын игеруінің хабардарлығын тексеруге арналған. Олар талдау, синтез, жалпылау, жіктеу, сызба құру сияқты зерттеу операцияларын қолдана отырып шешіледі, бұл биологияны концептуалды аппаратының мазмұнын сапалы және ассимиляциялауды анықтайды. Әдетте, тест тапсырмаларын шешудің екі кең таралған әдісі бар, олар көбінесе бір-бірін толықтырады. 1-әдіс. Тану арқылы репродуктивті тест тапсырмалары көбінесе қысқа, екі-үш сөзден, жауап нұсқаларының тұжырымдарымен шешіледі. Осылайша, контекстік талдауды қажет ететін тест тапсырмалары шешілуі мүмкін. Тану арқылы шешім конкурстық тапсырманы орындауға бөлінген уақытты айтарлықтай үнемдеуге мүмкіндік береді. Алайда, дұрыс жауаптарды таңдауда қателеспестен, бұл әдісті қолдану үшін оқушылар биологиялық тұжырымдамалық ақпаратын жақсы біліп қана қоймай, сонымен қатар тест тапсырмаларын шешуге арнайы дайындалуы керек. 2-әдіс. Қате жауаптарды дәйекті түрде алып тастау (сұрыптау) арқылы мәселелерді шешуге көп уақыт кетеді, бірақ биологиялық типтегі тест тапсырмаларын шешудегі қателіктерді толығымен жояды. Білім алушыларды дайындау кезінде осы шешім әдісіне бағдарлау оларды бірінші турдағы жарыстарға барынша толық дайындауға мүмкіндік береді. Жауаптың мазмұнын талдауға үйрету үшін оқушылармен жұмыс жасаудың ұжымдық және жеке түрлерін қолдану керек. Тест тапсырмаларына жауапты дұрыс негіздеу үшін олимпиадалық тапсырмаларды жасаушылардың қате жауаптарын қалай жасау керектігі туралы түсінік болуы керек. Қателікті ұйымдастыру әдісіне қарамастан, жауап дайындау, әдетте, анықтамалықтардан, оқулықтардан, мақалалардан және т.б. мәтіннің қолайлы бөлігін іздеуден басталады, өйткені барлық түрдегі қате жауаптар дұрыс ақпарат негізінде құрылуы керек-мазмұны, көлемі, экологиялық және химиялық ұғымдардың өзара байланысы, фактілер. Сондықтан олимпиадаға дайындық сабақтары барлық оқушылар үшін жеткілікті экологиялық және биологиялық әдебиеттермен жабдықталуы керек. Қате жауапты модельдеудің бірінші әдісі, мүмкін, ең қарапайым және тиімді - мәтіннің үзіндісінен маңызды сөздерді алып тастау, бұл ондағы ақпаратты толық емес, сенімсіз немесе қате етеді. Екінші әдіс - мәтіннің бір маңызды сөздерін ауыстыру, екіншісі мағынасын бұрмалайтын және т.б. сәйкес келмейтінін, сонымен қатар тест тапсырмаларын әзірлеу кезінде кеңінен қолданылады. Үшінші әдіс белгілі бір тәжірибені қажет етеді, сондықтан оның мәні фактінің мағынасына немесе тест тапсырмасында айтылған сол ұғымның анықтамасына қарама-қарсы екі өзара ерекше жауапта біріктіру болып табылады. Мысалы: мәселенің шарты: бетінде қоректенетін және топырақта паналайтын омыртқалы жануарлардың морфологиялық белгілері. Жауап: ұзартылған қысқартылған дене, іргелес шыбықтармен жабылған. Төртінші әдіс-фактіні сипаттау логикасының бұзылуына байланысты қате түсінік беру, бастапқыда дұрыс мәтінді құрайтын сұрақтар арасындағы байланыс мазмұнын өзгертетін анықтама. Мысалы, осындай шарты бар тапсырмадағы жауаптар: Биосфераның тірі затының физика-химиялық бірлігі маңызды практикалық мәнге ие: -Жойылып бара жатқан түрлерді басқа түрлермен, әсіресе экожүйелерді басқару буынында-өндірушілер мен редуценттер арасында тез алмастыру; -Топтың дамуындағы міндетті эволюциялық процесс ретінде түрлердің жойылуы, бұл қазіргі реликттермен дәлелденеді. Бесінші әдіс-мазмұны мәселенің жағдайына ішінара немесе толық сәйкес келмейтін мәтіннің қате жауабын модельдеу үшін қолдану. Ол үшін мәселенің шартына қатысы жоқ ұғымдарды анықтау, фактілерді сипаттау үшін қолдануға болады. Мысалы, тапсырмаға қате жауаптар: Қоршаған орта факторы шектеу деп аталады, егер: -дене төзімділік диапазонында бейімделу реакцияларымен фактордың әсеріне жауап береді; -фактордың болмауы немесе болмауы төзімділік диапазонында жақын немесе ұқсас фактормен өтеледі; -фактордың әсері ағзаның экологиялық икемділігін төмендетеді. Олимпиаданың мектеп кезеңінің теориялық турының негізі әртүрлі типтегі есептер болып табылады. Сынып тапсырмалары күрделілігі бойынша да, тапсырмалар саны бойынша да саралануы мүмкін. Әр түрлі параллельдердегі тапсырмалар қайталануы мүмкін. Сіз әр параллель үшін тапсырмалар жиынтығын жасай аласыз немесе параллельдер бойынша тапсырмаларды біріктіре аласыз, мысалы, 7-8 сыныптар мен 10-11 сыныптар үшін. Қазіргі уақытта олимпиада ретінде жабық типтегі тест тапсырмаларын ("болжау") беру ұсынылмайды, мысалы, тек дұрыс тұжырымды ("иә" - "жоқ") және/немесе 4 мүмкін жауаптан бір дұрыс жауапты таңдау арқылы. Жабық түрдегі тест тапсырмаларын пайдалануға болады - 6 (және одан да көп) жауап нұсқаларының 2 (және одан да көп) дұрыс жауаптарын таңдау. Жиынтықтағы тапсырмалар саны келесідей болуы мүмкін: - 7-8 сыныптар үшін - жабық түрдегі 8 тапсырма (тапсырмалар түрі:-ықтимал 6 (және одан да көп) жауаптың 1 немесе 2 (және одан да көп) дұрыс жауабын таңдау.), Ашық түрдегі 5 міндет, мысалы - дұрыс бекітуді таңдау ("иә"-"жоқ"), оның кейінгі негіздемесімен; 3 міндет "ықтимал 4 жауаптың ішінен бір дұрыс жауапты оның негіздемесімен таңдау". Жауаптардың барлық нұсқаларын негіздейтін тапсырмаларды (дұрыс та, бұрыс та) жоғары сыныптарға беру ұсынылады. - 9-сынып үшін-жабық түрдегі 8 тапсырма (тапсырмалар түрі:-6 және одан да көп мүмкін болатын 2 (және одан да көп) дұрыс жауапты таңдау.), Ашық түрдегі 5 міндет, мысалы - кейіннен негіздемесімен дұрыс бекітуді таңдау ("иә"-"жоқ"); 4 міндет "оның негіздемесімен мүмкін болған 4 жауаптан бір дұрыс жауапты таңдау". Жауаптардың барлық нұсқаларын (дұрыс та, бұрыс та) негіздей отырып, кем дегенде бір тапсырманы енгізу ұсынылады. жүктеу/скачать 352.71 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|