Тулегенова газиза адилбековна
Бастауыш сыныптардағы гуманитарлық пәндерді оқыту
жүктеу/скачать 2.31 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.3 Бастауыш сыныптардағы гуманитарлық пәндерді оқыту
арқылы оқушыларды патриоттыққа тәрбиелеудің құрылымдық- мазмұндық моделі Қазақстан мектебінің жаңа ұлттық моделі қалыптасуына байланысты ұлттық идеяның дамуына ерекше мән берілуде. Ұлттық идеялар ғасырлар бойы келе жатқан мәңгілік патриоттық тәрбиемен сабақтасып, ұлттың өзіндік ділімен үнемі дамып, жаңа сипат алып, қоғам дамуының заңдарына айналып отырады. Ұлттық мектептің ұлы мұраты-аталар сөзімен өсіп-өніп, бабалар бұлағынан нәр алған, ұлылар тәрбиесіне тағзым етер өркениет әлеміне қазақ құбылысы болып кіретін дана халқымыздың ұрпағын қалыптастыру. Бүгінгі сәби ертеңгі күні егемен елдің болашағы, өз ұлты арасында ұлт мүддесі үшін қызмет ететін азамат. Сондықтан болашақта «Мен қазақпын» - деп мақтана алатын ұрпақтарымыздың ірге тасы бастауыш сыныптан қалануы тиіс. Бастауыш мектеп жасы оқушының адамгершілік тұрғысынан өзін-өзі тануымен, әлеуметтенуі, яғни әлеуметтік тәжірибені меңгеруімен ерекшеленеді. Өзінің жеке басының құндылығын жоғары бағалай алатын, жеке басының мүддесін қоғамдық мүдделермен ұштастыра білетін, ұлттық сана сезімі оянған тұлға тәрбиесіндегі патриоттыққа тәрбиелеу жұмысының мәні зор. Бастауыш сынып оқушыларының патриоттыққа тәрбиелеуде олардың өз жетістік жақтары мен кемшіліктерін көре білуі, өзінің жеке басының құндылығын, даралық сипатын саналы түрде сезінуге бағыттап отырудың мәні зор. Өйткені патриоттыққа тәрбиелеу механизмі адамның өзін-өзі айқындау құндылығының үлгісі арқылы жүзеге асады. Өзін-өзі айқындаудың алғашқы кезеңінде оқушыны патриоттыққа тәрбиелеудің мәнін аша келе, патриоттық сезімін оята отырып, тәрбиелеу болады. Оқушының өзін-өзі реттеуі жүзеге аса отырып, жеке тұлғаның ар-ұят, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі сынау, өз мінез-құлқын қоғамдағы үлгімен, досымен салыстыра алу қабілеттері көрініс табады. Бұл туралы «...өзіңді біл дегенде бұл тек қара басыңды ғана біліп қой дегендік емес, бұл-өз тарихыңды біл, дәстүріңді біл, ата-бабаларыңның игі жақсылығын үйрен, үй-ішіңді біл, оның тарихын біл, ауыл-айналаңды біл дегендік. Осылардан басталған білім барлық білімдердің іргетасы болады. Жеті атаңды біл дегенде, үй-ішілік біліміңді тереңдет, мүмкін аталарыңның ішінде кезінде болған игі жақсыларынан үлгі аларсың, батыр болса, ел қорғап, шешен болса, әділ билік айтқан болар, содан үйренерсің, еңбекте ер атанған болса немесе ақын-айтқыш болса, тәлімдік өнеге аларсың, тіпті қарапайым, кең пейіл, адамға ылғи достық ойлаған жандар болса, олардың да ізгі қасиеттері саған өнеге болар. Үй-ішіңді біл дегенде, әке мен анаңды әлі дұрыс түсініп болмағаныңды шын ұғасың ба? Сені дүниеге келтіріп, түн ішіндегі жөргегіңді бірнеше рет құрғатқан анаң алдындағы борышыңды өтей алдың ба? Қазақ өзін-өзі біліп, тануы үшін, сан ғасырлап жасалып келген, қалыптасып қалған, қайталана беретін дәстүрлерін білуі қажет», - деген даналық сөздердің мәні мол [50, 102-б.]. Сол арқылы оқушының патриоттық тәрбие танымы кеңейе түседі. Ұлт өкілінің бірден бір 74 белгісі – оның ұлттық өзіндік санасының қалыптасуы. Ұлттық өзіндік сана адамның тұлға ретіндегі субъектілік анықталуы. Бұл өз кезегінде патриоттық тәрбиесінің болуы арқылы жетіле түспекші. Патриоттық тәрбие тұлғаның субъекті ретіндегі әлеуметтік белсенділігін қалыптастырады. Яғни, ұлттық тұлға өз бойында ұлттық тұлғалық қызметтерді меңгере отырып, этностық әлеуметтену процесінен өтеді. Сонымен қатар бала өзін ұлт өкілі ретінде жетілдіре отырып, ұлттық сипат пен мәдениетке ие болады. Бастауыш сыныптардағы гуманитарлық пәндерді оқыту арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие беру теориясын қарастыру, оны практикалық және нақты талдау мазмұны мен мағынасын сақтауды және жеңілдетуді қажет етеді. Бұл «модель» ұғымының мағынасын ашу арқылы жүзеге асырылады. Философ В.А. Штоф, «модель дегеніміз - бұл объект туралы жаңа ақпарат беру үшін бізді алмастыратын затты бейнелейтін немесе құратын материалды саналы немесе қиялды зерттеу жүйесін түсіну» [146]. «Модель» термині латынның «модульдер» сөзінен шыққан, ол «өлшеу», «әдіс», «сурет» дегенді білдіреді. Білім беру процесін зерттеу кезінде модель жалпы құрылым мен зерттелетін мәселенің жекелеген бөліктері арасындағы байланысты бейнелеу құралы болып табылады. Имитациялық модельдеу деп аталады. Модельдеу процесінде бір жүйе (зерттеу нысаны) өзінше басқасына (модельге) ауысады (В.Г. Афанасьев) [147]. 70-80 жылдардағы педагогика ғылымында білім беру жүйесін модельдеу арқылы А.В. Мудрик [148], 80-90 жж. Өзін-өзі дамыту моделі. О.С. Газман [149], педагогикалық оқу орындарындағы оқушылардың гуманистік бағытын модельдеу арқылы И.А. Колесникова [150], С.В. Бондаревская [151] С.Д. Поляков [152], Н.В. Кузьмина [153] жеке тұлғаның адамгершілік мәдениетін қалыптастыруды модельдеумен айналысқан. Білім беру арқылы патриоттыққа тәрбиелеуді модельдеу (Нургалиева Г.К, Кудышева Б. және басқалар), құндылықтарға негізделген ұлттық білім жүйесін құру, құндылықтарға негізделген қазақ этнопедагогикасының логикалық-құрылымдық моделі (Қожахметова К.Ж. және т.б). Рухани-адамгершілік қасиеттер арқылы тұлғаны қалыптастыру моделін жасайды (К.А. Исмаилова, Б.Н. Игенбаева, А.Каплиева және т.б.), оқушылар патриоттыққа тәрбиелеу моделін жасайды. (К.К. Найманбаева) зерттеушілер қатысты. Осы теорияларға сүйене отырып, біз жетекші зерттеу теорияларының тұжырымдарына сәйкес бастауыш сыныптарда гуманитарлық пәндерді оқыту арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие беру моделін құруды басшылыққа алатын келесі негізгі қағиданы ұсынамыз: жүктеу/скачать 2.31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|