Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги халқ таълими вазирлиги

Тадқиқотнинг мақсадини амалга ошириш учун қуйидаги вазифалар ҳал этилди:

- бўлажак ўқитувчиларга миллий-маънавий қадриятларни ахборот технологиялари асосида ўргатишнинг мазмуни, методлари ва педагогик шарт-шароитларини белгилаш.

- миллий-маънавий қадриятларни ўрганиш жараёнида ахборот техннологияларни қўллашни ташкил этиш йўлларини аниқлаш.

- миллий - маънавий қадриятларни ахборот технологиялари ёрдамида ўрганишга йўналтирилган педагогик жараённинг самарадорлик даражасини аниқлаш.

- олий таълим тизимида бўлажак ўқитувчиларга миллий-маънавий қадриятларни ўрганишнинг изчил ахборотлашган тизими ишлаб чиқилса;

- таълим жараёнида ушбу технологиялардан унумли фойдаланилса;

- ҳар бир талабанинг миллий-маънавий қадриятларни ўрганиш жараёнига технологик ёндашуви таъминланса;

- талабалар миллий - маънавий қадриятларни ўзлаштириш жараёнида компьютерларнинг имкониятидан тўғри фойдалана олса;

- бўлажак ўқитувчиларни миллий-маънавий қадриятларга оид ўзлаштирган билим, кўникма ва малакаларидан касбий фаолиятларида унумли фойдаланишга изчил тайёрлаб борилса;

- миллий - маънавий қадриятларни ўрганишнинг компьюьтерли дастурлари ва улардан самарали фойдаланиш мезонлари ишлаб чиқилса, талабаларни янги педагогик технологиялар ёрдамида миллий-маънавий қадриятларни ўргатишга тайёрлашни муваффақиятли амалга ошириш мумкин.

Тадқиқот методлари: педагогик таҳлил, кузатиш, анкета, савол-жавоб, суҳбат, эксперт баҳоси, педагогик эксперимент, семантик дифференциал умумлаштириш, математик статистика.

Тадқиқотнинг методологик асоси: Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, “Таълим тўғрисида” ги Қонун, “Кадрлар тайёрлаш Миллий Дастури”, диалектик билиш назарияси ва унинг муқим принциплари, ”Олий таълим концепцияси”, “Педагогик таълим концепцияси”, “Умумий таълим концепцияси”, Шарқ мутафаккирларининг ўқитувчи фаолияти ҳақидаги ёндашувлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг нутқлари, асарларида баён қилинган ўқитувчилар, уларни тайёрлаш, олий таълимни такомиллаштириш ҳақидаги фикрлари, Ўзбекистон Республикаси ҳукуматининг қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус ҳамда халқ таълими вазирлигининг бўйруқлари, мавзуга оид педагогик-психологик манбалар.

Тадқиқотнинг назарий асослари бўлиб Ал - Бухорий, Аҳмад Яссавий, Ат-Термизий, Баҳоуддин Нақшбанд, Замахшарий, Абу Райҳон Беруний, Ал - Фарғоний, Ал - Хоразмий, Ибн Сино, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий, Бобур, Зебунисо, Мунаввар қори (Абдурашидхонов), Абдулла Авлоний, Абдурауф Фитрат, Абдулла Қодирий, Абдулҳамид Чўлпон, Хамза каби улуғ шахсларнинг педагогик қарашлари, ёшларни баркамол авлод тарбиясидаги педагогик-психологик асослари, мазмуни ва тузилмаси тўғрисидаги М.Г.Давлетшин, А.Зуннунов, Х.Ибрагимов, М.Имомназаров, М.Иномова, О.Мусурмонова, У.Маҳкамов, А.Мунавваров, Т.Махмудов, С.Нишонова, У.Н.Нишоналиев, Ж.Ғ.Йўлдошев, Р.Сафарова, Н.Сайидаҳмедов, С.Тўраева, Х.А.Тўрақулов, Ш.Шоумаров, Э.Юсупов, М.Қуронов, Ш.Э.Қурбонов, Э.Ғозиев, Ж.Ҳасанбоевларнинг ғоялари, информацион комуникатив технлогияларни таълим соҳасига жорий қилиш борасида С.И.Архангельский, В.Т.Афанасьев, В.П.Беспалько, И.В.Блауберг, М.Ю.Бокарев, Г.А.Бокарева, В.С.Ильин, Э.Г.Юдин, Ю.А.Конаржевский, И.Я.Лернер, В.А.Сластёнин, С.В.Шмелёва, ўзбек олимларидан - А.Абдуқодиров, Т.Азларов, А.Баҳромов, Б.Болтаев, Р.Р.Боқиев, У.Йўлдошев, Н.Тойлоқов, Ш.Шарипов, А.Ҳайитовларнинг тадқиқотлари хизмат қилди.

Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

- бўлажак ўқитувчиларнинг миллий-маънавий қадриятларга оид билимларини ахборот технологиялари асосида ривожлантиришнинг назарий, педагогик-психологик асосларини аниқланганлиги;

- бўлажак ўқитувчиларга миллий-маънавий қадриятларни ахборот технологиялари асосида ўргатишнинг мазмуни, методлари ва педагогик шарт-шароитлари белгиланлиги;

- миллий-маънавий қадриятларни ўрганиш жараёнида ахборот технологияларини қўллашни ташкил этиш йўллари аниқланди ва унга мос компьютерли дастур яратилганлиги;

- миллий-маънавий қадриятларни ахборот технологиялари ёрдамида ўрганишга йўналтирилган педагогик жараённинг самарадорлик даражаси аниқланганлиги билан белгиланади.

Миллий-маънавий қадриятларни ахборот технологиялари асосида ўргатиш жараёнида кўп босқичли, узлуксиз «қадриятлар» номли информацион коммуникатив технологияси ишлаб чиқилди. Ушбу технологиядан «Педагогика», «Педагогика тарихи», «Халқ педагогикаси» каби фанларни ўқитишда фойдаланиш бўйича услубий тавсиялар тайёрланди. Миллий-маънавий қадриятларни ахборот технологиялари асосида ўргатиш жараёнида талабаларни янада фаоллаштирувчи тестлар ва компьютер дастурлари ҳамда методик қўлланмалар ишлаб чиқилди, қайсиким бу материаллардан олий ўқув юртларида бўлажак ўқитувчиларни тайёрлаш жараёнида шунингдек, ўқитувчиларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш курсларида фойдаланиш мумкин.

- бўлажак ўқитувчиларнинг миллий-маънавий қадриятларга оид билимларини ахборот технологиялари асосида ривожлантиришнинг назарий, педагогик-психологик асослари;

- бўлажак ўқитувчиларга миллий-маънавий қадриятларни ахборот технологиялари асосида ўргатишнинг мазмуни, методлари ва педагогик шарт-шароитлари;

- миллий - маънавий қадриятларни ўрганиш жараёнида ахборот технологияларни қўллашни ташкил этиш йўллари;

- «Миллий қадриятлар» бўйича компьютерли ўқитиш ва билимларни назорат қилиш учун дастурнинг ўқув жараёнига жорий этилганлиги ва у бўйича Ўзбекистон Республикаси давлат патент идораси томонидан олинган гувоҳнома;

- миллий - маънавий қадриятларни ахборот технологиялари ёрдамида ўрганишга йўналтирилган педагогик жараённинг самарадорлик даражаси.

Диссертациянинг таркибий тузилиши: Диссертация  кириш, учта боб ва хулоса қамда адабиётлар рўйхати ва иловалардан иборат. Бажарилган иш умумий қажми 135 бет. Матнда 14 та шакл ва 3 та жадвал 2 та диаграмма мавжуд.

• 
  диссертация матнига қандай талаблар қўйилади?
  
• 
  библиографик кўрсатгичларга қандай талаблар қўйилади?
  
• 
  статистик материаллар асосан диссертациянинг қайси қисмида қўйилади;
  
• 
  диссертацияга илмий раҳбар хулоса беришда нималарни эътиборга олади?
  
• 
  оппонентларнинг диссертацияга тақризида асосан нималарга эътибор берилади.
  

• 
  диссертацияни ҳимояга тавсия қилишда қуйидаги ҳужжатлар бўлиши керак: илмий раҳбарнинг диссертацияни ҳимоя қилишга ёзма тавсияси; кафедрада белгиланган оппонентлар ва бошқа мутахассисларнинг диссертацияга тақризлари; диссертациянинг кафедрадан муҳокамадан ўтганлиги ва ҳимояга тавсия қилинганлиги ҳақидаги баённомаси; диссертация бўйича эълон қилинган ишлар рўйхати ва ҳ.к.
  
• 
  оппонент томонидан бериган тақриз диссертант ҳимоядан бир ҳафта олдин етказилиши керак ва унда оппонентнинг шахсий имзоси, берилган вақт ҳамда рўйхатга олинганлик рақами бўлиши керак. Бу вақт оралиғида диссертант оппонент томонидан кўрсатилган камчиликларга ўз муносабатини, таклиф-мулўҳазаларини ва эътирозларини билдиришга тайёргарлик кўради;
  
• 
  магистратура бўлими бошлиғи ёки факультет декани диссертация ишини илмий раҳбар ва оппонентлар тақризлари билан Давлат аттестация комиссиясига йўллайди ва очиқ ҳимояга тавсия қилади.
  

• 
  магистрлик диссертацияси қайси жиҳатлари бўйича номзодлик диссертацияларига яқин бўлиши керак;
  
• 
  диссертациядаги кўрсатмали материалларнинг диссертация мазмуни-моҳиятидаги аҳамияти қандай?
  
• 
  диссертация ишининг методологик асослари деганда нималар эътиборга олинади?
  
• 
  диссертация қандай аҳамиятга молик асар ва унинг илм-фан тараққиётига таъсирини қандай англаш ёки белгилаш мумкин.
  

• 
  диссертациядаги барча кўргазмали материаллар: жадвал, чизма, диаграмма, гистограмма, расм, технологик харита, компьютерли тизим ва шу кабилар диссертация мазмун-моҳиятига мос келиши керак;
  
• 
  илмий раҳбар тақризида мавзунинг долзарблиги, мақсад-вазифалари, илмий янгилиги ва уларнинг асосланганлиги, тадқиқотчининг ИТИ натижаларини ёзишдаги шахсий маҳорати, ИТИ натижаларини умумлаштириш ва ундан келиб чиқадиган хулосалар ҳамда таклифларнинг сифати, назорат ва амалий аҳамияти, диссертациянинг магистрлик диссертациясига қўйилган талабларга тўғри келиши ва энг асосийси танланган йўналиш бўйича илм-фанга қўшадиган ҳиссаси ҳамда тадқиқотчининг ўзи илмий ижодий жараёнга тайёр эканликлари ўз аксини топмоғи лозим.
  

1. 
   Диссертация ва авторефератларни расмийлаштириш қоидалари. Проф.К.С.Султонов таҳрири остида. – Тошкент: Ўз Р ОАК, 2008. – 25 б.
   
2. 
   Тўрақулов Х.А. Илмий ижодиёт методологияси. – Тошкент: Фан, 2006. – 252 б.
   

1. 
   диссертация муқоваланган ҳолда ҳимоя қилишга тайёр ҳолда келтирилиши керак;
   
2. 
   диссертация ҳимояси билан боғлиқ бўлган барча ҳужжатлар тайёр бўлиши керак (бу ҳақда 10.5. параграфда маълумот берилди);
   
3. 
   диссертация материаллари ИТИ режасиги мос бўлиши керак;
   
4. 
   магистрантнинг Давлат аттестация комиссияси ҳузуридаги сўзлайдиган нутқи матни тайёр бўлиши керак.
   

5. 
   муаммо долзарблигига;
   
6. 
   ИТИнинг илмий янгилигига;
   
7. 
   ИТИнинг назарий ва амалий аҳамиятига;
   
8. 
   ИТИнинг методологик асосларига;
   
9. 
   қўлга киритилган натижаларнинг ҳаётийлигига;
   
10. 
    ТСИ натижаларининг тадқиқот мақсади ва вазифаларига мослигига;
    
11. 
    диссертация бўйича қўлга киритилган натижаларининг илм аҳли орасидаги муҳокамасига;
    
12. 
    диссертация бўйича эълон қилинган ишлар ва уларнинг диссертация мазмунига мос келишига;
    
13. 
    хулоса ва тавсияларнинг амалий фаолиятга яқинлигига;
    
14. 
    диссертантнинг ИТИ бўйича нутқининг равонлиги, пухталиги, аниқлиги, илмийлиги ва шу кабиларга.
    

Демак, магистратуранинг ниҳоятда масъулиятли ва ҳаяжонли боқичи, бу диссертация ҳимояси экан. Шу сабабли ҳам диссертант ўз ИТИ жараёни ва қўлга киритилган натижалар, уларнинг назарий, амалий аҳамиятлари ҳақида чуқур тасаввурга эга бўлиш керак экан. Бунда Давлат аттестацияси ҳузурида тадқиқотчининг диссертациясини ҳимоя қилиш учун тайёрлаган нутқи ва унинг матни пухта ишланган бўлиши керак. Бу орқали магистрантнинг илмий салоҳиятига ҳам баҳо берилади.

Диссертант ўз нутқида асосан қуйидагиларга эътибор берса яхши бўлади:

15. 
    кириш қисмидаги маълумотлардан қисман фикрлар олинади (мавзунинг долзарблиги, илмий муаммо, тадқиқот мақсади ва методологик усуллар);
    
16. 
    диссертация боблари ва уларнинг мазмунлари ҳақидаги маълумотлар;
    
17. 
    диссертация бўйича хулосалар;
    
18. 
    диссертация натижаларидан илм-фан ёки амалий фаолиятда фойдаланиш учун тавсиялар.
    

Диссертация материалларини (жадвал, расм, график, ком-пьютерли тизим ва ҳ.к.) ҳам пухта тайёрлаш керак ва уларни техник воситалар ёрдамида ҳамма учун кўринарли ва тушунарли қилиб ишлатишга диссертант ва ҳимоя жойи тайёр бўлмоғи лозим.

Ҳимоя қуйидаги тарзда ўтказилади:

1. 
   Ҳимоя Давлат аттестация комиссияси йиғилишида ўтказилади.
   
2. 
   Комиссия диссертант ва диссертация ҳақида маълумот беради.
   
3. 
   Диссертантга маъруза учун сўз берилади.
   
4. 
   Диссертант билан комиссия аъзолари ўртасида савол-жавоб жараёни бўлади.
   
5. 
   Диссертацияга келган тақризлар ўқиб эшиттирилади.
   
6. 
   Тақризлардаги кўрсатилган камчиликларга жавоб бериш учун диссертантга сўз берилади.
   
7. 
   Оппонент(лар)га сўз берилади.
   
8. 
   Оппонентнинг кўрсатган камчиликларига диссертант ўз жавобларини билдиради.
   
9. 
   Диссертация ҳимояси юзасидан мунозаралар бўлади.
   
10. 
    Диссертация илмий раҳбарига сўз берилади.
    
11. 
    Саноқ комиссияси сайланади.
    
12. 
    Саноқ комиссияси ҳимоя натижаси бўйича яширин овоз билан ҳимояни баҳолайди.
    
13. 
    Саноқ комиссияси натижани эълон қилади.
    
14. 
    Диссертантга якунловчи сўз берилади.
    
15. 
    Якунловчи сўзни комиссия раиси гапиради.
    

• 
  диссертацияни ҳимояга тайёрлашда уни расмийлаштиришга қандай эътибор қаратлади?
  
• 
  диссертацияни ҳимоя қилиш пайтида нималарга эътибор берилади?
  
• 
  диссертантнинг ҳимоя пайтидаги нутқи асосан қандай кетма-кетликда бўлади?
  
• 
  диссертация хулосаларида нималар акс эттирилади?
  

Мавзу бўйича мустаҳкам эсда сақлаб қолишга оид маълумотлар:

• 
  диссертацияни ҳимоя қилиш пайтида унинг қуйидаги жиҳатларига эътибор бериш керак: муаммо долзарблигига; ИТИ нинг илмий янгилигига; ИТИ нинг назарий ва амалий аҳамиятига; ИТИ нинг методологик асосларига; қўлга киритилган натижаларнинг ҳаётийлигига; ТСИ натижаларининг тадқиқот мақсади ва вазифаларига мослигига; диссертация бўйича қўлга киритилган натижаларнинг илм аҳли орасидаги муҳокамасига; диссертация бўйича эълон қилинган ишлар ва уларнинг диссертация мазмунига мос келишига; хулоса ва тавсияларнинг амалий фаолиятга яқинлигига; диссертантнинг ИТИ бўйича нутқининг равонлиги, пухталиги, аниқлиги, илмийлиги ва шу кабиларга;
  
• 
  диссертация материалларини ҳам пухта тайёрлаш керак ва уларни техник воситалар ёрдамида ҳамма учун кўринарли ва тушунарли қилиб ишлатишга диссертант ва ҳимоя қилиш жойи тайёр бўлмоғи лозим.
  

Мавзу бўйича муаммоли саволлар ва топшириқлар:

• 
  тадқиқотчи ўз ИТИ ҳимясида олинган натижаларнинг тўғрилигини исботлашда қандай ишларни амалга оширган маъқул;
  
• 
  ҳимоя пайтида тадқиқотчи ўз нутқини қандай асосларга қурмоғи лозим ва уни қандай кетма-кетликда баён қилиш керак, деб ўйлайсиз?
  
• 
  диссертация натижаларидан илм-фан ёки амалий фаолиятда фойдаланиш учун тавсиялар қандай тайёрланади?
  
• 
  диссертантнинг ҳимоясини баҳолашда саноқ комиссияси фаолияти ролини қандай тасаввур қиласиз?
  
• 
  оппонентнинг кўрсатган камчиликларига диссертант ўз муносабатларини билдиришда нималарга эътибор бериш керак.
  

• 
  тадқиқотчи ўз ижодий ишини мустақил равишда расман ҳимоя қилади. Шунинг учун ҳам у ўз диссертацияси мазмун-моҳиятини эркинбаён қила олиши, олинган натижаларнинг тўғрилигини ва ишончлилигини исботлаб бера олиши, берилган саволларга пухта ва аниқ жавоб бера олиши керак;
  
• 
  диссертация ҳимояси тадқиқотчининг ниҳоятда масъулятли ва ҳаяжонли босқичи. Шу сабабли ҳам тадқиқотчи ўз ИТИ жараёни ва қўлга киритилган натижалар, уларнинг назарий ва амалий аҳамиятлари ҳақида чуқур тасаввурга эга бўлиши керак.
  

1. 
   Диссертация ва авторефератларни расмийлаштириш қоидалари. Проф.К.С.Султонов таҳрири остида. – Тошкент: Ўз Р ОАК, 2008. – 25 б.
   
2. 
   Тўрақулов Х.А. Илмий ижодиёт методологияси. – Тошкент: Фан, 2006. – 252 б.
   

Илмий тадқиқот асослари

мундарижа

I боб. Илмий тадқиқот ишлари ва унинг мазмун-моҳияти

1.1. “Илмий тадқиқот асослари” фанининг мақсад ва вазифалари

1.2. Илмий ижодиёт – муаммо сифатида

1.3. Илмий ижодиётнинг ижтимоийлиги

1.4. Илмий тадқиқот фаолияти жараёни ва тараққиёти омиллари

1.5. Илмий муаммо ва унинг долзарблиги

1.6. Илмий тадқиқот жараёни босқичлари

2.1. Илмий билим ҳақида тушунча

2.2. Билиш жараёни хусусиятлари

2.3. Илмий фикрнинг пайдо бўлиши

2.4. Умумилмий тушунчалар ва уларнинг билишдаги роли

2.5. Тадқиқотчининг шахсий фаолияти босқичлари

2.6. Илмий қадриятлар – жамият тараққиёти омили сифатида
III боб. илм-фан ва уларнинг жамият тараққиётидаги ўрни

3.1. Илм-фан ривожи ва интеллектуал авлод

3.2. Фан ва уни ташкил этиш шакллари

3.3. Замонавий илм-фан ва унинг жамият тараққиётидаги ўрни

3.4. Замонавий илм-фан хусусиятлари

3.5. Ижодий жамоаларнинг шаклланиши

4.1. Илмий тадқиқот муаммосининг қўйилиши

4.2. Илмий тадқиқот олиб боришнинг алгоритмик босқичлари

4.3. Илмий тадқиқот турлари

4.4. Илмий тадқиқот усуллари

4.5. Илмий тадқиқот ишларини режалаштириш

4.6. Илмий тадқиқот ишларини мувофиқлаштириш

4.7. Илмий тадқиқот ишида асосий кўрсаткичларни танлаш

4.8. Илмий тадқиқот ишлари натижалари тақлили

4.9. Илмий тадқиқот ишини олиб боришда муаллиф фикрининг ривожига услубий тавсиялар

4.10. Илмий тадқиқот ишига тегишли маълумотларни ўрганиш ва ишчи фаразини асослаш

4.11. Умумилмий тадқиқотларни олиб бориш

МОС ИННОВАЦИОН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

5.1. Педагогика фани ва унинг муаммолари

5.2. Замонавий таълим технологиясининг илмий–назарий асослари

5.3. Муайян мутахассисларни тайёрлашда инновацион услубларни жорий этиш

5.4. Таълимда инновацион услубларни ишлаб чиқиш ва жорий этиш

5.5. Таълимни бошқаришга тизимий ёндашув

5.6. Инновацион дастурий дидактик мажмуани яратиш технологияси

5.7. Педагогикада ўқиш – ўқитишнинг натижаларини назорат қилиш ва ўлчаш

5.8. Педагогик илмий ходимлар тайёрлаш жараёнининг узлуксизлиги

5.9. Бўлажак мутахассисларни тайёрлашда миллий маънавий қадриятлар тизимини ишлаб чиқиш
VI БОБ. ПЕДАГОГИ ТАДҚИҚОТЛАРДА АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИ

6.1. Тизимлар ҳақида тушунчалар

6.2. Маълумотлар ва маълумотлар базалари

6.3. Ахборот тизимлари

6.4. Автоматлаштирилган ахборот тизимлари

6.5. Эксперт тизимлар

6.6. Илмий тадқиқотларнинг автоматлаштирилган тизимлари

6.7. Педагогик тадқиқотларда тизимий ёндашув ва маълумотларни қайта ишлаш технологияси

6.8. Ахборот тизимининг замонавий турлари
VII БОБ. ПЕДАГОГИК ТАДҚИҚОТЛАРДА АХБОРОТ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

7.1. Ахборотлар ва ахборот технологиялари

7.2. Ахборотнинг асосий даражалари

7.3. Ахборотларни ўзлаштириш усуллари

7.4. Ахборотларни йиғиш

7.5. Ахборотлаштириш босқичлари ва замонавий ахборот технологиялари

7.6. Автоматлаштирилган ахборот технологиялари

7.7. Талабаларнинг алгоритмик маданияти – замонавий педагогик технологияда репродуктив методни жорий этиш асоси сифатида

7.8. Таълимни технологиялаштириш ва самарадорликни аниқлашга қўйилган талаблар

7.9. Педагогик тадқиқотларни компьютерлаштириш ва уларнинг интеллектуал даражаси

7.10. Илмий–педагогик кадрлар тайёрлашда илмий–техник ахборотлардан фойдаланиш

8.1. Илмий моделлаш таснифи

8.2. Илмий тадқиқот объекти ва унинг модлини танлаш

8.3. Ўхшашлик мезони

8.4. Моделлаш ёрдамида баҳолаш

8.5. Илмий тадқиқот ишлари самарадорлигини баҳолаш

91. Тажриба-синов ишларининг мақсад-вазифалари, предмети ва босқичлари

9.2. Тажриба-синов ишларини режалаштириш

9.3. Тажриба-синов ишлари мониторинги

9.4. Илмий фаразнинг натижаларини статистик баҳолаш методологияси

9.5. Тажриба-синов ишлари натижаларига ишлов беришда математик статистика методлари

9.6. Самарадорликни аниқлаш мезонлари
X боб. диссертация ва уни ҳимояга тайёрлаш

10.1. Илмий тадқиқот иши натижаси ҳақида маълумотлар

10.2. Диссертация тайёрлашда тадқиқотчи вазифалари

10.3. Диссертация мавзуси, мақсади ва вазифалари

10.4. Диссертация тузилиши ва мазмуни

10.5. Диссертацияни расмийлаштириш

10.6. Диссертация ҳимояси