Тулегенова газиза адилбековна

69 
шәкірттің 
қоғамдық 
құбылыстар 
мен 
қатынастарға 
деген 
қызығушылықтарын қанағаттандырады. Өйткені бұл жас кезеңінде 
оқушылар өзін қоғамның толық мүшесі ретінде сезіне бастайды. Сол қоғамға 
лайықты әлеуметтік құндылық нормаларды меңгеруге ұмтылады. Сондықтан 
оқулықта ел тарихынан, тарихи тұлғалар өмірінен мағлұмат беретін 
материалдарды жүйелі ұсына отырып, оларға берілетін пысықтау 
сұрақтарының бастауыш сынып оқушыларын ақпаратты сыни тұрғыдан 
қабылдауға жетелейтіндей, өзіндік ой-пікір айтуға ынталандыратындай 
болуын ескерген жөн. Өкінішке орай мұндай тапсырмалар өте аз. «Қазақ 
тілі» пәні бойынша патриоттық тәрбие беру мүмкіндігі бар материалдардың 
оқулықта қамтылуын кесте түрінде көрсетеміз (кесте 4). 
«Қазақ тілі» бағдарламасының мақсаты - бастауыш сынып 
оқушыларының білімі мен түсінігі деңгейінде қазақ халқының идеяларын 
және олардың өмірінің қазақ тілімен тығыз байланысты екендігін көрсету. Өз 
халқының әдет-ғұрпын, дәстүрлерін және тарихи тұлғаларын құрметтеуге 
тәрбиелеу. Бағдарламаға бастауыш сынып оқушылары түсініп, игере алатын 
патриоттық тәрбие беру кіреді. Біз оны келесі бағыттар бойынша 
топтастырдық: 
- Отанның, елдің рәміздері; 
- тарихи тұлғалар; 
- тарихи әндер мен күйлер; 
- дәстүрлер 
- отбасы (ана, әке құндылықтары). 
3-сыныпта балаларға «Ауылға саяхат» тақырыбында қазақ тілінде 
«Киіз үй», «Қой және ешкім өспейді» атты қазақ халқының өмірі туралы 
баяндайтын шығармалар берілді. Бұл сабақта киіз үйдің бөлшектері мен 
жабдықтары таныстырылып, балаларға ауылдың суретін салуға тапсырма 
беріледі. Жұмбақтар шеше отырып, киіз үйдің бөліктерінің аттарын 
жаттайды. Патриоттыққа тәрбиелеу үшін сіз оқушылар ауыл өмірі, киіз үй, 
мал шаруашылығы туралы өз ойларымен бөлісуге итермелейтін сұрақтар 
қоюға болады. Мысалы: Сіз ауылға бардыңыз ба? Ауылдағы туыстарың кім? 
Сіз ешкі немесе бұзау көрдіңіз бе? Олар саған ұнай ма? және т.б. 
Тақырыбы «Отан - менің ата-анам» және «Отан» сөзінің мағынасы. 
Мұғалім оқушылардың бойында белгілі бір сезім тудыру үшін «Атамекен», 
«Туған жер», «Ел» сөздерін ой елегінен өткізгенде қандай бейнелерді 
елестетесіз? Ол әнұранды айтқан кезде өз елімен мақтанатынын айтады. Отан 
туралы ұғымды айшықтайтын шығармашылық тапсырмалар берген дұрыс 
деп ойлаймыз. Жалпы, бұл тақырып бойынша материалдар беріледі. 
Мысалы: 3-сыныпта «Туған елім - Қазақстан». 
Менің туып өскен жерім - егеменді Қазақстан. Қазақстанның байлығы 
өте көп және қазынаға бай ел.

70 
Кесте 4 - Бастауыш сыныптардың «Қазақ тілі» оқулығындағы патриоттық 
тәрбиемен таныстыратын материалдардың қамтылуы 
Р/
с 
Сы
ны
бы 
Тақырыптар 
Сағ. 
саны 
Қосымша 
мәлімет 
1 
1 сы
ны
п 
Отан, Отан, ел рәміздері құндылықтары. 
Ауылға, Отанға саяхат - менің ата-анам. 
Тарихи тұлғалар. 
Арқаның үздік әншілері: Біржан сал, Ақан сері. 
Қорқыт - соғудың атасы. 
Ықылас қобыз үнін тербетіп жіберді. 
Құрманғазы Сағырбайұлы. Дина Нұрпейісова. 
Дәстүрлер. 
Халық әндері. Балаларға арналған әндер: «Бесік 
жыры», «Бала уату», «Тұсау кесу»,
«Наурыз тілегі», «Наурыз көже», «Наурыз тойы» 
5 
3 
2 
2 
3 
2 
Шығарма 
Осы 
есімдерге 
қатысты 
мәліметтердің 
қай пәндерде 
берілгенін 
айту. 
Рөлдік 
ойындар. 
Драмалық 
қойылымдар. 
2 
2 сы
ны
п 
Отан, Отан, ел рәміздері құндылықтары. Туған ел 
Тарихи тұлғалар: Махамбет, Исатай, Жаяу Мұса. 
Тарихи әндер мен әуендер. 
«Менің елім - ай», «Қайран Нарын»,
«Ел жоғалған». 
Дәстүрлер. 
Той әндері мен күйлері: «Жар-жар»,
«Қыз сыңсуы», «Беташар», қоштасу.
Наурызға арналған әндер. 
Отбасы. «Анашым аман болсын, әжемнің жасы 
ұзақ болсын». 
2 
2 
3 
2 
2 
1 
Өз 
ауылы 
немесе 
қаласы 
туралы әңгіме 
құрастыру. 
Шығарма 
шылық 
тапсырма. 
Шағын 
мәтіндер. 
Драмалау. 
3 
3 сы
ны
п 
Отан, Отан, рәміздер құндылықтары. Менің 
Отаным - Қазақстан. «Қазақстан» әні. 
Тарихи тұлғалар. 
Бұқар жырау, отты ақын Махамбет, Базар жырау, 
Жиенбай жырау, Тұрмағанбет.
Сыр Сүлей - Нұртуған, Нартай ақын, ақын – 
Жамбыл. Тарихи әндер мен әуендер. 
Дәстүрлер. Наурыз аяқталды. Отбасы. 
1 
1 
1 
2 
2 
2 
1 
Сурет салу. 
Шығармашы 
лық 
тапсырма. 
Барлығы: 40сағат 
 
Осы тақырыптардан басқа, Нұр-Сұлтан және Алматы қалалары туралы 
еңбектер ұсынған тиімді болар еді. Жергілікті композиторлардың туған 
жерге арналған әндері туралы ақпарат беру де патриоттыққа тәрбиелеуге 
ықпал етеді [93, 94]. 
«Тарихи тұлғалар» бөлімінің материалдары оқушылар музыка 
саласындағы ұлы есімдермен таныстырады. Қорқыттан бастап ол 
данышпандар мен әнұрандарды қосқанда ақпараттың кең жүйесін жасады. 

71 
Сондай-ақ, ел тарихының кейбір кезеңдерінен материалдар берілген. 
Мысалы: «Елім-ай», «Қайран Нарын» әндері. 
Бұл оқушылардың өз елдерінің тарихын білуге деген қызығушылығын 
тудырады деп ойлаймыз. Бұл тақырыптарды әдебиет пен жаратылыстану 
пәндерін оқытумен ұштастырған тиімді болар еді. 3-сынып оқулығының 
дәстүрлер бөлімінде басқа сыныптарға қарағанда материалдар көп. Бұл адам 
өмірінің әр түрлі кезеңдерімен байланысты халықтық дәстүрлер. Отбасы 
тақырыбында шығармалар өте аз. Баланы анасының мықтылығын, әкенің 
қасиеттерін сезіндіретін қазақ тілінде шығармаларды оқыту мүмкіндігін 
егжей-тегжейлі қарастыру қажет. 
«Қазақ тілі» оқулығының дизайны оқушылардың жас ерекшеліктерін 
ескере 
отырып, 
заман 
талабы 
деңгейінде. 
Оқулықтар 
халық 
шығармашылығын таныстырады, музыкалық сауаттылыққа арналған 
суреттер, шығармалар мазмұнына байланысты суреттер эстетикалық 
талаптарға сай жасалады. Тарихи тұлғалардың портреттері, иллюстрациялар 
бар. Мысалы, 3-сыныпта «Алпамыс батыр» жырына иллюстрациялар ұлттық 
нақышта әдемі салынған [139-142]. 
Қазақ тілі, әдебиеттік оқу, жаратылыстану оқулықтарында қызықты 
ақпараттардың қарастырылдығын айтуға болады. Сонымен қатар, кейбір 
материалдар интегративтік сипатқа ие. Өйткені, мазмұны жағынан ұқсас 
материалдар бір мезгілде әр түрлі оқулықтар шеңберінде оқытылып, 
оқушының жүйелі ақпарат алуына мүмкіндік туғызады.
Сурет 2 - «Әдебиеттік оқу», «Жаратылыстану», «Қазақ тілі» 
сабақтарында патриоттыққа тәрбиелеу құндылықтарының қамтылуы 
Зерттеу барысында қазақ тілі, әдебиеттік оқу, жаратылыстану 
пәндерінің оқу-әдістемелік кешеніне талдау жасай отырып, бастауыш 
сыныптардағы гуманитарлық пәндерді оқыту арқылы оқушыларды 
патриоттыққа тәрбиелеуді қалыптастырудың ғылыми-әдістемелік 
мүмкіндіктері мен оның өзекті мәселелерін қарастырдық.

жүктеу/скачать 2.31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: