жылы электр энергия өндірудің балансы

Облыс бойынша электр энергияның неізгі тұтынушысы жекеменшік сектор, олар электр энергия тұтынылуының 60 % құрайды

Қазақстан Республикасындағы электр энергияның көтерме саудасына енуге энергия таратушы жерлерде АСКУЭ енгізу маңызды роль атқарады. Электр энергияның коммерциялық жүйесі тұтынылудағы энергияның толыққанды есебін анықтауға, энергияның сапалылығын, энергия шығынын анықтауға және оларды болдырмауға, энергия тарату кезінде «көрнектілігін» қамтамасыз етеді. 2010 жылы «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-і АСКУЭ ендіруге 136,0 млн.теңге қаражат жұмсап, «Западная» подстанциясына АСКУЭ-нің негізгі қондырғыларын орнатып, іске түсіру жұмыстарын жасады.

Облыстағы энергетикалық мекеме «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС инвестициялық бағдарлама аясында:

- 2010-2011 жылдары Шымкент қаласында 156,2 млн.теңгеге 258 дана электр энергияны өлшеудің автоматтандырылған жүйесін (АСКУЭ) орнатты, нәтижесінде 386 966 кВт/сағ электр энергиясы үнемделді;

- 2012 жылы Шымкент қаласында 108,1 млн.теңгеге 1099 дана орнатып, 1 453 430 кВт/сағ электр энергиясы үнемделді;

- 2013 жылы Шымкент қ. 190 дана, ал Түркістан қ. 168 млн.теңгеге 2284 дана АСКУЭ құралы орнатылып, 1 602 088 кВт/сағ электр энергиясы үнемделді.

- 2014 жылы Түркістан қ. 224 млн.теңгеге 3023 дана АСКУЭ орнатылып, нәтижесінде 1 813 800 кВт/сағ электр энергия үнемделді.

2012 жылы «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС «Западная» подстанциясына АСКУЭ-нің негізгі қондырғыларын орнатып, іске түсіру жұмыстарын жасады. 2011-2012 жылдары Шымкент қаласындағы ТП,КТП, РП кернеуі 0,4 кВ желілеріне энергия өлшеу кондырғыларының комплексі орнатылды.

«Институт»»Казсельэнергопроект ЖШС-і 2007 жылы подстанциялармен желілердің құрылысына «Оңтүстік Қазақстан облысының және Шымкент қаласының таратушы 11035 кВ-тық электр жүйелерінің 2015 жылға және 2020 жылға дейінгі перспективалық дамуының Жоспарын» жасады.

Баламалы көздер бойынша Оңтүстік Қазақстан облысында қуаты 1,32 мВт «Келесгидрострой» шағын су электр стансасы 2009 жылы 4,8 млн.кВт, 2013 жылы 4,709 млн.кВт сағат энергия өндірді. 2010 жылы баламалы энергия көздерінің үлесі 1,5 % болды. 2012 жылы баламалы энергия көздерінің үлесі 0,38 % болды. 2014 жылы тамыз айында Келес өзенінде қуаты 2 МВт болатын «Рысжан» ШСЭС іске қосылды. 2019 жылға дейін аталған серіктестік қосымша 3 ШСЭС салуды жоспарлауда. 2013 жылы баламалы энергия көздерінің үлесі 0,134 % болды.

Облысымызда жел потенциалы жеткілікті. Халықаралық ПРООН мекемесінің Қазығұрт және Түлкібас аудандарында жүргізген тексерулері бойынша қуаты 41,2 мВт-тық, 2014 жылы Бәйдібек ауданының Жүзімдік елді мекенінің маңына қуаты 41,25 мВт болатын стансалар салуға мүмкіншіліктер бар. 2015 жылғы қарай қуаты 41,2 мВт болатын стансаның құрылысы аяқталуы тиіс. Баламалы энергияның үлесі 2015 жылы 0,303 % болуы күтілуде.

«Қазақстандық Коммуналдық желілері» ЖШС 2014-2016 жылдары Бәйдібек ауданы Жүзімдік елді мекенінде қуаты 42 МВт болатын жел электр станциясын салуды жоспарлауда. Қазіргі таңда техникалық экономикалық негіздемесі әзірленуде. Құрылысын 2016-2017 жылдары жүргізу жоспарлануда. Баламалы энергияның үлесі 2015 жылы 0,186 % болуы күтілуде.
Проблемалық мәселелер:

• 
  Электр қуатының жетіспеушілігі;
  

• 
  Шымкент, Түркістан қалаларында орналасқан подстанциялардың трансформаторлары артық жүктемемен жұмыс істеуі;
  
• 
  Өзбекістан Республикасының аумағы арқылы 26 км кернеуі 110 кВ-тық желісінің өтуі;
  
• 
  Мақтарал ауданының соңғы тұтынушыларында электр энергияның сапасыздығы;
  
• 
  Коммуналдық жүйелердің тозығының жетуі.
  

- Әлеуметтік инфраструктура нысандарын дамытуға мемлекеттік және жекеменшік инвестиция тарту;

- Өңірдегі экологиялық ахуалды жақсарту;

- Сапалы қоммуналдық қызмет көрсету;

- Ішкі облыстық энергетикалық көздерінде қатты отынға ауыстыра отырып, («3-Энергоорталық» АҚ) реконструкция және модернизация жүргізу арқылы қуатын 320 МВт-қа жеткізу, «Шардара СЭС» АҚ-ның 16%-ға өндіру қуатын күшейту үшін құрылғыларына модернизация жүргізуді жеделдете аяқтау;

- Шағын су электр стансаларын және жел электр стансасын салуға ниет білдірген инвесторларға салық жеңілдіктерін қарастыру;

- Электрмен жабдықтау нысандарының құрылысын жүргізу;

- Оңтүстік Қазақстан облысында электр қуатының жетіспеушілігін азайту мақсатында ішкі облыстық энергетикалық көздерінде қатты отынға ауыстыра отырып, («3-Энергоорталық» АҚ) реконструкция және модернизация жүргізу арқылы қуатын 320 МВт-қа, 2013 жылы 210 МВт-қа жеткізу, «Шардара СЭС» АҚ-ның 5 %-ға, 2013 жылы 116 МВт өндіру қуатын күшейту үшін құрылғыларына модернизация жүргізуді жеделдете аяқтау. Шағын су электр стансаларын және жел электр стансасын салуға ниет білдірген инвесторларға налог төлеуде жеңілдіктерін қарастыру;

- қосалқы стансалардағы трансформаторлардың жүктемелерін азайту үшін республикалық бюджеттен қаражаттың бөлінуі;

- Сарыағаш ауданы Абайбазар елді мекенінің маңында 220 кВ-тық әуе электр желісімен 220/110/10 кВ-тық «Қызыләскер» қосалқы станциясының жобалау-сметалық құжаттары әзірленуде және жоспарланып отырған қосалқы стансадан Мақтарал ауданына дейін екі цептік 110 кВ-тық әуе электр желісінің құрылысын жүргізу қажет.

Сонымен қатар, Шымкент қаласындағы «Бозарық» 220/110/10 кВ жартылай жабық түріндегі қосалқы стансаның 220 кВ электр желісімен қоса жобалау-сметалық құжаттамасын әзірлеуге 2012-2013 жылдары 233 млн. теңге бөлініп дайындалды.

Энергия үнемдеу

2009 - 2011 жылдары шаруашылық субъектілері 2691 млн. теңгені энергия үнемдеу іс-шараларына жумсауды көздеуде, оның 2569 млн. теңгесі мекемелердің өз қаражаты және 124,1 инвестиция тарту арқылы жүзеге асырылады. Энергия үнемдеу іс-шараларын енгізудің тимділігі 49 мың тшо (тұтынудың шартты отыны) құрады.

Мемлекет басшысының энергия үнемдеу саясатын іске асыру мақсатында «Оңтүстік Қазақстан облысының энергия үнемдеудің 2013-2015 жылдарға арналған кешенді жоспары» 2013 жылы 19 наурызда облыс әкімдігінің № 65 қаулысымен мақұлданып, 28 наурызда облыстық мәслихаттың №12-107-V шешімімен бекітілді.

Оның негізгі мақсаты: бюджеттік мекемелерде, энергияны көп мөлшерде пайдаланатын мекемелерде, тұрғын үй қорында, энергиямен қамтамасыз етуші мекемелерде энергия үнемдеу арқылы энергияны пайдаланудың көлемін азайту.

Бағдарламаға шаруашылық субьектілердің энергия үнемдеу бағдарламалары, бюджеттік мекемелердің, тұрғын-үй қорының энергия үнемдеу туралы іс-шаралары енгізілген.

«Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-і жүктемелілігі жоғары кернеуі 0,4 кВ-тық желілердің сымдарын, жүктемелілігі жоғары және төмен кернеуі 10/0,4 кВ трансформаторларды және кернеуі 6-10/0,4 кВ кабельдік желілерді ауыстырды.

Кернеуі 0,4 кВ желілердің сымдарын ауыстыруда энергия ұрлау жолдарын тоқтату қарастырылады. Қалада СИП сымдарын орнату және пайдалану қолған алынды, ол желілердің сымдарына тұтынушылардың өздерінше сым жалғау арқылы электр энергиясын ұрлауды тоқтатуда. Өз кезегінде бұл жұмыстар желілердегі электр энергияның нормативтен тыс шығындарын төмендетті.

Оңтүстік Қазақстан облысындағы өнеркәсіптік мекемелер жыл сайын энергия үнемдеу бағдарламасы жасалынып, іске асырылады, энергия үнемдеу іс-шараларын орындау барысында облыс аумағындағы жылумен қамтамасыз ету саласына бюджеттен 2010 жылы 5,1 млрд.теңге, 2013 жылы 772,0 млн.теңге қаржы бөлініп, ол қаражатқа 2010 жылы 28 шқ, 2013 жылы 24,1 және 2010 жылы 53,2 шқ, 2013 жылы 9,6 шқ жылу желісін қайта жаңғырту жұмыстары жүргізілді.

«Оңтүстік жарық транзит» ЖШС-і 2009 жылы электр жүйелерін модернизациялауға және қайта жаңғыртуға 790 млн.теңге қаражат бөлініп, трансформаторлар кернеуі 0,4 кВ-тық созылымы 124,7 шақырым, кернеуі 6-10/0,4 кВ-тық 96 дана, қосалқы станция ауыстырылды. Нәтижесінде, электр қондырғыларының тозуы 2009 жылы 65 % дейін төмендетілді.

«Оңтүстік жарық транзит» ЖШС-і 2013 жылы электр жүйелерін модернизациялауға және қайта жаңғыртуға 2836,9 млн.теңге қаражат бөлініп, трансформаторлар кернеуі 6-10/0,4 кВ-тық, созылымы 777,6 шақырым 6 дана, 110-35 кВ-тық 2 дана қосалқы станция ауыстырылды. Нәтижесінде, электр қондырғыларының тозуы 2013 жылы 62 % дейін төмендетілді.

Электр энергияны өлшейтін қондырғылармен қамтамасыз етілуі-100 %, газбен судың өлшегіш құралдармен қамтамасыз етілуі 100 % жеткізіледі.

Облыс көлемінде энергия ресурстарын үнемдеу мақсатында «Оңтүстік Қазақстан облысының энергия үнемдеудің 2013-2015 жылдарға арналған кешенді жоспары» 2013 жылы 19 наурызда облыс әкімдігінің № 65 қаулысымен мақұлданып, 28 наурызда облыстық мәслихаттың №12/107-V шешімімен бекітілген.

2013-2014 жылдары осы кешенді жоспарға сәйкес 83 тармақтан тұратын энергия үнемдеу іс-шаралары қаралған, атап айтқанда: Энергетикалық мекемелерде («3-Энергоорталық», Шардара СЭС» АҚ, «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС, «Су ресурстары- Маркетингі" ЖШС) және ірі кәсіпорындарда («Химфарм» АҚ, «Шымкентцемент» АҚ, «Петро Қазақстан Ойл Продактс» ЖШС) орналатылған негізгі техникалық қондырғыларды жаңғырту жұмыстары, өз инвестиция есебінен 13 614,5 млн. теңгеге іске асырылды. Нәтижесінде 9,1 млн. кВт сағ электр энергия, 90 800 Гкал жылу, 7,75 млн. м³ ауыз су, 15 млн.куб. метр табиғи газ, немесе1 185 млн. теңге үнемделді.

Бюджеттік мекемелерде энергия үнемдеу мәселесіне келетін болсақ, облыста жалпы 3255 бюджеттік мекеме бар. Осы мекемелердегі 611 236 тез қызғыш лампылардың 513 438 данасы энергия үнемдеу (ішінде сынабы бар) лампыларына ауыстырылған.

Көше жарықтандыру бойынша облыстағы 48 817 дана көше жарықтандыру лампыларының 46376 данасы энергия үнемдеу лампыларына ауыстырылды.

Жылу энергиясын үнемдеу мақсатында облыстың 100 жуық бюджеттік мекемелерінде жылу есептеу құралдары орнатылып, нәтижесінде жылу энергиясын үнемдеу 46 пайызға жеткен.

«Қазақстан Республикасының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғыртудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында облыстың аудан, қалаларындағы көп қабатты 127 тұрғын үйлерге республикалық бюджеттен 31,3 млн. теңге бөлініп, энергия аудит жүргізілді. Оған қоса 77 көпқабатты тұрғын үйлерге 660,7 млн. теңге бөлініп, күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Энергия үнемдеуді насихаттау. Облыстың аудан, қалаларының көрнекті жерлерінде 45 баннер ілінген, энергия үнемдеу лампыларын насихаттап, телеарналарда видео роликтер апта сайын көрсетілуде. 2014 жылы аудан, қалалардың бұқаралық ақпарат құралдарында, атап айтқанда:

Мақтарал ауданында «Электр энергиясын үнемді пайдаланайық», «Болашақтың энергиясы - Қазығұртта пайдалануда», Сапалы жарықпен қамтылады», «Табиғи ресурстарды дамыту маңызды», «Сад для ЕХРО», «Серьезный импульс к развитию», «Энергию ветра – в дело», «Южный край-солнечный рай», «Оңтүстікте күн энергиясы станциясы салынады» атты мақалалар жарық көрді. Облыстық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және жолаушылар көлігі басқарамасы тарапынан 5 семинар-кеңес және 15 білім беру оқу орындарда дөңгелек үстелдер өткізілді. Бұл жұмыстар жалғасын табуда, бақылауға алынған.