Қысым бойынша құю мен құймаларды жасау

57 
Қысым бойынша құюдың мәні - гравитациялық күштен әлдеқайда 
асатын сыртқы күшінің әсерінен балқытумен толтырылатын (пресс-
қалыптар), металдық қалыптарда құймаларды өндіруінде. Құйманың 
қатаюы шамадан тыс қысым арқасында өтеді. Салқындағаннан кейін 
құйма қалыптан шығарылады. 
Қысым 
бойынша 
құюдың 
айрықша 
ерекшеліктері. 
Балқымадағы едәуір қысым (100 МПа және одан да көп) пресс- қалыптағы 
құйма ағынының қозғалысының жоғары жылдамдығын қамтамасыз етеді 
(0,5 ... 120 м/с). Қалып қабырғасының қалыңдығы 1 мм-ден кем құймалар 
алуға мүмкіндік беретін секундтың оныншы және жүзінші бөлігінде қалып 
толтырылады. 
Балқудың пресс - қалыптың қуысына енуінің жоғары жылдамдығы 
ауа және майлайтын материалдардың ыдырау өнімдеріне толығымен 
қуыстан және пресс - қалыптан жойылуға жол бермейді. Олар балқытпаға 
енеді, нәтижесінде газ-ауалық кеуектіліктің пайда болуына, тығыздықтың 
төмендеуіне, құймалардың саңылаусыздығына және құйындының 
пластикалық қасиеттерінің төмендеуіне әкеледі. 
Қозғалатын балқыманың жоғары кинетикалық энергиясы және 
пресс-қалыптың қуысы толтырылған кездегі статикалық қысымы, беткі 
қабатындағы кедір-бұдырлығы аз құйманы алуға мүмкіндік береді.
Балқыманың, құйманың және пресс-қалыптың арасындағы 
жылулық өзара әрекеттестіктің жоғары қарқындылығы құйманың беткі 
қабаттарындағы құрылымның өзгеруіне, оның беріктігін арттыруына және 
т.б. көмектеседі. 
Пресс-қалыптың 
қуысын 
толтырған 
кезде 
балқымаға 
қолданылатын қысым толтыру уақытын реттеп, оның толтыруы кезінде 
балқымадан жойылатың ыстықтың мөлшерін өзгертуге мүмкіндік береді.
Қысым ретінде құйманы өндіру үшін суық (көлденең немесе тік) 
және ыстық престеу камералары бар арнайы қысыммен құю машиналары 
қолданылады. 
Көлденең салқындатқыш престеу камерасы бар машиналарда (33-
сурет) 3 жылжымайтын және 1 жылжымалы жартылай қалыптардан 
тұратын пресс - қалып қуысына 5 тығын жолмен 40 ... 100 МПа қысыммен 
жіберілетін, балқытылған металдың бір бөлігін 4 тығыздау камерасына
құяды (33, а сурет). Құймадағы ішкі қуысты 2 өзекшемен алады. Құйма 
қатты болғаннан кейін, пресс-қалып (33-сурет, в) ашылады, 2 өзекше
алынып тасталады және 7 құйма пресс-қалыптың жұмыс қуысынан 6 
итергіштермен шығарылады. Толтырмас бұрын, қалыпты 120 ... 320° C 
температураға дейін қыздырады. Құйманы алып тастағаннан кейін, пресс-
қалып жұмыс бетін ауамен үрлейді және пресс - қалыпқа құйманың 
дәнекерлеуді ескерту үшін арнайы материалдармен майлайды. Ауа және 
газдар пресс-қалыптың жалғағыш жазықтықта орналасқан 0,05 ... 0,15 мм 
тереңдікте және ені 15 мм каналдар арқылы немесе балқытылған металды 

58 
құю алдында жұмыс қуысын вакуумдаумен шығарылады. Мұндай 
машиналар салмағы 45 кг дейінгі мыс, алюминий, магний және мырыш 
қорытпаларынан жасалған құймаларды дайындау үшін қолданылады. 
33-сурет. 
Көлденең 
салқындатқыш 
камерасы 
бар 
құю 
машиналарында қысым бойынша құймаларды жасау үрдісінің сұлбасы 
Құймалардағы кеуектілікті азайту үшін, пресс-қалыптар қалыптың 
қуысы вакуумдалады. Вакуумдау қалып қуысындағы ауа мен газ мөлшерін 
азайтуға, тығыздық пен саңылаусыздығын және қаттылық пен құйма 
материалының салыстырмалы ұзындығын арттыратын пресс-қалыптың 
қуысын құймамен толтырған кезде олардың қысымға қарсылықты 
төмендетуге мүмкіндік береді. 
Ауа толығымен шығуына дейін тығыздау камерасын және пресс-
қалып қуысың оттегімен үрлеу құймадағы ауа кеуектілігін азайтуға 
мүмкіндік береді. Пресс-қалыптың қуысы балқытпамен толтырылған 
кезде, оттегі онымен химиялық өзара әрекеттесуге кіреді, сол үшін 
осылайша оттегінің көп бөлігі балқытпаны қышқылсыздандыруға 
жұмсалады, нәтижесінде қалыпта вакуум түзіледі, ол құймадағы газдың 
мөлшерін едәуір азайтады және кеуектілігін төмендетеді. 
Шөгудің кеуектілігін азайту үшін, соңғы сығымдау кезіндегі 
баспақтау қолданылады, соның нәтижесінде құйма материалының 
механикалық қасиеттері ұлғаяды және олардың тығыздығы артады. 
Құймадағы балқытпа қысымының үдеу уақыты қатаю уақытынан кем 
болған жағдайда ғана баспақтау тиімді болғандығын ескеру қажет. 
Cығымдайтын ыстық камералары бар машиналарда (34-сурет), 2 
қысқыш камерасы балқытылған металмен қыздырылған 1 тигель 
орналасқан. 3 тығынжылдың жоғарғы орында болғанда балқытылған 
металл 4 тесік арқылы қысу камерасын толтырады. Тығынжыл төмен 
қарай жылжитын кезде тесіктер жабылады, 10 ... 30 МПа қысыммен 
қорытпа 5 пресс-қалыптың қуысын толтырады. Құйма қатайғаннан кейін, 
тығынжыл бастапқы орнына қайтарылады, каналдағы балқытылған 
металдың қалдықтары сығымдау камерасына құйылады, ал пресс-
қалыптағы құйма 6 итергіштер арқылы алынады. 
Мұндай машиналар бірнеше граммнан 25 кг-ға дейін салмақтығы 
бар мырыш пен магний қорытпаларынан құймаларды шығару кезінде 
қолданылады.

59 
Қысыммен құю кезінде қорытпа құю температурасын ликвидус 
температурасынан 10 ... 20° C-ге жоғары таңдайды.
34-сурет. Cығымдайтын ыстық камералы машиналарда құйма 
жасау үрдісінің сұлбасы 
Қысыммен құюды қабарғаларының минималды қалыңдығы 0,8 мм, 
пресс-қалып жұмыс қуысын ұқыпты тегістеу мен нақты өңдеу есебінен 
беткі қабаттың аз кедір-бұдырлығы мен жоғары өлшемдік дәлдігімен 
құйма жаппай және ірі сериялы өндірістерінде қолданылады; 
құймалардың механикалық өңдеу аумағын дереу кемітетін механикалық 
өңдеусіз немесе минималды әдіптермен; үрдістің жоғары өнімділігімен.
Қысыммен құюдың кемшіліктері - пресс-қалыптардың және 
жабдықтардың жоғары құндылығы; сырт аумақтық өлшем мөлшері мен 
құйма салмағының шектеулілігі; бөлшектердің беріктігін азайтатын 
құймалардағы салмақты бөліктерінде ауа кеуектілігінің болуы және т.б. 
Қазіргі уақытта автоматтандырылған қысыммен құю машиналары 
жұмыс істейді, олар автоматты түрде пресс-қалыптар майлауға, олардың 
жылу режимін реттеуге, балқытылған металды қысым камерасына 
жеткізуге, құйманы алып тастауға және құюжолдарды кетіру үшін оны 
кесетін қысқышқа тасымалдауға мүмкіндік береді. 

жүктеу/скачать 2.9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: